SALGIN HASTALIKLAR GLDEREN AYYILDIZ HASTA YALI HZMETLER RETMEN

SALGIN HASTALIKLAR GÜLDEREN AYYILDIZ HASTA YAŞLI HİZMETLERİ ÖĞRETMENİ

�Bir mikroorganizmanın herhangi bir yolla insan veya hayvan vücuduna girip yerleşerek çoğalmasına enfeksiyon denir. �Hastalık yapıcı özellikteki mikroorganizmaların, herhangi bir yolla insan veya hayvan vücuduna girerek (genel veya lokal yerleşip) çoğalması sonucunda, mikroorganizmanın kendisi veya toksinleri ile vücut arasındaki çatışmadan kaynaklanan ve patolojik belirtilerle tanımlanan, insandan insana bulaşan hastalık grubuna da enfeksiyon hastalıkları denir.

�Enfeksiyon hastalıkları eski çağlardan beri çeşitli salgınlarla birçok ölümlere yol açmıştır. Salgınlar ve alınacak tedbirlerle ilgili terimler şunlardır: �Endemi: Bir hastalığın bir toplumda belirli ya da alışılmış sıklıkta görülmesine denir. �Epidemi (salgın): Bir bulaşıcı hastalığın bir bölgede kısa sürede beklenenden çok sayıda görülmesine denir. �Pandemi: Kıta ya da kıtaları etkileyen çok geniş salgınlara denir.

�İzolasyon (tecrit): Kelime olarak ayırma, soyutlama, tecrit anlamına gelmektedir. Enfekte olan kişinin bulaştırma süresince diğer insanlardan ayrılmasına denir. � Karantina: Bulaşıcı bir hastalığa temas eden insanların ya da hayvanların hareket özgürlüklerinin o hastalığın bulaştırıcılığı süresince kısıtlanmasına denir.

�Mortalite (ölüm oranı): Bu bir hastalıktan ölenlerin tüm hastalığa yakalanmış olanlara oranıdır. �Morbidite: Bir toplulukta herhangi bir hastalık için görülme sıklığı yani hastalığa sahip kişilerin sağlıklı kişilere oranı şeklinde tarif edilebilir.

ENFEKSİYON ZİNCİRİ �Enfeksiyon hastalığının oluşabilmesi, etkenin insana ulaşıp onu hasta edebilmesi için bir dizi olayın meydana gelmesi gerekir. Bu olayların tümüne enfeksiyon zinciri (enfeksiyon halkası) denir. �Bu zincir etken + bulaşma yolu (çevre) + konakçı halkalarından meydana gelir.

�Enfeksiyon etkeni (âmil) �Enfeksiyon kaynağı �Kaynaktan çıkış yolu �Yeni konakçıya bulaşma yolu �Yeni konakçıya giriş kapısı �Enfeksiyona duyarlı organizma

�Enfeksiyon etkenleri, enfeksiyon hastalıklarına sebep olan mikroorganizmalardır. Enfeksiyon etkeninin hastalık oluşturması mikroorganizmanın sayısı, mikroorganizmanın hastalık yapma yeteneği, bireyin (konağın) vücut direnci gibi faktörlere bağlıdır. Patojen mikroorganizmalar, biyolojik yapılarına uygun organlara en kısa yoldan gidip yerleşme eğilimindedir. Buna organotropizm (organa yönelme) denir.

�Enfeksiyon etkenleri bakteriler, virüsler, mantarlar, parazitler, artropodlar ve riketsiyalardır.

BULAŞMA YOLLARI �Enfeksiyon etkenlerinin çeşitli yollarla kaynaktan sağlam canlılara geçmesine bulaşma, bu geçmede takip ettiği yola da bulaşma yolu denir. �Mikroorganizmaların sağlam insana bulaşabilmesi için kaynaktan dışarı çıkması gerekir. Mikroorganizmalar kaynaktan dışarı çıkar ve sağlam insanlara bulaşır.

�Bulaşma, doğrudan bulaşma ve dolaylı bulaşma olmak üzere iki gruba ayrılır: Doğrudan (direkt) bulaşma Kaynak ile mikroorganizmanın bulaştığı canlı arasında hiçbir aracı olmadan meydana gelen bulaşmaya doğrudan bulaşma denir. Örneğin, ısırma ile kuduz; cinsel temasla sifilis ve gonore; plasenta ile çiçek doğrudan bulaşır. Bazı hastalıklar kan ve kan ürünleriyle bulaşır (serum hepatit, sifilis vb. ).

�Damlacıklarla bulaşma ve hasta kişinin elleriyle (fekaloral yol) bulaşma, yakın temas sonucu olur. Flüge damlacıkları denilen hasta ve portör insanlar konuşurken, aksırırken ve öksürürken ağızdan çıkan küçük damlacıklarla mikroorganizmalar havaya karışır. Bu mikroorganizmalar, çevrede bulunan insanlara ağız, burun ve göz yolu ile (doğrudan) bulaşır.

�Dolaylı (endirekt) bulaşma �Hastalık kaynağı ile hastalık bulaşan kişi arasında su, hava, gıda maddeleri, toprak, eşya ve malzemeler gibi cansız araçlar veya hayvanlar ve haşereler gibi canlı aracılar vardır. Sinek, bit, kene, fare gibi taşıyıcılara vektör denilmektedir.

Giriş Kapısı ve Vücuda Yayılması �Mikroorganizmalar, vücuda giremezlerse hastalık oluşmaz. Vücuda giren mikroorganizmalar veya toksinler girdikleri yerden vücuda yayılamazlarsa giriş noktasında oluşturacakları küçük bir alana yerleşmekten başka bir etkileri olmaz. �Enfeksiyon etkenleri insan vücuduna ağız, burun, boğaz, göz, bronş, bağırsak, vajen mukozaları ve deriden girer.

�Mikroorganizmaların kuluçka süresi �Bir mikroorganizmanın yeni konakçıya girmesi ile hastalık belirtilerinin ortaya çıkması arasındaki süreye o hastalığın kuluçka (enkübasyon) süresi denir. Enkübasyon süresi hastalıktan hastalığa değişir. �Bireyin vücut direnci, mikroorganizmanın virülansı ve sayısı, bulaşma yolu kuluçka süresini etkiler.

�İnsanlara ait faktörler Enfeksiyon hastalıklarının oluşmasında, hastalıkların görülme sıklığı ve ölüm oranları ile yaş, cins, aile, ırk, beslenme, zaman, yer ve meslek arasında ilişki vardır.

Enfeksiyon Hastalıklarının Genel Belirtileri �Mikroorganizmalar, çeşitli organlarda hastalık yaptıkları için vücutta farklı belirtiler gösterir. Aynı hastalık kişiden kişiye değişen belirtiler gösterebilmektedir. �Prodrom (başlangıç) belirtileri: Kuluçka döneminin bitiminde başlayıp tipik klinik belirtilerin görülmesine kadar sürer. Bu dönem, her hastalıkta görülmez. Bazı hastalıklar doğrudan spesifik belirtilerle başlar.

�Spesifik (özel) belirtiler: Hastalıkların özel belirtileridir. Lokal ve genel belirtilerle birlikte etkenin yerleşmiş olduğu sistemde görülür. Hastalıkların tanısının konulmasında yardımcı belirtilerdir. �Genel belirtiler: Birçok enfeksiyon hastalığında ortak olarak görülen belirtilerdir. En sık görülen genel belirtiler; ateş, hâlsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, deri döküntüleri ve ağrılardır. Bunların içinde en önemlisi ateştir.

HALK SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE GÖRE TAKİBİ VE BİLDİRİMİ ZORUNLU HASTALIKLARDAN BAZILARI ŞUNLARDIR. �COVİD 19 �GRİP �KUŞ GRİBİ �MERS-COV �TİFO �KUDUZ �KIRIM KONGO K. A. �SARS �DİFTERİ �ÇİÇEK �AİDS �EBOLA �VEBA gibi

Bulaşıcı hastalıklardan korunma �Enfeksiyon hastalıklarında koruyucu önlemlerin temel amacı; toplumu hastalık etkenlerinden uzak tutmak veya hastalık etkenlerinin yok edilmesine yönelik önlemler almaktır. Bireye yönelik koruyucu hizmetler ayrıntılı olarak aşağıda verilmiştir. �Bağışıklama: Bulaşıcı hastalıklardan korunmanın en etkili yollarından biridir. (aşılama)

�Hastalıkların Erken Tanı ve Tedavisi: Hastalıkların erken teşhis ve tedavisi hayat kurtarabildiği gibi hastalığın bulaştırıcılığı da kontrol altına alınabilir. Böylelikle erken tanı bireyin ve toplumun sağlığını koruyarak hastalıkların önlenmesini sağlar. �İyi Beslenme: İyi beslenme tüm besin öğelerinden yeterli miktarda ve uygun zamanlarda alınması ile olur. Yeterli ve dengeli beslenmeyen bireylerin vücut direnci azalarak hastalıklara yakalanma olasılığı artacaktır. En önemlisi hastalığa yakalandıktan sonra iyi beslenmek değil yakalanmadan önce bağışıklık sistemini kuvvetli tutmaktır.

�Sağlık Eğitimi: Dünya Sağlık Örgütü, sağlık eğitimini şöyle tanımlamıştır: Bireylere ve topluma sağlıklı yaşam için alınması gereken önlemleri benimsetip, uygulatmak; sağlıklarını ve çevrelerini iyileştirmek için insanları ikna etmek; bireylerin sağlık kuruluşlarından verimli bir şekilde yararlanmalarını sağlamak; ortak karara vardırmak ve eyleme yöneltmek amacıyla gerçekleştirilen eğitim uygulamalarıdır.

�Sağlık eğitimi kapsamında kişilerin kendi sağlıkları için hastalıkla mücadelede kişisel önlemlerin önemini çok iyi anlamalıdır. �Covid-19 salgınında alınması gereken kişisel önlemler: el ve vücut hijyeni, maske kullanımı, koruyucu gözlük ve siperlik takılması, ortak kullanım alanlarının dezenfeksiyonu, karantina kuralları, sosyal temastan kaçınma, hastalık belirtilerinin takibi ve şüpheli durumlarda sağlık birimlerine başvuru, tedavi süreci v. b.

ÇEVREYE YÖNELİK KORUYUCU ÖNLEMLER �Besin Kontrolü ve Güvenliği �Yeterli ve Temiz Su Sağlanması �Hava Kirliliğinin Kontrolü: �Atıkların Kontrolü �Konut Sağlığı