Uvod u graansko pravo Doc dr Izet Lalii

Uvod u građansko pravo Doc. dr Izet Laličić v. ass Haris Hasić, MA

1. Pojam građanskog prava Građansko pravo je sistematizovan skup pravnih pravila koja uređuju pravne odnose između subjekata prava povodom stvari, činidaba i prava, odnosno povodom imovine.

Dakle, građansko pravo je: Sistematizovan skup pravnih pravila Pravna pravila uređuju pravne odnose Ti pravni odnosi su između subjekata prava u koje oni stupaju povodom: Stvari Činidaba Prava, odnosno oni su povodom imovine.

2. Naziv „građansko pravo“ potiče iz rimskog prava ius civile Nailazimo da se građansko pravo još naziva: civilno pravo (ius civile), imovinsko pravo (pretežno reguliše imovinske odnose), privatno pravo (spada u oblast privatnog prava). Ovi izrazi upotrebljavaju se u evropskom kontinentalnom pravu. Međutim, navedeni izrazi u anglosaksonskom pravu imaju drugačije značenje. Civilno pravo (civil law) ustvari znači „moderno rimsko pravo“ za razliku od opšteg prava (common law), koje postoji u engleskom govornom području u svijetu.

3. Načela građanskog prava a) Načelo dispozitivnosti b) Stranačka ravnopravnost c) Imovinska sankcija d) Prometnost prava

Načelo dispozitivnosti (autonomije -slobode volje) Načelo dispozitivnosti u građanskom pravu znači da građanskopravni odnos (dalje: GPO) nastaje, prestaje i mijenja se voljom pravnih subjekata. Iz čega proizilazi da svaka stranka slobodno odlučuje da li će stupiti u jedan GPO ili ne. Stranke slobodno biraju lica s kojima će da stupe u GPO i slobodno određuju uslove pod kojim stupaju u GPO Treba naglasiti da izvjesni GPO mogu nastati na osnovu zakona (ex lege) i mimo volje stranaka ( npr. nalazak tuđe izgubljene stvari, nedopuštene radnje itd) Sloboda uređivanja obveznih odnosa – Član 10. ZOO

Načelo jednakosti stranaka i ravnopravnosti njihovih volja Položaj subjekata u građanskopravnom odnosu je koordiniran. U građanskom pravu nema podređivanja jedne strane građanskopravnog odnosa drugoj strani Nema subordinacije što je karakteristika nekih drugih grana (javnog) prava Čl. 11. ZOO – Sudionici u obveznom odnosu ravnopravni su.

Načelo imovinske sankcije Ukoliko dođe do povrede građanskopravnih normi, jedini mogući vid sankcije je na imovinu, a nikada na ličnost pravnog subjekta. To znači da u građanskom pravu nema mjesta kazni. Tu se daje samo imovinska naknada za povredu obaveza koje proizilaze iz građanskopravnog odnosa.

Načelo prometljivosti subjektivnih građanskih prava Ima se na umu promet subjektivnih građanskih prava tj. da ih subjekti mogu slobodno prenositi. Sva subjektivna građanska prava su prometna, u smislu da mogu mijenjati nosioca.

4. Sistem građanskog prava a) Mjesto građanskog prava u sistemu prava b) Sistematizacija građanskog prava

a) Mjesto građanskog prava u sistemu prava Pravni sistem predstavlja skup svih pravnih normi u jednom pravnom poretku, koji je ustrojen po određenim mjerilima, tako da predstavlja jedinstvenu i neprotivriječnu cjelinu. Pravni sistem se uobičajno dijeli na: međunarodno i domaće (unutrašnje pravo), javno i privatno, i na materijalno i formalno (procesno) pravo

b) Sistematizacija građanskog prava Sistematizacija prava je tehničko raspoređivanje postojećih pravnih normi u jednu jedinstvenu i neprotivriječnu cjelinu, koje se vrši s obzirom na sadržinu i društvene odnose na koje se te norme odnose. Građansko pravo se može proučavati: Egzegetski – svaka norma za sebe (napušten, koristi se kod izrade komentara zakona) , ili Sistematski način

Nast. Skupina pravnih normi koje imaju isti cilj, isti karakter i usklađenu sadržinu, i koje čine jednu organsku cjelinu zbog toga što regulišu jedinstven odnos, jedinstven predmet, nazivaju se pravnim ustanovama. Npr. Vlasništvo, ugovor. Daljom sistematizacijom iz više pravnih ustanova izvlače se odnosno stvaraju u sistematskoj obradi opšta pravna načela. Sistematizacija građanskog prava podrazumijeva način sređivanja građansko-pravnih normi u veće cjeline (ustanove, institute, grane) na osnovu zajedničkih karakteristika, ali i razlika među njima. Sistematizacija građanskog prava se primjenjuje kako u pravnoj nauci tako i u zakonodavnoj praksi.

Nast. Dvije najvažnije sistematizacije građanskog prava su: a) Institucijska i b) Pandektna

a)Institucijska sistematizacija građanskog prava Gajeve Institucijama cjelokupno građansko pravo je podijeljeno u tri dijela: 1. subjekti (prva knjiga- lica, personae), 2. stvari (druga i treća knjiga- res), i 3. tužbe (četvrta knjiga-actiones). Code civil i OGZ i Srpski građanski zakonik iz 1844.

b) Pandektna sistematizacija građanskog prava Imenovana po djelu Justinianove kodifikacije, nastaje krajem XVIII i početkom XIX vijeka, a zagovaraju je njemački profesori. Po ovoj sistematici, cjelokupno građansko pravo je podijeljeno u pet cjelina i to: Opšti dio (sastavljen od zajedničkih normi, pojmova i institucija), Stvarno pravo, Obligaciono pravo, Porodično pravo, i Nasljedno pravo.

Nast. Primjenjuju je Saski građanski zakonik, Njemački g. z. te u Aziji, Južnoj Americi i Evropi. Prednosti: stalnost, logičnost i praktičnost Prihvaćena u pravnoj nauci i u nastavnim planovima na pravnim fakultetima.

5. Razgraničenje građanskog prava od ostalih grana prava Predmet građanskog prava predstavljaju, najopštije rečeno, takvi društveni odnosi, odnosno ekonomski odnosi, u kojima se jedno lice kao subjekat prava pojavljuje u odnosu sa drugim licem, kao subjektom prava, a povodom, u krajnjoj liniji, izvjesne ekonomske vrijednosti. Druge grane prava imaju isti metod i predmet regulisanja.

Odnos građanskog prava prema drugim granama prava Građansko pravo – trgovačko pravo Građansko pravo – porodično pravo Građansko pravo – radno pravo Građansko pravo – upravno pravo Građansko pravo – međunarodno privatno pravo

Pitanja?