10 OSNOVE IMUNOLOGIJE Medicinska kola u Rijeci III5

10. OSNOVE IMUNOLOGIJE Medicinska škola u Rijeci III-5, zdravstveno-laboratorijski tehničari MIKROBIOLOGIJA I PARAZITOLOGIJA

IMUNOST - sposobnost organizma da prepozna patogene (štetne faktore) i da ih eliminira na različite načine, a može se podijeliti na: 1) nespecifičnu imunost (prirođena, prirodna) 2) specifičnu imunost (adaptivna, stečena)

NESPECIFIČNA IMUNOST - postoji i prije susreta s patogenom - brzo se angažira i predstavlja prvu liniju obrane organizma - mehanizmi djelovanja prirodne imunosti predstavljaju genetski potencijal jedinke, tj. nasljeđuju se i ne mijenjaju tokom života jedinke - ima ulogu u stimulaciji specifičnog imunosnog odgovora i utječu na tip tog odgovora (celularni ili humoralni) - efektorski mehanizmi prirodne imunosti sudjeluju u krajnjoj eliminaciji patogena i pored aktiviranih specifičnih mehanizama obrane

NESPECIFIČNA IMUNOST - prvenstveno zaštita od mikroorganizama; od nekoliko desetaka tisuća mogućih čovjek je podložan štetnom utjecaju samo stotinjak; može djelovati kao: 1) lokalna zaštita – na mjestu ulaska mikroorganizma: mehanička, fizička, kemijska 2) sistemska – na razini cijelog organizma: fagocitoza, nespecifične tvari u vanstaničnoj tekućini (onesposobljenje štetnosti kemijske tvari ili mikroorganizma; tako se štetni faktor brzo razgradi enzimima, nema odgovarajuće receptore, ili se ne može uključiti u metaboličke puteve)

LOKALNA OBRANA 1) anatomske zapreke (koža i sluznice) a) mehanička neprobojnost b) fizičko uklanjanje 2) lokalne kemijske antimikrobne tvari 3) kompeticija normalne i patogene flore

SISTEMSKA OBRANA - dijelimo je na: 1) humoralne mehanizme nespecifične imunosti: a) aktivnost različitih tvari prisutnih u tjelesnim tekućinama s antimikrobnim i antivirusnim djelovanjem b) aktivacija sustava komplementa c) β-lizin; kationski protein trombocita koji se luči tijekom koagulacije, ubija Grampozitivne bakterije (neenzimskim oštećenjima stanične membrane) d) lizozim; luče ga mononuklearni fagociti e) citokini (npr. interferoni tipa 1, IL-1, TNF-α, IL-8)

SISTEMSKA OBRANA 2) celularne mehanizme nespecifične imunosti: fagociti i NK stanice – ubijaju virusom inficirane i neke tumorske stanice, proizvode IFN-γ

KOŽA - stalna deskvamacija kože omogućava uklanjanje patogena - kiseli p. H kože - inhibicijski efekt mliječne kiseline (laktata), koja je produkt lojnih i znojnih žlijezda - defenzini, kationski peptidi niske molekularne mase (npr. cistein) djeluju kao antibiotici širokog spektra (ubijaju bakterije i gljive) - keratinociti luče citokine (nema imunosnog odgovora bez citokina)

SLUZNICE - sluz (mukus) - trepetljike - inhibicija virusa – gornji dijelovi respiratornog sustava imaju temp. 33ºC - mikrobicidni faktori – nizak p. H želučanog soka, žučne soli i proteolitički enzimi digestivnog trakta, spermin sjemene tekućine - enzim lizozim (muramidaza)

SLUZNICE - glikolipidi – kompeticijom sprečavaju adherenciju na stanice - laktoferin – veže željezo i uskraćuje bakterijski faktor rasta - normalna bakterijska flora (komenzali) – suprimira rast potencijalno patogenih bakterija kompeticijom za esencijalne hranjive tvari ili receptore na površini epitela, lokalnom promjenom p. H ili produkcijom toksičnih tvari

SPECIFIČNA IMUNOST - stječe se tijekom života i rezultat je kontakta organizma s određenim patogenom - svojstva su joj: 1) raznovrsnost i specifičnost 2) imunomemorija; limfociti uče razlikovati strano od vlastitog 3) autotolerancija (eliminacijom autoreaktivnih klonova limfocita ili funkcionalnom inaktivacijom – anergijom)

SPECIFIČNA IMUNOST - tipovi stečenog imuniteta: 1) prema efektorskom mehanizmu: a) celularni (T limfociti) b) humoralni (B limfociti) 2) prema načinu indukcije a) aktivni prirodni (infekcija) i aktivni umjetni (cijepljenje) b) pasivni prirodni (prijelaz antitijela s majke na dijete) i pasivni umjetni (terapija imunim serumima)

FAZE IMUNOSNOG ODGOVORA - iste su bez obzira na vrstu imuniteta 1) faza imunosnog prepoznavanja: na bazi prostorne komplementarnosti receptora i antigena 2) faza aktivacije: transmembranski prijenos signala, nastajanje sekundarnih „messenger” molekula, aktivacija gena i ekspresija 3) efektorska faza

PITANJA 1) Što je to imunost i kako je dijelimo? 2) Što općenito možeš reći o nespecifičnoj imunosti? 3) Kako može djelovati nespecifična imunost? 4) Koji su mehanizmi lokalne obrane kao dijela nespecifične imunosti? 5) Kako dijelimo sistemsku obranu i koji su mehanizmi sistemske obrane kao dijela nespecifične imunosti? 6) Objasni mehanizme nespecifične imunosti na primjeru kože! 7) Objasni mehanizme nespecifične imunosti na primjeru sluznica! 8) Što možeš reći o specifičnoj imunosti i koja su joj svojstva? 9) Kako sve možemo podijeliti specifičnu imunost? 10) Koje su sve faze imunosnog odgovora?