Ynetim ve Organizasyon Sistem Yaklam 8 12 2020

Yönetim ve Organizasyon Sistem Yaklaşımı 8. 12. 2020 1

Sistem Yaklaşımı 8. 12. 2020 2

Modern Yönetim Yaklaşımları n Modern Yönetim teorisi her iki teorinin de incelemede yetersiz kaldığı örgütlerin biçimsel ve doğal yönlerini araştırarak, örgütü bütünsel bir bakış açısıyla ele alarak örgüt-çevre etkileşimi üzerinde durmuştur.

Modern Yönetim Yaklaşımları n Modern yönetim teorisi, n Sistem Yaklaşımı ve Durumsallık Yaklaşımı n olarak iki yaklaşımdan oluşmaktadır.

Modern yönetim yaklaşımı n Modern yönetim yaklaşımları, II. Dünya Savaşı’ndan sonra 1950 -60’lı yıllarda gelişme göstermiştir. n Neoklasik yönetim yaklaşımına paralel gelişme göstermiştir. n Bu yaklaşımın temelini oluşturan akımlar sistem yaklaşımı ve durumsallık yaklaşımıdır. 8. 12. 2020 5

Sistem yaklaşımının doğuşu n 1950’lerden günümüze kadarki dönem bir sentez ve gelişme dönemidir. n Psikoloji, sosyoloji, antropoloji gibi bilimlerin gelişmesinden ve sistem kavramından yararlanılmıştır. n Çağdaş yönetim ve organizasyonlar, sistem yaklaşımlarından esinlenerek tasarlanırlar. 8. 12. 2020 6

Sistem yaklaşımının doğuşu n Bu teorinin en önemli özelliği, analitik bir temele sahip olmasıdır. n Organizasyonların karmaşık yapıya sahip olması kesin kurallarla yönetilmesini zorlaştırdığı için yeni boyutlar gündeme gelmeye başlamıştır. n Sistem anlayışı çok eskilere dayanmaktadır. 8. 12. 2020 7

Sistem yaklaşımının doğuşu n Sistem kavramının önemi, Hawthorne araştırmalarından anlaşılmıştır. n İlk olarak biyoloji biliminde ele alınmıştır. n “Genel sistem teorisi”nde her olayı belli bir çevre içinde başka olaylarla ilişkili olarak incelemenin olayları anlama, tahmin ve kontrol etme açısından daha etkin olduğu ileri sürülmüştür. 8. 12. 2020 8

Modern Yönetimin İlkeleri n Klasikler örgütü sadece biçimsel olarak, neoklasikler ise doğal olarak incelemişlerdir. Hâlbuki örgütler böyle ayrıştırmak yerine bir bütün olarak incelenmelidir. Bu, modernlerin sentez özelliğidir.

Modern Yönetimin İlkeleri n Klasikler akılcılıkla (bilimsel yöntemlerle) neoklasikler ise sınırlı deneyimlerle yola çıkmış ve örgütü bölümlere ayırarak tek bir yanını incelemişlerdir. Oysa örgütü bütün olarak düşünüp sorun çözme metodolojisi uygulanmalıdır.

Modern Yönetimin İlkeleri n Her örgüt bir sistem dir. Her sistemin de alt sistemleri vardır n Her örgüt bir çevre içindedir ve örgüt çevreden mutlaka etkilenmektedir

Modern Yönetimin İlkeleri n Modern yönetim kuramı klasikler ve neoklasikler gibi sadece ticari örgütleri değil, sosyal örgütleri de yapısında toplayarak bunları analiz eder, yaptırım ve bildirimlerde bulunur.

Sistem kavramı n Bir veya daha çok amaca veya sonuca ulaşmak üzere aralarında ilişkiler olan fiziksel veya kavramsal, birden çok bileşenin oluşturduğu bütündür. 8. 12. 2020 13

SİSTEM YAKLAŞIMI n Sistem: birbirine bağımlı olan iki veya daha fazla parça ve alt sistemlerden oluşan, çalışma ve özellikleri itibariyle belirli bir sınırı olan örgütlenmiş ve bölünmez bir bütündür.

SİSTEM YAKLAŞIMI Sistemi oluşturan 3 ana nokta: 1. Parçalar mutlaka birbiriyle ilişkili olacak, 2. Parçalar mutlaka birbiriyle uyumlu olacak, 3. Çalışırken bir bütün oluşturacaklar.

Sistem kavramı ve özellikleri n n n n Alt birimlerden oluşur. Alt birimler arasında tanımlı ilişkiler vardır. Belirli bir amacı gerçekleştirmeye yöneliktir. Belirli bir sınırı vardır. İç ve dış çevresi vardır. İç ve dış çevre ile etkileşim içindedir. Girdileri, işleyişi, çıktıları, dengesi ve denetimi vardır. Anlamlı bir bütündür. 8. 12. 2020 16

Sistem yaklaşımı n Temelinde; sistem olarak ele alınan bütünün amacını gerçekleştirmesi vardır. n Önemli olan bütündür, parçalar bu bütüne katkıda bulunduğu ölçüde önemlidir. 8. 12. 2020 17

Sistem yaklaşımı n Yönetimde sistem yaklaşımı denildiği zaman; n yönetim olaylarını ve bu olayların meydana geldiği birimleri birbiriyle ilişkili bir şekilde ele alan yaklaşım anlaşılmaktadır. 8. 12. 2020 18

Sistem yaklaşımı n Örgütsel sistemi oluşturan parçalar olarak; q insan unsuru (çalışanlar), q makineler, maddi kaynaklar, görevler (görev tanımları), q formal yetki ilişkileri ve küçük informal gruplar sayılabilir. 8. 12. 2020 19

Sistem yaklaşımı n Bütün bu parçalar, örgütün amaçlarını gerçekleştirmek üzere iletişim ve karar verme süreçleriyle birbirlerine bağlanmışlardır. Örgüt ana sistemdir. 8. 12. 2020 20

Sistem yaklaşımı n Yönetimde sistem yaklaşımını kullanmanın sağladığı üstünlükler; q Klasik yönetim teorisinin katılığı ve kapalılığından kurtulmanın mümkün hale gelmesi q Neo-Klasik yönetim teorisinin bulgularını daha etkili bir şekilde uygulamaya olanak hazırlamıştır. 8. 12. 2020 21

Sistem yaklaşımı n Yönetimde sistem yaklaşımını kullanmanın sağladığı üstünlükler; q Kendi sisteminin bağlı olduğu alt sistemleri ve çevre koşullarını da anlama imkanı vermiştir. q Kendi sisteminin amaçlarını, daha geniş bir sistemin amaçlarıyla ilişkilendirme fırsatı vermiştir. 8. 12. 2020 22

Sistem yaklaşımı n Yönetimde sistem yaklaşımını kullanmanın sağladığı üstünlükler; q Örgüt yapısının alt sistemlerin amaçlarıyla uyumlu ve tutarlı bir şekilde kurulmasına imkan vermiştir. q Sisteme dahil alt sistemleri değerlenirken bu alt sistemlerin esas sisteme yaptıkları katkıyı belirleme olanağına kavuşulmuştur. 8. 12. 2020 23

Basit Sistem Modeli SİSTEMİN DIŞ ÇEVRESİ GİRDİ İnsan gücü, mal, enerji, hizmet, teknoloji, kalite, hammadde, maliyet, bilgi üretim süresi, … ÜRETİM SÜRECİ MAL (Girdileri çıktılara dönüştürme süreci) VE HİZMET Sistemin sınırları Sonuçlarla hedeflerin görüntülenmesi : Geri bildirim 8. 12. 2020 24

Sistem Nasıl Çalışır? n Girdi: Her sistemin bir girdisi vardır. Üretim işletmeleri için bu girdi hammaddedir. Çıktı kalitesi için girdinin kalitesi son derece önemlidir.

Sistem Nasıl Çalışır? n Süreç: Bütün analizlerin yapıldığı, girdilerin işlendiği bir yoğrulma aşamasıdır. Sürecin içinde örgütün kültürü (genel olarak yapılan işlerdeki tarz) ve iklimi (örgütün havası) vardır. Süreç doğru çalışmadığı zaman örgütsel bozukluklar başlar

Sistem Nasıl Çalışır? n Çıktı: Çıktılar işletmenin hayatını devam ettiren ana noktalardır. Süreç sonunda + veya –çıktı olarak iki türlü çıktı alınabilir. Çıktı + ise girdi pozitiftir ve süreç de olumlu işlemiştir. Ancak çıktı – ise sorun büyüktür + (pozitif) girdi - (negatif) girdi - + (pozitif) süreç - (negatif) süreç + (pozitif) süreç - + çıktı - çıktı + çıktı

Sistem yaklaşımı ile ilgili temel kavram ve özellikler n n n n n Sistem ve alt sistemler Kapalı ve açık sistemler Her sistem bir çevrede faaliyet gösterir Sistemin sınırları Entropi-Negatif entropi (Negentropi) Değişkenler ve parametreler Dengeli durum ve dinamik denge Girdi-çıktı ve geri besleme Değişik girdi-çıktı ilişkisi 8. 12. 2020 28

Sistem ve Alt Sistem İlişkisi n Her sistem, kendini meydana getiren daha küçük sistemlerden oluşur n Mekanik, biyolojik ve sosyal bütün sistemlerin çeşitli alt sistemleri vardır. n İşletme sistem, pazarlama onun alt sistemidir. q 8. 12. 2020 Sistem hiyerarşisi: n Süper sistem n Supra sistem n Sistem n Alt sistem 29

Açık ve kapalı sistemler n Her sistem, belirli bir çevrede faaliyet gösterir. n Eğer sistem ile sistemin içinde faaliyet gösterdiği çevre arasında enerji, malzeme ve bilgi-alışverişi varsa bu tür sistemler açık sistem olarak adlandırılır. n Biyolojik ve toplumsal sistemler açık sistemlerdir. 8. 12. 2020 30

Açık ve kapalı sistemler n Açık sistemlerin özellikleri: q q q Büyüme yeteneği. Diğer sistemlerden girdi alır, ürüne dönüştürür, çıktı verirler. Kendilerini koruma eğilim ve yeteneği. İç ve dış çevreleriyle etkileşim. Bir başka sistemin alt veya üst sistemidirler. 8. 12. 2020 31

Açık ve kapalı sistemler n Kapalı sistemler, çevresiyle etkileşim ya da girdi-çıktı alış verişi olamayan sistemlerdir. n Kendi başına süreklidir ve dışarıdan enerji ve kaynak almaz. n Çevreleriyle ilişki içine girmeye ihtiyaçları yoktur. n Kalorifer, klima, çalar saatler yarı kapalı sistemlere örnektir. 8. 12. 2020 32

Doğal-Yapay Sistemler n Büyüklüğü, amacı, yapı ve işleyişi insan tarafından tasarlanmayan sistemler doğal sistemlerdir. q n Güneş sistemi Büyüklüğü, amacı, yapı ve işleyişi insan tarafından tasarlanan sistemler yapay sistemlerdir. q 8. 12. 2020 Bilgisayarlar 33

Çevre n n n Bir sistemin içinde faaliyet gösterdiği ortam anlamında kullanılır. Sistemin sınırları dışında kalan her şey çevreyi oluşturur. Çevrenin önemi, sistemi ve işleyişini etkileyecek potansiyeli taşımasından ileri gelmektedir. 8. 12. 2020 34

Sistemin sınırları n n n Sınır, sistemin iç yapısına ilişkin değişkenleri, sistemin çevresine ilişkin faktörlerden ayırır. Sistemin nerede başlayıp nerede bittiğini gösterir. Sosyal sistemlerde, örneğin örgütlerde sınırları belirlemek zordur. 8. 12. 2020 35

Sistemin Kesin Sınırları vardır n Her sistemin, bir sınırı ya da bir büyüklüğü vardır. Sistemin büyüklüğü, onun gücünü gösterir. Kapalı sistemlerde sınırlar katı olduğu için, bu sistemlerin kendiliğinden büyümesi beklenemez. Oysa, açık sistemler, değişik yol ve yöntemlerle büyüyüp güç kazanabilirler. Aşağıdaki şekil, başlıca büyüme türlerini simgelemektedir:

Değişkenler ve Parametreler n Bütün sistemlerde sistemin yapısını ve işleyişini etkileyen faktörler vardır. n Bu faktörlerden sistem içinde olanlara değişken, n Sistem dışında olanlara parametre denir. 8. 12. 2020 38

Sistemin çevresi n İşletmenin yakın çevresi q İşletme çalışanları, q İşletmenin kullandığı teknoloji, q İşletme ortakları, q İşletmenin tüketicileri, q İşletmenin rakipleri 8. 12. 2020 39

Sistemin çevresi n İşletmenin dış çevresi q Ekonomi q Devlet q Kanunlar, q Çok uluslu işletmeler q Küresel ekonomi q Küresel bilgi ağı 8. 12. 2020 40

Sistemin bozulması - ENTROPİ n Entropi, sistemlerin bozulma eğilimlerini ifade eder. n Bozulan sistemin dengesini yeniden kurmak için gerekli önlemlerin alınması gerekir (negentropi-olumsuz entropi). n Aksi taktirde, sistem giderek dengesini yitirir, karışıklık ve aksamalar artar, faaliyetler anlamını yitirir ve sistem tamamen durur. 8. 12. 2020 41

Sistemlerde dengeli durum ve dinamik denge n Açık sistemlerde dinamik bir denge vardır. Bunu sağlayan geri beslemedir. Bu durum olumsuz entropi ile ilgilidir. n Sistemlerin değişen çevre koşullarına uyum gösterme yeteneğine DİNAMİK DENGE denir. 8. 12. 2020 42

Girdi, Çıktı ve Geribesleme n Girdi, sistemin belirli bir düzeyde faaliyet gösterebilmek için çevresinden aldığı her şeydir. Bu girdiler belirli bir teknolojik düzeyde (process, süreç) çıktı haline (mal veya hizmet) çevrilir. Çıktılar da tekrar sistemin dışındaki çevre faktörlerine verilir. 8. 12. 2020 43

Girdi, Çıktı ve Geribesleme n Geri besleme, yukarıdaki akışın normal ve kesintisiz olmasını sağlamak amacıyla çıktı ve süreç safhalarından girdi safhasına doğru olan bir bilgi ve veri akışını ifade eder. Bu akış sistemin dengeli durumunu koruması açısından önemlidir. 8. 12. 2020 44

Girdi, Çıktı ve Geribesleme Şu hale göre input-süreç-output-feedback akışı sayesinde açık sistemler hem dengeli duruma ulaşırlar, hem de çevresel değişmelere göre dinamik bir denge gösterirler. Bunu sağlayan geri beslemedir. Geri besleme sayesinde sistem faaliyetlerini değerleme ve gerekirse ayarlama imkanını bulur. 8. 12. 2020 45

Sistem türleri n Mekanik-biyolojik-sosyal sistemler n Deterministik ve probabilistik sistemler n Uyumcu-öğrenen sistemler 8. 12. 2020 46

Mekanik-biyolojik-sosyal sistemler n Mekanik sistemler kapalı ya da açık sistemlerdir. Entropiye maruz kalır. (Otomobil, bilgisayar, saat) n Biyolojik ve sosyal sistemler ise açık sistemlerdir. 8. 12. 2020 47

Mekanik-biyolojik-sosyal sistemler n Biyolojik sistemler de açık sistemler olmasına rağmen bir süre sonra entropi etkisi ile faaliyetlerini durdururlar. (bitkiler, hayvanlar, insanlar) n Organizasyonlar sosyal sistemlerdir. (aileler, dernekler vb) 8. 12. 2020 48

Deterministik ve probabilistik sistemler n Bir sistem verilen talimat doğrultusunda faaliyetini sürdürüyorsa, çıktı önceden tahmin edilebiliyorsa ve çıktı da bir değişme beklenmiyorsa deterministik sistemdir. n Çıktı değişir bir özellik gösteriyorsa, şans olayına bağlı olarak çıktının alacağı değer değişiyorsa probabilistik sistemdir. 8. 12. 2020 49

Deterministik ve probabilistik sistemler Sistem kompleksliği Sistem tipi Basit Kompleks Çok kompleks Deterministik Hesap makinesi Bilgisayar Teyp Radar kontrollü kıtalararası füzeler Henüz yok Probabilistik Ekonomik sistem İnsan beyni 8. 12. 2020 Para yuvarlama Hisse senedi (Yazı-Tura) piyasasında spekülasyon 50

Uyumcu-öğrenen sistemler n Eğer bir sistem çevresi ile olan bilgi alış-verişi sonucu çevredeki değişmelere göre kendi işleyişini değiştirip çevresi ile dengeyi koruyorsa bu sistemlerden söz edilir. 8. 12. 2020 51

Bir sistem olarak organizasyon n İşletme sistemi hem yapay hem de çevresinden olumlu ya da olumsuz olarak etkilenen açık bir sistemdir. n Yönetim kararları, iç çevre değişkenleri ve dış çevre değişmezlerinin etkisinde alınır. 8. 12. 2020 52

Sistem yaklaşımının başlıca süreçler ve ilgili değer yargıları açısından özelliği Yönetim Teorisi Organizasyon Yapısı Başlıca Süreçler İlgili Değer Yargıları Klasik • Ayrıntılı görev tanımları • Departmanlaşma • Hiyerarşi • • • Davranışsal • İnformal organizasyon • Kararlara katılma • Duygular • İnformal küçük • Anlama gruplar • Doğruluk Sistem • Bilgi işleyen birim olarak organizasyon • Açık sistem • Bilgi akışı • Kontrol • Alt sistemler arası ilişkiler • Bilgi/Haber • Bilgi işleme • Karar verme Amaçlar Planlama Organizasyon Emir-Komuta Karar verme Rasyonellik Başarı Çok çalışma Tüketim değil tasarruf • Açıklık • Gestalt (Bütüncülük) Tablo, sistem yaklaşımının özelliğinin klasik ve neo-klasik yönetim teorileri ile birlikte ve karşılaştırmalı olarak incelemesini göstermektedir. 8. 12. 2020 53

Sistem yaklaşımının yönetim bilimine katkıları n n n İç ve dış çevre koşulları. İşletmeye bütün bir sistem olarak bakış. Alt ve üst sistemin uyum zorunluluğu. Sinerji kavramı. Birbirini destekleyen fiziksel, finansal, bilgi akımı. Çevresel değişikliklere uyumda bazı köklü değişiklik gerekliliği. 8. 12. 2020 54