Yanklar Termal kimyasal veya elektriksel etkenlerin deride ve

Yanıklar

Ø Termal, kimyasal veya elektriksel etkenlerin deride ve daha derindeki dokularda neden olduğu hasardır. Ø Yaralanmanın şiddeti l l l Nedene Süreye Şiddete bağlı olarak değişir.

Yanık nedenleri Ø Işınlar Ø Sıcak sıvılar Ø Alev Ø Sıcak buhar ve gazlar Ø Mekanik sürtünme Ø Sıcak katı cisimler Ø Kimyasal maddeler

Yanık belirtileri Ø Kızarıklık Ø İçi su dolu kabarcıklar Ø Siyah renk Ø Ağrı

Yanıkların sınıflandırılması Ø Aşağıdaki faktörlere bağlı olarak yanıklar sınıflandırılır. l l l Yanığın derinliği Yanık yüzeyi Yanığın bulunduğu yer Yanıklının yaşı Yanıklının genel sağlık durumu Yaralanma mekanizması

Yanığın derinliği Yanıklar derinliğe göre üç dereceye ayrılır. Ø 1. derece yanık: Epidermisin sadece yüzeysel kısmının zarar gördüğü yanıklardır. l l Deri hafif ödemli , kırmızı ve ağrılıdır. Rahatsızlık 48 saatte İyileşme 3 -7 günde tamamlanır. Yara izi oluşmaz

2. derece yanık Ø Tüm dermis ile dermisin büyük bir kısmının zarar gördüğü yanıklardır. l l l Epidermis ile dermis arasında içi plazma dolu veziküller ve büller ile karakterizedir. Sinir uçları açıkta kaldığı için ve hava ile ilişkisi nedeni ile çok ağrılıdır. İyileşme 2 -3 hafta içinde, hafif bir renk değişikliği ile iz bırakarak meydana gelir. Yağ ve ter bezlerinin salgılamasında azalması nedeniyle yanık alanında kuruluk ve kaşınma görülür. Enfeksiyon riski var Şok riski var.

Üçüncü derece yanıklar: Ø Ø Ø Deri tabakaları tümüyle yanmıştır. Ağrısızdır. Deri kahve veya beyaz sarı renk almıştır. Sinir uçları hasarlandığı için başlangıçtaki ani ağrıdan sonra şiddetli ağrı görülmez. Deri yüzeyindeki su kaybının sonucu karbonlaşmış (siyah renkli ) bir tabaka oluşur, İyileşme kendiliğinden olmaz. Karbonlaşan kısmın temizlenmesi gerekir.

Yanık yüzeyinin hesaplanmasında en basit yöntem dokuzlar yöntemidir. Ø Bu yönteme göre vücudun anatomik bölümleri vücud yüzeyinin yaklaşık % 9 u olarak kabul edilir. Ø Bebeklerde ve yürümeye başlayan çocuklarda baş vücudun daha büyük, bacaklar daha küçük kısmını oluşturduğu için oranlar değişmiştir. Ø

Yanığın bulunduğu yer Ø Baş boyun toraks göz kulak el ayak yanıkları yanık yüzeyine olursa olsun şiddetli olarak değerlendirilir. l l l Baş, boyun, göğüs yanıkları pulmoner komplikasyonlara Yüz, göz yanıkları gözün kornea tabakasının hasarına Kulak yanıkları işitme kayıplarına El ve eklemlerdeki yanıklar psikolojik ve fizyolojik sorunlara Genital organ yanıkları, dışkılama ve idrar yapma fonksiyolarında bozulmaya neden olur.

Yanıklının yaşı Ø Hastanın yaşı yanığın l l l Ciddiyetini İyileşme sürecini Ölüm oranını etkiler. Ø Ölüm oranı l l 4 yaşından küçüklerde özellikle 0 -1 yaş grubunda 65 yaşından üzerinde yüksektir.

Ø Yaşlılarda ölüm oranının yüksek olmasının nedenleri arasında l l Organizmanın genel olarak yıpranması Reaksiyon zamanının yavaşlaması Hareketlerin azalması Evde yalnız yaşama sıklığının artması

Genel sağlık durumu Ø Kardiyovasküler hastalıklşar Ø Pulmoner hastalıklar Ø Endokrin hastalıklar Ø Renal sistem hastalıklar Ø Alkolizm

Ø Elektrik yanıkları Ø İnhalasyon yanıkları Ø Büyük travmalarla birlikte olan yanıklar Ø Kronik hastalığı olan yanıklar şiddetli olarak kabul edilir.

Yanığın şiddeti Ø Yanıklar yanığın büyüklüğü, var olan zorlayıcı faktörleer esas alınarak şiddetli , orta şiddetli, hafif olarak sınıflandırılır. Ø Şiddetli yanıklar Yetişkinlerde 2. derece yanık > %25 3. derece yanık > %10 l Çocuklarda 2. derece yanık > %20 3. derece yanık > %10 l

Ø Orta şiddetle yanık Yetişkinlerde 2. derece yanık > %15 -25 3. derece yanık > % 3 -10 l Çocuklarda 2. derece yanık > % 10 -20 3. derece yanık > % 3 -10 l Ø Hafif şiddetle yanık Yetişkinlerde 2. derece yanık < %15 3. derece yanık < % 3 l Çocuklarda 2. derece yanık < % 10 3. derece yanık < % 3 l

Yanık komplikasyonları Ø Şiddetli ağrı Ø Hipovolemik şok Ø Enfeksiyon Ø Skatris (Nedbe) dokusu

Tedavi Hasta ısı kaynağından uzaklaştırılmalıdır. Ø Üzerindeki giysiler yapışmamışsa çıkarılmalıdır. Ø Hastanın yanık bölgesinde bulunan metal cisimler ( yüzük, saat v. b. ) ısı yaymaya devam edeceği için çıkarılmalıdır. Ø Yanık bölgeye (Vücudun %10 dan küçük ise) soğuk uygulanmalıdır. Bu amaçla yanık bölgesine 10 dakika kadar soğuk su tutulabilir (3. derece yanıklar hariç). Daha fazla soğutma işlemi hipotermi riskini arttırır. Ø

Ø Isı kaybı ve enfeksiyonu engellemek için yanık bölge serum fizyolojik ile yıkamalı. steril bir örtü ile kapatılmalıdır. Ø Ağrı giderilmelidir. Ø Sıvı kaybı çok ise sıvı verilmelidir. Ø Yanan bölge kalp seviyesinden yukarıda tutulmalıdır.

Büller steril ortamda patlatılmalıdır. Ø Beslenmenin protein ve vitamince zengin olması sağlanmalıdır. Ø Hastaneye gidilmeyecek ise yanık alana Ø l l %0. 5 gümüş nitrat Mafenid Gentamisin %1 gümüş sulfadiazin içeren merhemler sürülmelidir. Ø Şokla mücadele için sıvı yerine koyma tedavisi Ø Sedasyon

Ø Kişiyi alevi söndürmek için yuvarlanmamalıdır Ø Cilde yapışmış giyecekleri çıkartılmamalıdır. Ø Yanıklı bölgeye su dışında herhangi birşey sürülmemelidir Ø Yanık, vücut yüzeyinin %15 inden fazla ise soğutmaya çalışılmamalıdır.

Kimyasal yanıklar Ø Kimyasal maddeler doku proteinlerinin yapısını bozarak doku hasarına neden olur. Ø Asitler çok hızlı olarak absorbe olur. Ø Alkaliler ise dokunun derinliklerine girerek etkilerini birkaç saat sürdürürler.

Tedavi Ø Kimyasal madde ile hastanın teması kesilmelidir. Ø Kimyasal madde ile temas etmiş vücut bölgesindeki giysiler derhal çıkarılmalıdır. Ø Yanık alan bol su ile yıkanmalıdır. Ø Yıkama işlemi yapılırken l l Basınçlı sıvı kullanılmamalıdır. Yıkama işlemi ağrı geçtikten sonra yıkama işlemine 10 dakika daha sürdürülmelidir.

Ø SIVI KİMYASAL madde söz konusu ise: Ø Hemen üzerindeki giysi çıkarılır Ø Akan bol ve tazyiksiz su ile yıkanır (tazyikli su deri üzerindeki kimyasal maddeyi gözeneklerden içeri itebilir)

Ø Ø Ø TOZ KİMYASAL madde söz konusu ise: Kişinin üzerindeki giysi çok dikkatli çıkarılır (kendimizi ve çevreyi koruyarak) Toz deriden uzaklaştırılır : En kolay uzaklaştırma yöntemi elektrik süpürgesidir; yoksa: kendimizi ve çevreyi koruyacak şekilde kuru bir bezle, fırçayla toz uzaklaştırılmaya çalışılır Akan bol ve tazyiksiz su ile yıkanır Yıkama işlemi için 30 dakika önerilmektedir. Yıkama işlemi sonrası yanık alanını kuru steril örtü ile kapatıp hastaneye nakledin.

Ø Yıkama işleminden sonra uygun bir madde ile nötralize edilmelidir. l l Asit yanıklarında seyreltik Na. HCO 3 veya karbonatlı su Alkali yanıklarda seyrektik asetik asit veya sirkeli su ile yıkanmalıdır. Fenol ve krezoller hint yağı gibi yağ, gliserin ya da alkolle temizlenmelidir Ø Fosfor yanıklarında hava ile temasını kesmek için hemen su ile yıkanmalıdır. % 1 bakır sülfat çözeltisi ile yıkanmalıdır. Ø

Ø Sülfürik asit su ile reaksiyona girdiği için bol sabunlu su ile yıkanmalıdır. Ø Na ile hava ile temas etmesi sonucu kolayca yandığı için vazelin sürülerek hava ile teması kesilmelidir.

Ø Kimyasal maddeler içildiği zaman kesinlikle kusturulmaz. l l Asit madde içildiği zaman karbonatlı su sabunlu su içerilir. Alkali madde içildiği zaman sulandırılmış sirke, greyfurt suyu limon suyu içirilir.

İnhalasyon yanıkları Gaz şeklindeki kimyasal maddelerin inhalasyon sonucunda oluşur.

Belirtileri Ø Kapalı bir alanda gerçekleşmişse l l l Burun kıllarında saçlarda kirpiklerde sakal ve bıyıklarda yanma Burun ve farenkste kızarıklık Öksürük ve ses kısıklığı Kan ve kurum çıkarma Bronkospazm

Tedavi Ø Hastanın başı yükseltilir. Ø Oksijen tedavisi Ø Sıvı tedavisi Ø Bronkodilatatör

Elektrik yanıkları Ø Elektrik yanıkları güç kaynağı ya da elektrik akımındaki bağlantılar ile doğrudan temas sonucu olur. Ø Elektrik yaralanmaların şiddeti voltaja temas edilen süreye cildin ve ortamın ıslak ya da nemli olup olmamasına göre değişir.

Belirtileri Ø Ciltteki yanık yarası küçük olmasına karşın derin dokularda hasar büyük olabilir. Ø Yanıkla beraber kalp durması olabilir. Ø Yanık sahasında kızarıklık Ø Kaslarda kasılma Ø Elektrik akımın girdiği ve çıktığı yerlerde yara izi olur. Çıkış noktasındaki iz daha büyüktür.

Ø Ev aletleri yeterince ciddi yanıklara yol açabiliyorsa da, ciddi yanıklar genellikle yüksek voltajın bulunduğu fabrika ve yüksek gerilim hatlarında çalışanlarda görülmektedir. Ø Elektriğin yanığa neden olabilmesi için, bir noktadan vücuda girip başka bir noktadan çıkması gerekir.

Elektrik yanıkları sonucunda 2 önemli tehlike vardır: Ø Doku hasarı, dıştan görülen kısmın küçüklüğünün tersine iç kısımda (derin dokularda) çok fazla olabilir. Giriş yarası küçük ama çıkış yarası tam tersine çok geniş ve derin olabilir. Yüksek voltajlı elektrik enerjisi kasları ve deriyi, organın kesilmesini gerektirecek ölçüde harap edebilir. Ø Yanığa ilaveten (birkaç saat sonrasında bile) kalp durabilir. o nedenle yüksek voltajlı akıma kapılmış kişi mutlaka hastaneye götürülmelidir Ø

Ø Akıma kapılmış kişiye DOKUNULMAZ ! Öncelikle akım kesilir, bunun için şalter indirilir veya eski tip sigorta ise tamamen çıkartılır (gevşetilip bırakılmaz!). Eğer sigorta ve şaltere ulaşma olanağı yoksa o zaman, yalıtkan bir madde ile (kuru tahta, lastik, plastik gibi) kişi elektrik kaynağından, ya da elektrik kaynağı (kablo vb ) kişiden uzaklaştırılır. Aksi halde yardım etmek isteyen kişi devreyi tamamlayacağından kendisi de akıma kapılabilir.

Elektrik yanıklarının, vücudun tümünün veya bir bölümünün elektrik kaynağı ile toprak arasındaki devreyi tamamlaması sonucu oluştuğu hatırdan çıkarılmamalıdır. Ø DİKKAT: Akım kesildikten sonra kişiye ilkyardım yapmak üzere dokunmanın hiçbir sakıncası yoktur. Akım kesildikten sonra kişinin size elektrik aktarması (yani sizde de elektrik çarpması olması) söz konusu değildir. Ø Kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir. Ø

Tedavi Ø Elektrik akımından uzaklaştırılır. Ø Yüksek akım varsa yaralı en az 18 metre uzaklaştırılmalıdır. Ø ABC değerlendirilir. Ø Yanık bölgeler temiz/steril bezlerle kapatılır. Ø Diğer bölgelerde kırık olup olmadığına bakılmalıdır.

Yıldırım yanıkları Elektrik yanıklarının özel bir şeklidir.

Belirtileri Yüzeysel bir yanık Ø Kardiyak aritmi Ø Kısa süreli hafıza kaybı Ø Disfazi Ø Afazi Ø Paralizi Ø Körlük Ø İşitme kaybı Ø Omurga kırığı Ø

Ø Açık arazide, yıldırımdan korunabilecek en ideal yerler alçak vadiler ya da dere yataklarıdır. Ø Tel örgü gibi metal cisimlerden uzak durulmalıdır. Ø Üzerinizde olan tüm metaller çıkarılmalıdır. Ø Kalabalık bir grup varsa hemen birbirlerinden uzaklaşılmalıdır.

Ø Saçlar havalanmaya başlarsa, eller dizlere konarak çömelinmelidir. Kesinlikle yere uzanmamamalıdır.

Tedavi Ø Sırt üstü ve omurga tahtası ile taşınmalıdır. Ø İlkyardımın ABCsi uygulanmalıdır.