3 DESTEK VE HAREKET SSTEM SKELET KAS NSANDA

3. DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Ø İSKELET Ø KAS

İNSANDA DESTEK VE HAREKET • Kemik • Kıkırdak • Kas dokudan oluşur.

3. 1. İSKELET SİSTEMİ

İskelet Sisteminin Görevleri • Kaslar ve eklemlerle birlikte vücudun hareketini sağlamak • Vücuda şekil vermek • İç organları korumak • İç organlara ve kaslara bağlanma yüzeyi oluşturmak • Mineral depolamak • İliklerde kan yapımını sağlamak

İnsan İskeletinin Genel Yapısı ve Kemik Çeşitleri • Baş, • Gövde • Üyeler (kollar ve bacaklar) İskelette yaklaşık 206 adet kemik bulunur.

3. 1. 1. KEMİK DOKU Kemik dokuyu oluşturan yapılar

1. Sert (sıkı) kemik doku: Havers ve volkman kanalları bulunur 2. Süngerimsi kemik doku: Kırmızı kemikiliği bulunur.

Şekillerine Göre Kemik Çeşitleri I. Uzun Kemikler II. Yassı Kemikler III. Kısa Kemikler IV. Düzensiz Şekilli Kemikler

I. Uzun Kemikler

II. Yassı Kemikler KEMİK ZARI-SIKI KEMİK DOKU-SÜNGERİMSİ KEMİK DOKUDAN OLUŞURLAR Kürek kemiği Kaburga k. Kafatası-Kalça

III. Kısa kemikler KEMİK ZARI-SIKI KEMİK DOKU-SÜNGERİMSİ KEMİK DOKUDAN OLUŞURLAR

IV. Düzensiz Şekilli Kemikler KEMİK ZARI-SIKI KEMİK DOKU-SÜNGERİMSİ KEMİK DOKUDAN OLUŞURLAR

Kemik Gelişimini Etkileyen Faktörler • Hormonlar (Kalsitonin, parathormon, büyüme hormonu ve eşeysel hormonlar) • Mineraller – kalsiyum – fosfor – potasyum • Vitaminler – D – A – C • Genetik faktörler • Dengeli ve düzenli beslenme • Egzersiz

10 MİLYON YILLIK KEMİK İLİĞİ Okuma metni

KÖK HÜCRELERİ ÇOĞALTMADA KULLANILABİLECEK YAPAY KEMİK İLİĞİ ÜRETİLDİ Karlsruhe (Karlsrue) Teknoloji Enstitüsü, Max Planck (Meks Plenk) Akıllı Sistemler Enstitüsü, Stuttgart (Ştuttgart) Üniversitesi ve Tübingen Üniversitesinden araştırmacıların ortaklaşa gerçekleştirdiği çalışmalar sonucunda laboratuvar ortamında kök hücre üretmek için kullanılabilecek yapay kemik iliği üretildi.

3. 1. 2. KIKIRDAK DOKU Tanımlar • Kondrosit • Kondrin • Kapsül • Epifiz plağı UYARI Kıkırdak dokuda kan damarları bulunmaz. Beslenmeleri bağ dokudan difüzyonla olur. Atık maddelerde aynı yoldan uzaklaştırılır.

Kıkırdak Doku ve Çeşitleri ØHayalin kıkırdak, ØElastik kıkırdak, ØFibröz kıkırdak

a. Hiyalin kıkırdak Embriyo dönemindeki iskelet hiyalin kıkırdak yapısındadır. Ayrıca soluk borusunda, burunda, bronşlarda, kemik eklem yerlerinde ve kaburga uçlarında hiyalin kıkırdak bulunur.

b. Elastik Kıkırdak Kulak kepçesi, Östaki borusu

c. Fibröz Kıkırdak Omurlar arası disklerde

3. 1. 3. EKLEMLER • Oynar eklem • Az oynar eklem • Oynamaz

A. Oynar Eklem

Oynar eklem KALÇA EKLEMİ

DİZ EKLEMİ

b. Az Oynar Eklem

c. Oynamaz Eklem UYARI : Az oynar ve oynamaz eklemlerde eklem kapsülü ve eklem sıvısı yoktur.

3. 2. KAS SİSTEMİ Tanımlar: • Sarkoplazma • Sarkolemma • Sarkoplazmik retikulum • Miyofibril • Aktin ve miyozin proteinleri UYARI Kaslarda hücrelerarası madde bulunmaz.

Kas sistemi vücutta dört temel görevi yerine getirir: 1. Hareket 2. Vücutta madde taşınması 3. Vücut şeklinin oluşması 4. Vücut sıcaklığının düzenlenmesi: Soğuk havalarda üşüdüğümüzde istemsiz olarak titremeye başlarız.

3. 2. 1. İSKELET KASLARI (ÇİZGİLİ KASLAR)

Yapı ve çalışmalarına göre kaslar üçe ayrılır. –Çizgili kas –Düz kas –Kalp kası

3. 2. 1. İSKELET KASLARI (ÇİZGİLİ KASLAR) ŞEMATİK-MİKROSKOBİK GÖRÜNÜŞ

Çizgili Kasların Özellikleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. Çok çekirdeklidir. Çekirdekleri hücre zarının hemen altında yer alır. İsteğimize bağlı çalışır. Hızlı kasılır ancak çabuk yorulur. Enine bantlaşmalar gösterir. Her bir miyofibril, protein yapılı aktin ve miyozin iplikçiklerden oluşmuştur. 7. Çizgili kas hücreleri, sitoplazmalarında demir içeren miyoglobin pigmenti taşıdığından kırmızı renkte görünür. Miyoglobin oksidatif fosforilasyon için gerekli oksijeni tutar. Örnek: İskelet kasları.

3. 2. 2. DÜZ KASLAR a. ŞEMATİK-b. MİKROSKOBİK GÖRÜNÜŞ

Düz Kasların Özellikleri 1. Tek çekirdeklidir. 2. Çekirdekleri hücrenin ortasında yer alır. 3. Kasılmaları yavaş, düzenli ve uzun sürelidir. 4. İsteğimiz dışında çalışırlar(Otonom sinir sis). 5. Enine bantlaşma görülmez. Örnek: Mide, ince bağırsak v. s.

3. 2. 3. KALP KASI a. ŞEMATİK-b. MİKROSKOBİK GÖRÜNÜŞ

Kalp Kasının Özellikleri • Bir veya iki çekirdeklidir. • Çekirdekleri, hücrenin ortasında yer alır. • Enine bantlaşma gösterir. • Hızlı çalışır. • İstemsiz çalışır(Otonom sinir sis).

İskelet Kasının Kasılma Mekanizması Tanımlar • Eşik şiddeti • Ya hep ya hiç prensibi • Kasıl sarsılma • Fizyolojik tetanos • Kas tonusu

3. 2. 4. ÇİZGİLİ KASIN KASILMASI (HUXLEY’İN KAYAN İPLİKLER HİPOTEZİ)

ÇİZGİLİ KASIN KASILMASI (HUXLEY’İN KAYAN İPLİKLER HİPOTEZİ

3. 2. 4. ÇİZGİLİ KASIN KASILMASI (HUXLEY’İN KAYAN İPLİKLER HİPOTEZİ) Huxley'in kayan iplikcikler modeline göre çizgili kaslar, aktin ve miyozin iplikçiklerinin hareketi ile kasılır ve gevşer.

Kasılma sırasında A bandının boyu değişmez. I bandı daralır. H bandı görülmez olur. İki Z çizgisinin birbirine yaklaşmasıyla kasın boyu kısalır. • Kasılma sırasında kasın hacim ve kütlesinde değişme olmaz. • • Kasın gevşemesi durumunda olaylar tersine işler.

3. 2. 5. KASILMA SIRASINDA GERÇEKLEŞEN KİMYASAL OLAYLAR

7. Kasılmasının Kimyasal Olarak Açıklanması UYARI | NÖROTRANSMİTTER MADDE(ASETİLKOLİN) SALINIMI | KAS HÜCRELERİNİN Na GEÇİRGENLİĞİ ARTAR VE ELEKTRİKSEL DEĞİŞİM OLUŞUR | SARKOPLAZMİKRETİKULUMDAN Ca İYONLARI AKTİN-MİYOZİN İPLİKLERİ ARASINA SALGILANIR. | Ca ATP AZ ENZİMİNİ AKTİFLEŞTİRİR | ATP HİDROLİZE UĞRAR | KASILIR

Kas Gevşemesinin Kimyasal Olarak Açıklanması Ca İYONLARI AKTİF TAŞIMA İLE SARKOPLAZMİKRETİKULUMA GEÇER | KAS GEVŞER

3. 2. 6. İSKELET KASININ KASILMA MEKANİZMASI • Gizli evre • Kasılma evresi • Gevşeme evresi Kasın kasılma evreleri

3. 2. 6. İSKELET KASININ KASILMA MEKANİZMASI

Kas Metabolizmasında Enerji Kullanımı DİNLENME HALİNDE KREATİN + ATP → KREATİN-P + ADP KASILMA SIRASINDA; 1. ATP + H 2 O → ADP + ENERJİ 2. KREATİN-P + ADP→ ATP + KREATİN

Kasların kasılması sırasında kullanılan moleküller –ATP, –Kreatin fosfat, –Glikoz, –Glikojen –Oksijen

Kasların kasılması sırasında açığa çıkan moleküller • ADP • Kreatin, • Karbon dioksit, • Su • Laktik asit • Isı

3. 3. İSKELET-KAS İLİŞKİSİ • İskelet kasları kemiklere lifli bağ dokudan oluşan kas kirişleri (tendon) ile bağlanmıştır. • • İskelet kaslarının bir tarafı kemiğe bağlanırken diğer tarafı hareketli bir ekleme ya da deriye bağlanır. • Kemiğe bağlandığı yere başlangıç noktası, ekleme bağlandığı yere de sonlanış noktası denir. • Birbirine zıt çalışan bu kaslara antagonist kas denir. • Aynı anda kasılıp aynı anda gevşeyen kaslara ise sinerjist kaslar denir.

İskelet Sistemi Rahatsızlıkları 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Çıkıklar Burkulma ve İncinmeler Kırıklar Menisküs Osteoporoz Osteomalazi Raşitizim Bel Fıtığı

Destek ve Hareket Sisteminin Sağlığı İçin Nelere Dikkat Etmeliyiz?