UNIWERSYTET MEDYCZNY im Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Choroby
UNIWERSYTET MEDYCZNY im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Choroby nerek
Cel opieki - wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej, usprawnianie wydalania metabolitów i bakterii, eliminowanie dolegliwości bólowych, obrzęków, pomoc w czynnościach samoobsługowych, przygotowanie do samoopieki, zapobieganie nawrotom.
Kamica moczowa - Jest chorobą o złożonej etiologii i patogenezie. - Istota wynika z wytrącania się pewnych składników moczu. Ponad 80% kamieni zawiera wapń, 10% kwas moczowy. - W zależności od umiejscowienia i wielkości, kamica może przebiegać bezobjawowo lub ujawniać się pod postacią kolki nerkowej lub też ostrego zapalenia dróg moczowych.
Mogą towarzyszyć: ? nudności, wymioty ? wzdęcia ? częste oddawanie małej ilości moczu ? podwyższona temperatura (infekcja).
OGÓLNE ZALECENIA DIETETYCZNE Z pożywienia należy wykluczyć pokarmy obfitujące w substancje tworzące złogi w drogach moczowych oraz należy: ? ograniczyć spożycie soli kuchennej oraz wszystkich przetworów z dodatkiem soli (kiszonki, konserwy) ? ograniczyć spożycie potraw z glutaminianem sodu: koncentratów spożywczych, przypraw do zup, zupy w proszku, rosoły w kostce, sosy w proszku ? ograniczyć przyprawy ostre i pikantne.
- W każdym przypadku kamicy nerkowej należy przyjmować większe ilości płynów, tak aby ilość oddawanego moczu wynosiła ok. 2 litrów na dobę. Mogą być to zwykłe napoje (z wyjątkiem zabronionych w danym typie kamicy), jak również woda stołowa, wody mineralne tj. : „Jana”, „Marysieńka”, napar z brzozy, melisy, słaba herbata. - Należy podawać płyny przed snem, ponieważ rozcieńczają mocz w godzinach nocnych. - Należy zapobiegać zastojowi moczu przez jego częste oddawanie
- W kamicy moczanowej należy dążyć do obniżenia kwaśności moczu, spożywając pokarmy alkalizujące (produkty mleczne, marchew, sałata, buraki, ziemniaki, seler, orzechy, kalafior, rzodkiewki ). - Jeżeli w moczu znajdują się kryształy fosforanu amonowo -magnezowego lub szczawianów, należy spożywać pokarmy zakwaszające ( jaja, drób, ryby, mięso, produkty zbożowe, sery, śliwki, borówki, żurawiny, rodzynki). - Alkohol jest zabroniony.
Rodzaje kamic: ? szczawianowo- wapniowa ? fosforanowo- wapniowa ? moczanowa ? fosforanowo- magnezowo- amonowa / struwitowa/ ? cystynowa ? ksantynowa
LECZENIE Zioła mają określone i sprawdzone działanie zarówno w zapobieganiu, jak i leczeniu kamicy układu moczowego. - W kamicy układu moczowego zazwyczaj stosuje się zioła o działaniu: moczopędnym saluretycznym, tj. zwiększającym wydalanie odpowiednich soli mineralnych, rozkurczającym błonę mięśniową gładką moczowodu i pęcherza moczowego przeciwzapalnym i odkażającym (w przypadkach, kiedy do kamicy układu moczowego dołącza się zakażenie).
Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek Etiologia immunologicznie uwarunkowana, pojawia się po przebytej infekcji paciorkowcami beta – hemolizującymi grupy A (po anginie, róża – choroba skóry).
Objawy: ? obrzęki na twarzy i pod oczami, ? białkomocz, krwinkomocz, skąpomocz z wysokim ciężarem właściwym, ? nadciśnienie tętnicze (zatrzymanie wody i elektrolitów), ? zatrzymanie produktów przemiany materii: bóle głowy, czasami senność, osłabienie, ? bóle w okolicy lędźwiowej kręgosłupa, ? napady padaczkowe przy obrzęku mózgu, ? niewydolność lewokomorowa – obrzęk płuc.
Problemy pielęgnacyjne: - Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej spowodowane zaburzeniami filtracji w nerkach. - Osłabienie spowodowane nieprawidłowym eliminowaniem metabolitów z organizmu. - Ból w okolicy lędźwiowej kręgosłupa spowodowany stanem zapalnym nerek. - Możliwość wystąpienia obrzęku płuc z powodu przewodnienia organizmu.
Problem pielęgnacyjny: obrzęki spowodowane zaburzeniem procesu filtracji w kłębuszkach nerkowych w przebiegu ostrego KZN. Cel opieki: - zapewnienie równowagi wodno-elektrolitowej i normowolemii. - zapobieganie odparzeniom w obrębie obrzęków na skórze. - unormowanie ciśnienia tętniczego krwi.
Działania pielęgniarskie: - obserwacja i pomiar obrzęków: pomiar obwodów ciała w miejscach, gdzie pojawiają się obrzęki (pomiary w tych samych miejscach), - obserwowanie i dokumentowanie ilości wydalanego moczu przez dobową zbiórkę moczu, prowadzenie bilansu płynów,
- informowanie lekarza o każdym zmniejszeniu wydalania moczu poniżej 500 ml/d, - utrzymywanie stałej masy ciała oraz kontrolowanie masy ciała o tej samej porze dnia w piżamie i bieliźnie oraz dokumentowanie wartości wykonanych pomiarów w karcie gorączkowej, informowanie lekarza o każdym szybkim albo stałym wzroście lub spadku masy ciała (np. 0, 5 – 1 kg/d),
- ograniczenie przyjmowanych przez chorego płynów do ok. 400 – 700 ml + ilość wydalanych płynów (diureza, stolec, ewentualna biegunka, skóra i błony śluzowe) /dobę, - stosowanie diety: z ograniczeniem sodu, potasu i białka, bogatej w węglowodany i tłuszcze, - wyjaśnienie choremu i jego rodzinie jakich pokarmów i przypraw, leków dostępnych bez recepty należy się wystrzegać,
- zwalczanie uczucia pragnienia przez : - rozłożenie ilości wypijanych płynów w ciągu 24 h, - zaproponowanie kostek lodu do ssania, plastrów cytryny lub cukierków do ssania, gumy do żucia, - zwiększonej częstotliwości wykonywania toalety jamy ustnej, - dopilnowanie, aby pacjent nie przyjmował dodatkowych płynów oraz wytłumaczenie konieczności przestrzegania zaleceń.
- - - utrzymywanie wartości parametrów życiowych w graniach normy, obserwowanie w kierunku powikłań (tętno, ciśnienie tętnicze krwi, oddech) dokumentowanie wartości parametrów życiowych oraz obecności obrzęków i zachowania się pacjenta.
Ostre zapalenie miedniczek nerkowych Objawy: - wysoka temperatura, dreszcze, - ból w okolicy lędźwi, szczególnie podczas wstrząsania (objaw Goldflama), - nudności, wymioty, - przy dodatkowej infekcji dolnych dróg: częstomocz, ból i pieczenie podczas oddawania moczu, ból okolicy nadłonowej - ropomocz, bakteruria (powyżej 100 tyś)
Problemy pielęgnacyjne: - Dreszcze spowodowane podwyższoną temperaturą ciała. - Ból podbrzusza wynikający ze stanu zapalnego pęcherza moczowego. - Konieczność częstego oddawania moczu z powodu stanu zapalnego pęcherza moczowego. - Osłabienie spowodowane utrzymującą się podwyższoną temperaturą ciała.
Problem pielęgnacyjny: bolesne parcie na mocz spowodowane przez proces zapalny pęcherza i cewki moczowej w przebiegu zakażenia dolnego odcinka dróg moczowych. Cel opieki: - zmniejszenie dolegliwości bólowych związanych z parciem na mocz, - eliminacja stanu zapalnego, - zapewnienie pacjentowi wygody.
Działania pielęgniarskie: - zachęcenie pacjenta do pozostania w łóżku w okresie wzrostu temperatury, zapewnienie czystej i suchej bielizny osobistej i pościelowej, zapewnienie ciepłych skarpet, szlafroka, - utrzymanie czystości skóry, szczególnie okolicy moczowo-płciowej, zalecenie podmywania się i osuszania skóry od przodu do tyłu, zapewnienie ciepłej wody do codziennej toalety,
- założenie okładu rozgrzewającego na okolicę podbrzusza, po konsultacji z lekarzem, - zapewnienie ciepłych płynów do picia: płyny obojętne, płyny zakwaszające mocz np. zawierające duże ilości witaminy C - sok z żurawin, porzeczki czarnej,
Zespół nerczycowy – jest stanem klinicznym charakteryzującym się dobową utratą białka z moczem >3. 5 g/1. 73 m 2 , hipoalbuminemią, lipodurią, hiperlipidemią i obrzękami. Uszkodzona jest błona sącząca kłębuszków nerkowych. Przyczyny: - pierwotne glomerulopatie - nefropatia cukrzycowa - inne np. nefropatia toczniowa, skrobawica i układowe zapalenia naczyń.
Objawy: - pienienie się moczu- duża zawartość białka, - obrzęk tkanki podskórnej- głównie podudzia, sprzyja zakrzepicy żylnej. - przesięki w jamach ciała – w jamie brzusznej, opłucnej- duszność. - nadciśnienie tętnicze- /zatrzymanie wody i sodu/, przy hipoalbuminemii, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku może wystąpić niedociśnienie. - niedożywienie i wyniszczenie.
? wzrasta poziom cholesterolu w surowicy krwi ? białkomocz – powyżej 3, 5 g/ dobę, utrata albumin zaburzenia w składzie białek osocza ? spada odporność
Problemy pielęgnacyjne: - Zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej spowodowane uszkodzeniem błony sączącej kłębuszków nerkowych. - Szybkie męczenie wynikające z nadciśnienia tętniczego. - Otyłość spowodowana długotrwałą terapią sterydami. - Możliwość wystąpienia infekcji dróg oddechowych z powodu obniżonej odporności. - Możliwość wystąpienia obrzęku płuc z powodu przewodnienia organizmu.
Ostra Niewydolność Nerek Jest to nagłe upośledzenie funkcji nerek , przede wszystkim przesączania kłębuszkowego, ze wzrostem stężenia kreatyniny i mocznika we krwi, któremu może towarzyszyć zmniejszenie objętości wydalanego moczu. Podział - Przednerkowa – spowodowana: zmniejszoną perfuzją nerek ( zmniejszenie objętości krwi krążącej / hipowolemia/ np. krwotok, wymioty, biegunka, diuretyki, zapalenie otrzewnej/ przesięki/); małym rzutem serca ( zaburzenia rytmu, zatorowość płucna), spadek ciśnienia tętniczego.
- - Nerkowa /miąższowa/- jest następstwem uszkodzenia struktur nerek przez przyczyny: zapalne np. zapalenie kłębuszków nerkowych, reakcje alergiczne na leki, mikroangiopatia zakrzepowa. niezapalne np. niedokrwienie /martwica cewek nerkowych/ lub działanie nefrotoksyn egzogennych / leki np. antybiotyki, sulfonamidy, NLPZ, chemioterapia, radiologiczne środki cieniujące/ lub endogennych/ wapń, kwas moczowy, bilirubina/. Pozanerkowa – niedrożność dróg odprowadzających mocz.
Okresy ONN Ø Wstępny – trwa od zadziałania czynnika szkodliwego do uszkodzenia nerek/ od kilku godzin do kilkunastu dni/. Ø Oligurii lub anurii – trwa zwykle 2 tygodnie. Wskazaniem do dializoterapii jest wzrost kreatyniny przekraczający 1 mg%, mocznika ponad 70 mg%, potasu ponad 1 m. Eq/l. Ø Poliurii / wielomoczu/- trwa ok. 2 -3 tygodni. Ilość wydalanego moczu przekracza normalne, towarzyszy odwodnienie i znaczna utrata elektrolitów zwłaszcza sodu i potasu.
? Zdrowienia – pełnego powrotu czynności nerek do normy – trwa ok. 6 miesięcy. Najdłużej utrzymuje się upośledzone zagęszczanie moczu i ustępowanie niedokrwistości. - Leczenie - Pielęgnowanie
Leczenie nerkozastępcze ? przerywane hemodializy ? dializy otrzewnowe ? techniki ciągłego oczyszczania krwi - hemofiltracja - hemodiafiltracja
Przewlekła niewydolność nerek to zespół chorobowy rozwijający się w następstwie postępującego i nieodwracalnego upośledzenie czynności nerek, głównie przesączania kłębuszkowego ( GFR). Kryterium rozpoznania niewydolności nerek jest GFR < 90 ml/min/ 1. 73 m 2 Najczęstsze przyczyny: - Nefropatia cukrzycowa - Nefropatia nadciśnieniowa - KZN - Wielotorbielowate zwyrodnienie nerek - Układowe choroby tkanki łącznej.
Okresy PNN / przewlekłej choroby nerek/ 1. Choroba nerek bez upośledzenie funkcji nerek , GFR > 90 ml/min. 2. GFR 90 -60 ml/ min. – łagodna / utajona/ PNN, brak objawów klinicznych, stężenie kreatyniny w granicach normy, zwykle białkomocz, upośledzone zagęszczanie moczu. 3. GFR 60 -30 ml/min- umiarkowana/ wyrównana/ PNN- stężenie kreatyniny we krwi nieznacznie podwyższone, występuje wielomocz, nykturia, upośledzone wydalanie fosforanów, nadciśnienie tętnicze, niedokrwistość.
4. GFR < 30 ml/min- niewyrównana /ciężka/ PNN- podwyższone stężenie we krwi kreatyniny, mocznika, fosforanów, kwasica metaboliczna, nadciśnienie, niedokrwistość, objawy: osteodystrofii, neuropatii, niedożywienia. 5. GFR < 15 ml/min- schyłkowa PNN/ mocznica/ , zejściowa postać PNN, objawy dotyczą prawie wszystkich narządów i układów. Wyróżniamy dwie formy terapii – leczenie zachowawcze lub nerkozastępcze/ dializy, przeszczep nerki/.
Problemy zdrowotne: - zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, gromadzenie produktów przemiany materii, niedotlenienie organizmu, zaburzenia snu, niedożywienie, zwiększona podatność na urazy, dolegliwości: kurcze mięśni, świąd skóry i oczu. bezpłodność konieczność zmiany trybu życia.
Zadania dla pielęgniarki: - Kontrola bilansu płynów, masy ciała, podstawowych parametrów życiowych. - Odpowiednie nawadnianie. Pacjent powinien oddawać ok. 2 l moczu/ dobę. - Kontrola elektrolitów oraz stężenia we krwi kreatyniny i mocznika. - Dowóz sodu i potasu w zależności od stężenia w surowicy krwi. - Przy niedożywieniu wartość energetyczna diety wzrasta do ok. 35 kcal/kg m. c. Podajemy zwłaszcza węglowodany i tłuszcze / wskazane są oleje roślinne/
Białko – ograniczamy do 1 g/kg m. c. , podajemy pełnowartościowe białko. Jeżeli białkomocz przekracza 1 g/dobę, a GFR wynosi 50 do 20, ograniczamy białko do 0. 8 g/kg m. c. czyli 35 -55 g/dobę. Przy dalszym ograniczaniu podajemy aminokwasy lub ketoanalogii aminokwasów egzogennych, zawartych w ketosterilu. Ketoanalogii- wiążą nadmiar azotu mocznikowego, zwiększają wchłanianie wapnia. -
- - - Ograniczamy fosforany w diecie. Podajemy preparaty wiążące fosforany w przewodzie pokarmowym np. alusal. Wapń korelujemy z podawaniem wit. D. Uzupełniamy żelazo, wit. B 1, B 2, B 6 , kwas foliowy i wit. C. U pacjentów z PNN można stosować preparaty ubogobiałkowe, ubogoelektrolitowe, hiperkaloryczne np. . Survimed renal, Salvipeptid nephro, Suplena, Nefromin / zawiera dużo fosforanów/. Ochrona przed zakażeniem organizmu, Przy dializach ochrona przetoki/ cewnika
Ogólne zalecenia żywieniowe I okres – bez przeciwwskazań II okres- niewydolność wyrównana – ograniczenie białka i fosforu. Jeżeli nie ma nadciśnienia nie eliminujemy sodu. Uzupełniamy wit. D. III okres – niewydolność niewyrównana – dieta niskobiałkowa ok. 30 g/dobę, niskosodowa, niskopotasowa. IV okres – dieta ziemniaczana / źródło białka/, niskosodowa, niskopotasowa.
Świąd skóry Postępowanie : - nawilżamy skórę obojętnymi kosmetykami, - do kąpieli używamy obojętnych, nie wysuszających mydeł lub preparatów np. Balneum. - przy dużym świądzie do wody, podczas kąpieli dodajemy zioła np. rumianek, nagietek lub nadmanganian potasu, albo krochmal. - na zlecenie lekarza leki p/histaminowe - utrzymujemy niską temperaturę na sali.
- Slides: 41