OSNOVE GRAE I FUNKCIJE LOKOMOTORNOG SISTEMA u Lokomotorni

OSNOVE GRAĐE I FUNKCIJE LOKOMOTORNOG SISTEMA

u Lokomotorni sistem izgrađuju: - kosti zglobovi mišići

u u u KOST (OS) – tvrd organ, osigurava stabilnost tela i pruža dovoljnu otpornost na pritiske i istezanje ZGLOB (JUNCTURA)– skup elemenata pomoću kojih se kosti međusobno spajaju MIŠIĆ (MUSCULUS) – mek elastičan organ, sposoban da se grči (kontrahuje) i da svojom kontrakcijom vrši pokret u zglobu

ZGLOBOVI u Dele se na nepokretne i pokretne zglobove u Nepokretni zglobovi: vezivni i hrskavičavi spojevi kostiju uloga nepokretnih zglobova: daju stabilnost pojedinim delovima kostura

POKRETNI ZGLOBOVI u Pokretni zglob (articulatio) je pasivni deo lokomotornog sistema u Najosetljivije kretanje u Svaki mesto pribora za pokretni zglob ima u svom sastavu glavne i sporedne elemente

GLAVNI I SPOREDNI ELEMENTI ZGLOBA u Glavni elementi: - zglobne površine - zglobna šupljina - zglobna čahura u Sporedni elementi: - zglobne veze (ligamenti) - vezivno-hrskavičave ploče (meniskusi, diskusi, čašične usne)

GLAVNI ELEMENTI ZGLOBA u Zglobne površine – delovi kostiju pokriveni hrskavicom čija debljina zavisi od pritiska koji trpi zglob u Zglobna šupljina – prostor između zglobnih površina ispunjen sluzavom tečnošću – sinovijom u Zglobna čahura – sastoji se iz spoljašnjeg sloja (fibrozna kapsula) i unutrašnjeg sloja (sinovijalna membrana)

SPOREDNI ELEMENTI ZGLOBA u Ligamenti – fibrozne trake koje spajaju zglobne krajeve kostiju i pojačavaju zglobnu čahuru spolja (ekstrakapsularne veze) ili se nalaze u zglobnoj šupljini (intrakapsularne veze) u Vezivno – hrskavičave ploče – nalaze se unutar pojedinih zglobova; ublažuju udarce, adaptiraju i povećavaju zglobne površine

PODELA POKRETNIH ZGLOBOVA - PREMA BROJU KOSTIJU KOJE ULAZE U SASTAV ZGLOBA u Prosti zglobovi (izgrađuju ih 2 kosti) u Složeni zglobovi (3 ili više kostiju) u u - PREMA OBLIKU ZGLOBNIH POVRŠINA loptasti, jajasti, valjkasti, sedlasti, ravni zglobovi - PREMA RAVNIMA U KOJIMA SE IZVODI POKRET jednoosovinski, dvoosovinski, troosovinski zglobovi

OSNOVNI POKRETI U ZGLOBOVIMA u Pokreti čovečjeg tela kao i njegovih delova vrše se u sve tri ravni (frontalnoj, sagitalnoj i transversalnoj) i oko sve tri osovine (vertikalne, sagitalne i transversalne) u Pokreti: prosti i složeni u Prisutni su sledeći oblici kretanja: - klizanje (kod ravnih zglobnih površina; npr. kod zglobova između vratnih pršljenova) - ugaoni pokreti - kružni pokreti

UGAONI POKRETI u Ove pokrete mogu vršiti celi ekstremiteti u odnosu na središnju osovinu tela, kao i delovi ekstremiteta (npr. šake, stopala) u odnosu na središnju osovinu ekstremiteta u Dve kosti koje međusobno zaklapaju određeni ugao mogu se pomerati tako da se taj ugao smanjuje - FLEXIO (međusobno približavanje suprotnih krajeva kostiju) ili da se povećava EXTENSIO (suprotni krajevi kostiju se međusobno udaljavaju) u Odmicanje ekstremiteta ili dela ekstremiteta od središnje osovine – abdukcija (ABDUCTIO) Približavanje ekstremiteta trupu ili središnjoj osovini tela – adukcija (ADDUCTIO) - celi ispruženi ekstremitet (ili trup) podižemo prema napred – pregibanje prema napred (ANTEFLEXIO) - pregibanje prema nazad (RETROFLEXIO) u Na šaci – palac primičemo ostalim prstima – opozicija (OPPOSITIO); udaljavanje od malog prsta – repozicija (REPOSITIO)

KRUŽNI POKRETI u Pokreti mogu biti jednostavni ili složeni, vrše se oko uzdužne osovine zglobova u Prost pokret oko uzdužne osovine kosti koja je u trenutku pokreta i uzdužna osovina zgloba – rotacija (ROTATIO); može biti spoljašnja (usmerena put upolje) i unutrašnja (usmerena put unutra) Složen pokret kroz sve tri ravni kada se pokretni deo kosti kreće oko središta ili centra zgloba opisujući kupu – cirkumdukcija (CIRCUMDUCTIO) (npr. u zglobu ramena) u u u U podlaktici: međusobno ukrštanje kostiju podlakta – uvrtanje, pronacija (PRONATIO); vraćanje u prvobitni položaj – izvrtanje, supinacija ( SUPINATIO) U stopalu: - uvrtanje, torzija stopala kao posledica istovremenih pokreta adukcije i unutrašnje rotacije – inverzija (INVERSIO); istovremeni pokreti abdukcije i spoljašnje rotacije – everzija (EVERSIO)

MIŠIĆI u U našem telu postoje glatki, poprečno prugasti mišići i srčani mišić u POPREČNO-PRUGASTI, SKELETNI MIŠIĆ (MUSCULUS) – aktivni deo lokomotornog sistema u Mišići čine 42% težine muškaraca i 39% težine žena

SPOLJAŠNJI IZGLED MIŠIĆA Osnovni delovi mišića: - trbuh mišića (venter) - tetiva (tendo) u

GRAĐA MIŠIĆA Trbuh mišića grade: - poprečno- prugasta mišićna vlakna - vezivno tkivo u vidu omotača vlakana (endomizijum, perimizijum, epimizijum) - krvni sudovi - nervi u u Tetive – nastavak perimizijuma; izgrađene od snopića kolagenih vlakana; urastaju u pokosnicu kostiju

PODELA MIŠIĆA u Prema uglu spajanja mišićnih i tetivnih vlakana: - jednoperasti (unipennatus) - dvoperasti (bipennatus) - segmentarni (npr. pravi trbušni mišić) - zupčasti u Prema broju mišićnih trbuha: - jednoglavi (prosti) - složeni dvoglavi (biceps) troglavi (triceps) četvoroglavi (quadriceps)

PODELA MIŠIĆA u Prema obliku: - dugi - kratki (ovalni, obli, kružni) - pljosnati (lepezasti, trouglasti) u U odnosu na funkciju: - jednozglobni - višezglobni (prelazi preko više zglobova)

FUNKCIJA MIŠIĆA u u KONTRAKCIJA - dinamička (izotonična) - vodi pokretu u odgovarajućem zglobu - statička (izometrijska)-bez pokreta u zglobu * DINAMIČKA KONTRAKCIJA - koncentrična – vlakna se skraćuju - ekscentrična – spoljašnja sila je jača od sile mišića, pa se vlakna izdužuju iako su kontrakciji RELAKSACIJA

POMOĆNI ORGANI MIŠIĆA u SLUZNE KESE (BURSA SYNOVIALIS) - kese izgrađene od vezivnog tkiva ispunjene tečnošću; smeštene između mišića i čvrste površine (kosti, zgloba); sprečavaju trenje prilikom kontrakcije u TETIVNI OMOTAČI - nalaze se na mestima gde tetive prolaze kroz koštano-vezivne otvore i kanale; smanjuju trenje u FASCIJE - vezivne opne koje obavijaju mišiće, pojedinačno ili čitave grupe; fiksiraju mišiće

ZGLOBOVI u Dele se na: - zglobove glave - zglobove gornjeg uda - zglobove trupa - zglobove donjeg uda

ZGLOBOVI GORNJEG UDA u Dele se na: - spojeve ramenog pojasa - spojeve ruke

SPOJEVI RAMENOG POJASA u Spadaju: - grudno-ključni zglob (art. sternoclavicularis) - ključno – natplećni zglob (art. acromioclavicularis) - kljunasto – ključna veza (lig. coracoclaviculare)

GRUDNO – KLJUČNI ZGLOB u Spaja unutrašnji okrajak ključnice sa drškom grudne kosti u Zbog različite zakrivljenosti zglobnih površina između njih je umetnut hrskavičavi kolut koji ima ulogu adaptera u Zglobna čahura je spolja ojačana sa četiri ligamenta: sa gornje, donje, prednje i zadnje strane u Troosovinski zglob, ponaša se kao kuglasti zglob: ključnica se pomera napred, nazad, gore, dole, a moguća je i rotacija u Funkcionalno dopunjuje zglob ramena

KLJUČNO – NATPLEĆNI ZGLOB u Spaja spoljašnji okrajak ključnice i natplećak lopatice u Između zglobnih površina umetnut je hrskavičavi kolut u Zglobna čahura je ojačana sa gornje i donje strane putem dva ligamenta u Polupokretan zglob, u njemu se odvijaju mali pokreti klizanja naprednazad

MIŠIĆI KOJI UČESTVUJU U POKRETIMA RAMENOG POJASA u Povlačenje ključnice put nazad vrše leđni mišići koji se pripajaju na kičmenom stubu, ključnici i lopatici: - rombasti mišić (m. rhomboideus) - trapezni mišić (m. trapezius) u Povlačenje ključnice put napred vrše grudni mišići koji se pripajaju na rebrima i lopatici: - mali grudni mišić (m. pectoralis minor) - prednji zupčasti mišić (m. serratus anterior)

u Povlačenje ključnice put naviše vrše leđni mišići koji se pripajaju na kičmenom stubu, ključnici i lopatici: - trapezni mišić (gornji snopovi) (m. trapezius) - mišić podizač lopatice (m. levator scapulae) u Rotiranje ramenog pojasa upolje vrše: - trapezni mišić (m. trapezius) - prednji zupčasti mišić (m. serratus anterior) u Rotiranje ramenog pojasa put unutra vrše: - rombasti mišić (m. rhomboideus) - mali grudni mišić (m. pectoralis minor) - mišić podizač lopatice (m. levator scapulae)

ZGLOB RAMENA (ART. HUMERI) u Spoj između glave ramenice i čašične jame na spoljnom uglu lopatice u Glava je poluloptastog oblika, a čašica je plitka, pa se zato na njenoj perifernoj ivici nalazi fibrozno – hrskavičava usna (labrum); otupljuje nagle pokrete ramenice

u Zglobna čahura je veoma labava, spreda je pojačavaju kljunasto – ramena veza i tri čašično – ramene veze koje predstavljaju zadebljanje zglobne čahure u U zglobnoj šupljini se nalazi tetiva duge glave dvoglavog mišića nadlakta (m. biceps brachii) u Ovaj zglob osiguravaju i okolni mišići: nadgrebeni mišić (m. supraspinatus), podgrebeni mišić (m. infraspinatus), mali obli mišić (m. teres minor) i podlopatični mišić (m. subscapularis)

u Najpokretljiviji loptasti zglob u Vrše se pokreti: fleksija, ekstenzija, abdukcija (odvođenje ruke u stranu), adukcija (privođenje ruke trupu), unutrašnja, spoljašnja rotacija i kružno kretanje u fleksiju vrše veliki grudni mišić (m. pectoralis major), deltasti mišić - prednja vlakna (m. deltoideus), kao i mišići nadlakta dvoglavi mišić (m. biceps brachii) i kljunastoramenični mišić (m. coracobrachialis) u Ekstenziju vrše: deltasti mišić – zadnja vlakna(m. deltoideus), troglavi mišić nadlakta – duga glava (m. triceps brachii), veliki obli mišić (m. teres major), najširi leđni mišić (m. latissimus dorsi)

u Abdukciju vrše deltasti mišić – srednja vlakna (m. deltoideus) i nadgrebeni mišić (m. supraspinatus) u Adukciju obavljaju veliki grudni mišić (m. pectoralis major), kljunasto-ramenični mišić (m. coracobrachialis), veliki obli mišić (m. teres major) i najširi leđni mišić (m. latissimus dorsi) u Unutrašnju rotaciju vrše: podlopatični mišić (m. subscapularis), veliki obli mišić (m. teres major), najširi leđni mišić (m. latissimus dorsi), veliki grudni mišić (m. pectoralis major) i deltasti mišić – prednja vlakna (m. deltoideus) u Spoljašnju rotaciju vrše mali obli mišić (m. teres minor), podgrebeni mišić (m. infraspinatus) i deltasti mišić – zadnja vlakna (m. deltoideus)

ZGLOB LAKTA (ART. CUBITI) u Složen zglob, tipa šarke u Izgrađuju ga donji okrajak ramenice i gornji okrajci žbice i laktice u U sastav ovog zgloba ulaze: rameničnolakatni zglob (art. humeroulnaris), ramenično – žbični zglob (art. humeroradialis) i žbično-laktični zglob (art. radioulnaris)

u Zglobna čahura je zajednička za sva tri zgloba: na svom prednjem zidu ima kružni, slepo zatvoreni kesasti nastavak koji olakšava pokrete obrtanja gornjeg okrajka ramenice u Između fibrozne i sinovijalne zglobne čahure nalaze se masni jastučići koji ispunjavaju jame na donjem okrajku ramenice pri pregibanju i opružanju podlakta; sprečavaju utiskivanje zglobne čahure

Zglobnu čahuru ojačavaju dva bočna ligamenta i jedna prstenasta veza koja obavija glavu žbice

u U ramenično – lakatnom zglobu vrše se pokreti fleksije i ekstenzije, a u žbično- lakatnom zglobu vrše se pokreti uvrtanja (pronacija) i izvrtanja podlakta (supinacija) u Fleksiju obavljaju dvoglavi mišić nadlakta(m. biceps brachii), nadlakatni mišić (m. brachialis), nadlakatnožbični mišić (m. brachioradialis) i mišić podlakta – obli uvrtač podlakta (m. pronator teres) u Ekstenziju vrše troglavi mišić nadlakta (m. triceps brachii) i mišić podlakta srpasti mišić (m. anconeus)

u Izvrtanje (supinaciju) obavljaju: izvrtač podlakta (m. supinator), dvoglavi mišić nadlakta(m. biceps brachii) i nadlakatno-žbični mišić (m. brachioradialis) u Uvrtanje (pronaciju) vrše: mišić podlakta – obli uvrtač podlakta (m. pronator teres), četvrtasti uvrtač podlakta (m. pronator quadratus) i nadlakatnožbični mišić (m. brachioradialis)

GORNJI ZGLOB ŠAKE (ART. RADIOCARPEA) u Elipsoidni, složeni zglob u Gornji zglob šake izgrađuju donji okrajci žbice i laktice i prve tri kosti proksimalnog reda ručja (carpus) u Donji okrajak žbice se direktno zglobljava sa čunastom i polumesečastom kosti, a laktica se preko hrskavičavog diskusa zglobljava sa trorogljom kosti ručja

u Zglobnu čahuru pojačavaju spreda dva ligamenta (prednja žbično-ručna i laktično -ručna veza), sa zadnje strane šake jedan ligament (zadnja žbično-ručna veza) i dva bočna ligamenta

u U ovom zglobu se vrše pokreti palmarne fleksije (pregibanje šake put napred), dorzalne fleksije (pregibanje šake put nazad), radijalna, ulnarna abdukcija i kružno kretanje

u Palmarnu fleksiju šake vrše mišići podlakta: unutrašnji pregibač šake (m. flexor carpi ulnaris), spoljašnji pregibač šake (m. flexor carpi radialis), dugi dlanski mišić (m. palmaris longus), površni pregibač prstiju (m. flexor digitorum superficialis), duboki pregibač prstiju (m. flexor digitorum profundus) i dugi pregibač palca (m. flexor pollicis longus) u Dorzalnu fleksiju (ekstenziju) vrše: dugi spoljašnji opružač šake (m. extensor carpi radialis longus), kratki spoljašnji opružač šake (m. extensor carpi radialis brevis), unutrašnji opružač šake (m. extensor carpi ulnaris), opružač prstiju (m. extensor digitorum), opružač kažiprsta (m. extensor indicis), opružač malog prsta (m. extensor digiti minimi), dugi opružač palca (m. extensor pollicis longus) i kratki opružač palca (m.

u Radijalnu abdukciju vrše: spoljašnji pregibač šake (m. flexor carpi radialis), dugi spoljašnji opružač šake (m. extensor carpi radialis longus), kratki spoljašnji opružač šake (m. extensor carpi radialis brevis), dugi opružač palca (m. extensor pollicis longus) i kratki opružač palca (m. extensor pollicis brevis) i dugi odvodilac palca (m. abductor pollicis longus) u Ulnarnu abdukciju vrše: unutrašnji pregibač šake (m. flexor carpi ulnaris) i unutrašnji opružač šake (m. extensor carpi ulnaris)