NTHAR OLGUSU VE NTHARI NLEME Sunum Plan 1

İNTİHAR OLGUSU VE İNTİHARI ÖNLEME

Sunum Planı 1. 2. 3. 4. 5. 6. İntihar olgusu İntiharlar ilişkili faktörler Ergenlik dönemi intiharında risk etmenleri İntiharın işaretleri İntihar hakkındaki gerçekler İntihar eğilimi olan kişilere yardım

İntihar; bir hayatın trajik şekilde kaybıdır ve beraberinde geride kalan yıkılmış aileler, arkadaşlar bırakır. Bu sebeple, intihar bireyin yalnızca kendisini değil ailesini, sosyal çevresini ve toplumu etkilediğinden önemli bir halk sağlığı problemidir. Aynı zamanda çok boyutlu toplumsal bir problemdir.

Ruhsal hastalıklar, intihar düşüncelerinin varlığı, daha önce intihar girişiminin bulunması, ailede intihar girişiminin bulunması, yalnız yaşama, sosyal desteğin olmaması, umutsuzluk, iş sorunları, ekonomik sorunlar, olumsuz yaşam olayları, fiziksel hastalıklar, çocukluk çağı travmasına maruz kalma intihar için önemli risk faktörleri olarak kabul edilmektedir. Özellikle ruhsal problemler, aile içi geçimsizlik, ekonomik problemler ve yalnızlık-yalıtılmışlık bu faktörler arasından ön plana çıkmaktadır. Buna karşın sağlıklı kişilerarası ilişkiler intihara karşı en önemli koruyucu faktörlerdendir.

İNTİHAR SORUNUN BÜYÜKLÜĞÜ • Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada her 40 sn’de bir kişi, yılda ortalama 800. 000 kişi intihar sonucu hayatını kaybetmektedir. • İntihar 15 -35 yaş arası bireylerde ilk üç ölüm nedeninden biridir. • İntihar oranı ülkemizde son 40 yılda yüzde 50 artış göstermiştir. • İntihar girişimi, tamamlanmış intiharlardan 20 kat daha fazladır.

İNTİHAR SORUNUN BÜYÜKLÜĞÜ • TÜİK verilerine göre 2014 -2016 arası ; 2438 kadın 7041 erkek Toplam 9479 kişi intihar etmiştir • En sık yaş aralığı : 20 -24 y

İNTİHAR ÖNLENEBİLİR Mİ? • Bazı insanların neden intihar ettiğini ya da daha kötü durumdaki bazı insanların neden intihar etmediğini açıklamak zordur. • Ancak çoğu intihar önlenebilir. • İntihar bir insanlık sorunudur ve çözümü birçok kurumun ortak çalışmasını ve çabasını gerektirir.

SOSYODEMOGRAFİK VE ÇEVRESEL FAKTÖRLER Cinsiyet • Erkekler kadınlardan daha fazla intihar etmektedir ancak kadınların intihar girişimi oranı daha yüksektir. • Erkeklerin kadınlardan – – – Daha dürtüsel olması Psikolojik sorunları için daha az yardım araması Yardım önerilerini daha az kabul etmesi Sosyal bağlantılarının daha zayıf olması Daha ölümcül intihar yöntemleri tercih etmesi Madde kullanım hızlarının yüksek olması intihar hızlarındaki yüksekliğin sebebidir.

SOSYODEMOGRAFİK VE ÇEVRESEL FAKTÖRLER Yaş • İntihar oranının iki zirve dönemi vardır: Ø Genç yaş (15 -35) Ø Yaşlı (75 üstü) – Ergenlerin yaşadığı psikolojik, biyolojik, sosyal değişiklikler onları çevresel streslere daha duyarlı hale getirir – Bireyselleşme isteği ile ergenin aile, okul ve diğer sosyal destek sistemlerinden aldığı destek azalmaktadır. – İntihar için önemli risk etmenleri arasında yer alan duygu durum bozuklukları ve alkol madde kullanımının başlangıcının ergenlikte olması bu dönemde intihar hızlarının yüksek olmasında etkilidir.

SOSYODEMOGRAFİK VE ÇEVRESEL FAKTÖRLER Yaş • İntihar girişiminde bulunan yaşlılar sosyal olarak yalıtılmıştır. • Gençlere göre ölme konusunda daha kararlıdır. • Yaşamak için nedeni olmayan ve kendini gereksiz hisseden yaşlılarda risk daha yüksektir. • Yaşlılarda yeme içmeyi kesme, hayati ilaçları kullanmama şeklindeki pasif intihar girişimleri de görülebilmektedir.

SOSYODEMOGRAFİK VE ÇEVRESEL FAKTÖRLER Medeni durum • Boşanmış, eşini kaybetmiş ve bekar kişilerin evli kişilere göre intihar riski daha fazladır. Tek başına veya ayrı yaşayanların riski de yüksektir. İşsizlik-Ekonomik Problemler • İşsiz kişilerin değil, iş kaybı yaşamış kişilerin intihar riski daha yüksektir. Göç • Kırsal kesimden kentsel alana veya farklı bir ülke ya da bölgeye göç eden kişilerin intihar girişimi riski daha yüksektir.

ÇEVRESEL FAKTÖRLER İntihar edenlerin çoğunun stresli yaşam deneyimleri olmuştur. • Kişiler arası sorunlar (örn: Eşlerle, aile, arkadaşlar ve sevgililerle kavga, tartışma) • Reddedilme (örn: aile ve arkadaşlardan ayrılma) • Kayıp olayları (örn: mali kayıp, ölüm) • İş ve mali sorunlar (örn: İş kaybı emeklilik, mali zorluklar) • Utanma ve suçlu bulunma korkusu gibi diğer stres faktörleri.

BİLİŞSEL YAPI VE KİŞİLİKLE İLGİLİ FAKTÖRLER Aşırı dışa dönük veya agresif davranış, Anti-sosyal davranış, Olağan dışı atılganlık, Katı düşünme ve başa çıkma yapıları, Zorluklara karşı zayıf problem çözme yetisi, Hayali bir dünyada yaşama eğilimi, Kendini üstün görme şeklinde kendisini maskeleyebilen kendinden emin olmama duygusu, • Cinsel kimlik ve cinsel oryantasyona ilişkin belirsizlik, • Ebeveynle, diğer yetişkinlerle ve arkadaşlarla kararsız ilişkiler. (Bu faktörler, ruhsal bozukluklarla birlikte seyredebilir). • •

KOLAY ULAŞILABİLİRLİK Bir insanın intihar edip etmeyeceğinde belirleyici bir faktör de intihar aracına hemen ulaşabilme imkanının olup olmamasıdır. İntihar etme araçlarına erişimin azaltılması önemli bir koruyucu stratejidir.

FİZİKSEL HASTALIK VE İNTİHAR Bazı tipik fiziksel hastalıkların artan intihar oranları ile ilişkisi bulunmaktadır. Ø Epilepsi Ø Spinal veya baş yaralanmaları ve felç Ø Kanser Ø HIV/AIDS

FİZİKSEL HASTALIK VE İNTİHAR KRONİK DURUMLAR -Diyabet -MS -Cinsel bozukluklar -Kronik böbrek, akciğer ve diğer gastrointestinal durumlar -Kronik ağrılı kemik ve eklem bozuklukları -Yürüme, görme ve işitme sorunu olanlar da risk altındadır. İNTİHAR RİSKİ, ACI VEREN VE KRONİK DURUMLARDA ARTAR.

İNTİHAR VE PSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR • İntihar eden kişilerin büyük bir çoğunluğunun teşhis edilebilir bir ruhsal bozukluğu vardır. • İntihar ve intihar davranışları psikiyatri hastalarında daha sıktır. Ø Depresyon Ø Kişilik bozukluğu Ø Alkolizm Ø Şizofreni, organik ruhsal bozukluklar Ø Diğer ruhsal bozukluklar

DEPRESYON NEDİR? Depresyon, insanın yaşama dair istek ve zevkinin kaybolduğu, kendisini derin bir keder içerisinde hissettiği, geleceğe yönelik karamsar düşünceleri ve geçmişe yönelik pişmanlık ve suçluluk duygularının olduğu, uyku ve iştahla ilgili bozuklukların yaşandığı bir rahatsızlıktır.

Depresyonun başlıca belirtileri şunlardır: Ø Ø Ø Ø Ø Çökkünlük (mutsuzluk, karamsarlık) İlgi kaybı, isteksizlik Umutsuzluk, çaresizlik Benlik değerinin düşmesi, suçluluk, utanç Dikkati toplamada güçlük, unutkanlık Yorgunluk, halsizlik Uyku düzeninde değişiklikler İştahsızlık ya da aşırı yeme Cinsel istekte azalma Ölüm ve intihar düşünceleri

ÇOCUKLUK VE ERGENLİK DEPRESYONUNDA BAZI BELİRTİLER *Üzgün yüz görünümü *Çabuk sinirlenme *Uyku ve iştah değişiklikleri *Azalmış sosyal ilişkiler *Öfke patlamaları *Düşük benlik saygısı *Madde kullanımı *Okul başarısında azalma *Riskli davranışlar *Ayrılma kaygısı

İNTİHAR VE PSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR Depresif semptomlar, intiharın en önemli nedenlerinden biri olarak görülmektedir. Depresyon geçiren genç bireylerde, genelde fiziksel semptomlar görülür. Baş ağrısı ve karın ağrısı gibi somatik şikayetler ve bacakta ve göğüste vurucu ağrılar vb. . Depresyondaki kızların toplumdan çekilme ve sessiz kalma, tepkisiz ve aktif olmama eğilimleri vardır. Buna karşın depresif erkekler yıkıcı ve agresif davranışlar sergiler ve öğretmenlerinden ve ebeveynlerinden daha fazla dikkat ve ihtimam ister.

DEPRESYON İNTİHARDA ÖNEMLİ BİR RİSK FAKTÖRÜDÜR Sağlıklı bir insanı ciddi intihar krizinde bulunan kişiden ayıran özellikler, intihar düşüncelerinin yoğunluğu, derinliği ve süresi, bunların ortaya çıktığı ortam ve çocuğun veya ergenin bu düşüncelerden uzaklaştırılmasının mümkün olmayışıdır (yani düşüncelerin devamlılığı).

Depresyon sık görülen ancak tedavi edilebilen bir hastalıktır.

ERGENLİK DÖNEMİ İNTİHARLARINDA RİSK ETMENLERİ İntihar düşüncesi, özellikle ergenlik döneminde çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu dönemde gençler, varoluşsal sorunlar üzerinde kafa yormakta, yaşamı, ölümü ve yaşamın anlamını anlamaya çalışmaktadır. Gençler bu konuyu yetişkinlerle tartışma ihtiyacı duyarlar. Çocuklarda ve ergenlerde intihar düşünceleri, bu düşünceler zorluklardan kurtulmak için tek yol olarak görüldüğünde anormal hale gelmiş olur. Bu andan itibaren ciddi bir intihar girişimi veya intihar riski vardır.

RİSK ETKENLERİ Ergenlerde intihar davranışıyla ilgili çok sayıda ailesel risk etkeni belirlenmiştir. Bunlar arasında; • Ailede intihar davranışı öyküsü, • Anneyle baba arasında ya da anne, baba ve çocuk arasında yaşanan çatışmalar, • Ailede psikiyatrik bozukluk sayılabilir.

RİSK ETKENLERİ Birçok çalışmada anne babada depresyon, madde kullanımı, saldırgan davranışlar gibi sorunların varlığının ergenlerdeki intihar ve intihar girişimi riskini belirgin olarak arttırdığı gösterilmiştir.

RİSK ETKENLERİ • • Çocuk ebeveyn ilişkisinde yetersizlik, Aile içi iletişimde yetersizlik, Çok yüksek veya düşük ebeveyn beklentisi Ebeveynlerin aşırı kontrolcü ve mükemmeliyetçi tutumları gençlerde intihar ve intihar girişimi riskini 2 -4 kat arttırmaktadır.

RİSK ETKENLERİ Stresli Yaşam Öyküleri: • • Okul ya da ailede yaşanan sorunlar, Okul başarısızlığı, Kız-erkek arkadaştan ayrılma, Ebeveynlerin ölümü ya da boşanması, Kronik hastalıklar Madde bağımlılığı Daha önce intihar girişimi

Ergenler intiharı romantize ederler İntiharı sıklıkla, sanki varlıkları ve hayatla ilişkileri sonlanmamış gibi, öldükten sonra hala orda olup etrafı ve çevrelerinin bu intihara gösterdiği tepkileri izleyebilecekleri bir durum olarak görürler.

Bu ergenlerle intiharın gerçek bir “sonlanma” durumu olduğu konuşulmalı ve kafalarındaki intihar kavramı romantik anlamından sıyrılarak gerçekçi bir hale getirilmelidir.

İNTİHARIN İŞARETLERİ

İNTİHARIN İŞARETLERİ

İNTİHARIN İŞARETLERİ

Eğer kendi çevrenizdeki birinde bu işaretlerin bir kısmını gözlemliyorsanız ona yardımcı olabilirsiniz!

İNTİHAR HAKKINDAKİ GERÇEKLER YANLIŞ Bir kişi kendini öldürmeyi gerçekten istiyorsa onu kimse engelleyemez. DOĞRU İntihar eden insanlar çoğunlukla ölmeyi değil, sahip oldukları hayatı yaşamak istememektedirler. Amaç, yaşadıkları derin acıya son vermektir.

İNTİHAR HAKKINDAKİ GERÇEKLER YALNIŞ Depresyondaki bir kişinin duygusal durumunda düzelme olursa intihar riski azalır. DOĞRU Depresif hastalar çoğunlukla canlılıkları ve enerji düzeyleri artmaya başladıktan sonra intihar ederler. İyi hissettiklerinde intihar etmek için güç bulurlar. İntihara kesin karar vermiş olduklarında da dışarıdan daha sakin ve iyi görünebilirler.

İNTİHAR HAKKINDAKİ GERÇEKLER YANLIŞ Kişiye intihar düşünceleri olup olmadığını sormak onun aklına intihar fikrini sokar ve intihar etmesine neden olur. DOĞRU İntihar düşünceleri hakkında soru sormak kişinin yardım istemesine ve bu duygularını konuşarak duygusal yükünü boşaltmasına yardımcı olur. İntihar fikirlerini konuşma fırsatı bulan kişi intiharın kısır döngüsünden kurtulmuş ve rahatlamış olur.

Kişilerin intihar düşüncelerinin olup olmadığını tespit etmenin en iyi yolu onlara sormaktır. Genel inanışın aksine intiharı konuşmak, intihar düşüncesini desteklemez.

NASIL SORULMALIDIR? Kişiye intihar düşüncesini sormak kolay değildir. Kademeli olarak giriş yapmak önemlidir. Örneğin: • Son zamanlarda kendinizi nasıl hissediyorsunuz? • Karamsar düşüncelere kapıldığınız/çaresiz hissettiğiniz oluyor mu? • Elde etmeye çalıştığımız bilgiler: 1. Kişinin intihar için belli planı var mı? (Bunu nasıl yapacağına dair kafasında bir fikir var mı? ) 2. Kişinin intihar aracı veya bu araçlara erişim imkanı var mı? 3. Kişinin belirlenmiş bir zamanı var mı?

İNTİHAR HAKKINDAKİ GERÇEKLER YANLIŞ İntihardan bahseden kişi bunu yapmaz, o ancak dikkat çekmeye çalışıyordur. DOĞRU Kendi hayatına son veren kişilerin yaklaşık %80’i daha önceden çevresindeki kişilere niyetlerinden bahsetmişlerdir. Bir kişi intihar hakkında konuştuğunda mutlaka ciddiye alınmalıdır!

İNTİHAR DURUMUNDAKİ KİŞİYE ULAŞMA

İNTİHAR DÜŞÜNCESİ OLAN BİRİNE NASIL YARDIM EDEBİLİRSİNİZ? İntihar düşüncesi olduğuna inanıyorsanız bunu kişiyle konuşmaktan korkmayın. Yargılamadan, sevecen ve basit bir biçimde kendine zarar verme düşüncesi olup olmadığını sorun. İntihar düşünceleri hakkında soru sormak kişinin yardım istemesine ve bu duygularını konuşarak duygusal yükünü boşaltmasına yardımcı olur. İntihar fikirlerini konuşma fırsatı bulan kişi intiharın kısır döngüsünden kurtulmuş ve rahatlamış olur. Eğer kendine zarar verme düşüncesi varsa, onu tedavi için hekime danışması konusunda cesaretlendirin.

İNTİHAR DURUMUNDAKİ KİŞİYE NASIL ULAŞILACAK? İntihar durumunda olan kişi ile ilk temas çok önemlidir. 1. İlk adım sessiz bir konuşmanın gizlilik içinde sürdürülebileceği uygun bir yer bulmaktır. 2. Sonraki adım uygun zaman ayırmaktır. İntihar durumundaki kişiler genelde kendilerini açmak için daha fazla zamana ihtiyaç duyarlar. Teması kuran kişi bu durumdaki insanlara zaman ayırmaya zihinsel olarak hazır olmalıdır.

İNTİHAR DURUMUNDAKİ KİŞİYE NASIL ULAŞILACAK? 3. Daha sonraki en önemli adım, bu kişileri etkin bir şekilde dinlemektir. ‘empatik dinleme’ ‘İLİŞKİ İYİLEŞTİRİR’ Bu kişilere ulaşmak ve onları dinlemek, intiharın verdiği umutsuzluğu önlemede tek başına önemli bir adımdır.

Nasıl iletişim kurulur? • • Dikkatlice dinleme ve sakin olma. Kişinin hislerini anlama ve empati kurma Kabul ve saygı duyduğuna dair sözlü olmayan mesajlar verme. Kişinin düşünce ve değerlerine saygı duyduğunu ifade etme. Dürüst ve içten konuşma. İlgi ve özen gösterme. Kişinin hislerine odaklanma. . .

İNTİHAR EĞİLİMİ OLAN BİREYE YARDIM (OKUL) • Bir intihar eylemi gerçekleştirilmeden önce önleme eyleminin en önemli yönü; intihar riski yüksek olan çocukların ve ergenlerin erken tespitidir. • Okuldaki öğretmenlerin ve diğer okul personelinin ruh sağlığının güçlendirilmesi. Bu bireylerin özellikle ruhsal problemler ile destek ve tedaviye erişim konularında bilgilendirilmesi önemli bir husustur. • Öğrencilerde kendine güvenin artırılması. (Güçlü yönlerine odaklanmak, yeterli aile, öğretmen ve akran desteği, kabul görme vb. . )

Duyguların ifade edilmesinin desteklenmesi. Sanatsal ve sportif faaliyetlere yönlendirme. Madde ve alkol bağımlılığıyla mücadele. Okulda ve çevresinde akran zorbalığının ve şiddetin önlenmesi. Psikolojik destek almaya yönelik olumlu tutum geliştirme. Destek alınıyorsa, periyodik olarak takip ve görüşmeyi sürdürme. • Acil durumlarda yardım isteme konusunda bilgilendirme. • • •

İNTİHAR DURUMUNDAKİ BİREYE YARDIM Düşük risk • Kişinin ‘artık dayanamıyorum, ölmüş olmayı isterdim’ gibi intihar düşüncelerinin olduğu ancak herhangi bir plan yapmadığı durum. Gerekli Müdahale • Kişinin daha önceden intihar etmeden çözmüş olduğu sorunlarından bahsederek olumlu güçlü yönlerine odaklanın. • Kişiyi bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirin • Düzenli aralıklarla bir araya gelin ve sürekli irtibat halinde olun.

İNTİHAR DURUMUNDAKİ BİREYE YARDIM Orta Risk • Kişinin intihar düşünceleri ve planları var ama hemen intihar etmeyi düşünmüyor. Gerekli Müdahale • Duygusal yönde olumlu destek sağlayın, pozitif yönlere odaklanın. • Bir anlaşma yapın. İntihar durumundaki kişiden; sağlık personeli ile temasa geçmeden, herhangi bir eylemde bulunmayacağına dair söz alın. • Kişiyi bir psikiyatriste yönlendirin.

İNTİHAR DURUMUNDAKİ BİREYE YARDIM Yüksek Risk • Kişinin belirli bir planı vardır, intihar etme araçları da vardır ve hemen intihar etmeyi planlamaktadır. Gerekli Müdahale • Kişiyle birlikte kalın, kesinlikle onu yalnız bırakmayın • Kişiyle nazikçe konuşarak mümkünse intihar aracını uzaklaştırın • Bir anlaşma yapın • Aileye haber verin ve onların desteğini isteyin • Derhal bir ruh sağlığı uzmanına veya doktora haber verin • Ambulans ve hastane imkanlarını ayarlayın.

Sonuç olarak; • İntiharın işaretlerini tanırsak, intihar ile ilgili doğru bilgilere sahip olursak çevremizde intihar riski olan kişileri erken dönemde fark edebilir ve onlara destek olabiliriz. • Güçlü ilişkiler bizi hayata bağlar. • İntihar riski olduğunu düşündüğünüz bir yakınınız varsa elinizi uzatın ve hayatını kurtarın.

TEŞEKKÜRLER