III deo STRUKTURA I DINAMIKA DRUTVA Politika i

III deo – STRUKTURA I DINAMIKA DRUŠTVA Politika i društvo

POJAM, NASTANAK I ULOGA POLITIKE U DRUŠTVU l l Pojam politika je do građanskih revolucija označavao unutrašnji poredak države, odnosno unutrašnju politiku Kasnije počinje da označava javnu delatnost na svim nivoima – lokalnom, regionalnom, državnom, međudržavnom, svetskom i globalnom

POJAM, NASTANAK I ULOGA POLITIKE U DRUŠTVU l l Politika u širem smislu – označava usmeravanje ljudske delatnosti u ravcu ostvarivanja određenih ciljeva u raznim sferama društvenog života – ekonomiji, obrazovanju, zdravstvu, kulturi itd Politika u užem smislu – označava usmeravanje društvenih odnosa i upravljanje državnim poslovima prvenstveno pomoću državne vlasti

POJAM, NASTANAK I ULOGA POLITIKE U DRUŠTVU l l Političke stranke u modernoj politici su osnovni posrednik u održanju ravnoteže masovne demokratije Uloga stranaka se sastoji u kanalisanju zahteva, težnji i interesa društvenih grupa u politički program i akciju koje treba sprovesti sredstvima države

POJAM, NASTANAK I ULOGA POLITIKE U DRUŠTVU l 4 osnovna shvatanja politike: 1. 2. 3. 4. l Totalitarno Etatističko Pluralističko i Republikansko Tri ključne političke oblasti: – – – Vladavina – oslanja se na sistem izvršne i upravne vlasti Interes – realizuje se posredstvom predstavničkih i zastupničkih tela; i Javnost – funkcioniše na osnovu opštenja osnovih političkih aktera - građana

POLITIČKA MOĆ I VLAST l l Moć, prema Veberu, predstavlja izglede da se u okviru jednog društvenog odnosa sprovede sopstvena volja uprkos otporu bez obzira na to na čemu se zasnivaju ti izgledi Najbitnija su dva značenja moći: – – Moć pojedinca u odnosu na društvene grupe Moć društvenih grupa u društvu

POLITIČKA MOĆ I VLAST l Osnovni izvori moći: – – – l Materijalno bogatstvo i svojina Status i Znanje Oblici moći se razvrstavaju po dva kriterijuma: – – Prema posedovanju – pojedinačna moć i društvena moć Prema oblasti ljudske delatnosti – l l l ekonomska moć, politička moć i duhovna moć

POLITIČKA MOĆ I VLAST l l l Ekonomska moć proističe iz vlasništva i raspolaganja materijalnim dobrima Politička moć proističe iz uloge i vrste političkih subjekata u društvu Duhovna moć proističe iz sfere ideja, znanja, religije, kao i drugih kulturnih sadržaja

POLITIČKA MOĆ I VLAST l Strukturu moći čine: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Nosioci moći Ubeđivanje Materijalno bogatstvo Statusni simboli Kontrola društvenih normi Dominacija i hijerarhija

VLAST l l l Vlast predstavlja institucionalizovanu moć Državna vlast je najmoćnija i najobimnija politička vlast Za strukturu političke vlasti značajna su tri činioca: – – – Stabilnost i trajnost vlasti Osnovni sastavni elementi vlasti i Uzajamni odnosi između elemenata vlasti

VLAST l l l Funkcije političke vlasti proističu iz potreba, interesa i moći određenog društva, društvenih grupa (klasa i elita) i pojedinaca Osnovni cilj vlasti – pribavljanje legitimiteta Legitimna vlast – ispravna, pravična, koja se zasniva na dobrim argumentima

VLAST l Veberova tipologija legitimne vlasti: 1. 2. 3. Racionalna vlast Tradicionalna vlast i Harizmatska vlast

DRŽAVA l l l POJAM I NASTANAK DRŽAVE Država je osnovni i najvažniji oblik političkog organizovanja društva U užem smislu, država se označava kao državni aparat – hijerarhijska organizacija sastavljena od nosilaca državne vlasti i činovnika koji ulaze u sastav njenih različitih organa

DRŽAVA l l U širem smislu, država predstavlja celokupno društvo obuhvaćeno jednom državnom organizacijom – ovo shvatanje preovlađuje u sociologiji Osnovna obežja države: 1. 2. 3. Teritorija Stanovništvo i Suverena vlast

DRŽAVA l l Vladavina je institucionalizovani oblik upravljanje Dva tipa vladavine: – – l Autokratija i Demokratija Autokratija je tip neograničene i apsolutističke vladavine koji označava vladavinu pojedinaca ili male grupe ljudi samovoljom nad celim društvom

DRŽAVA l Oblici autokratije: – – – l Despotija – apsolutna samovolja vladara Tiranija – nasilnično i svirepo vladanje Diktatura – jedna ličnost ili manja grupa ljudi uzurpira vlast i održava ograničenja i kontrolu Tipovi diktature: 1. 2. 3. 4. Obična diktatura – monopolisanje ključnih poluga državnog aparata Cezaristička diktatura – vladanje uz pomoć izmanipulisanih masa Totalitarna diktatura - apsolutna uzurpacija vladavine i Manipulativna diktatura – objedinjuje sve prethodne

DRŽAVA l l l Demokratija je tip vladavine koji se u najširem i izvornom značenju može odrediti kao vladavina naroda Prema liberalno demokratskim shvatanjima, to je režim formalne jednakosti u kome svako ima pravo da učestvuje u odlučivanju u javnim, državnim poslovima Dva oblika demokratije: 1. 2. Neposredna – neposredno donošenje odluka od strane građana Posredna (predstavnička) – kada o državnim poslovima odlučuje skupština koju narod bira

DRŽAVA l l KLASIFIKACIJE DRŽAVE Prema obliku vladavine: 1. 2. l Monarhije i Republike Prema obliku državnog uređenja 1. 2. Proste (unitarne) Složene (federacije, konfederacije)

DRŽAVA l l l Prema organizaciji vlasti: Države sa sistemom podele vlasti – kada su zakonodavna, upravna i izvršna vlast odvojene Države sa sistemom jedinstva vlasti – kada zakonodavnu, upravnu i izvršnu vlast vrši jedan organ

POLITIČKI SUBJEKTI l l Političke stranke su parcijalne društvene grupe koje nastaju radi angažovanja u politici, tj to su političke organizacije usmerene ka legitimnom osvajanju vlasti, po pravilu kroz izborni proces Konstitutivni elementi političkih stranaka: 1. 2. 3. 4. Članstvo Rukovodstvo Organizacija i Ideologija

POLITIČKI SUBJEKTI l Stranački sistemi mogu biti: 1. 2. 3. Jednostranački – sistem bez opozicije Dvostranački - u zemljama sa tradicionalno dve dominantne političke stranke i Višestranački – tekovina liberalne demokratije

POLITIČKI SUBJEKTI l l l DRUŠTVENI POKRETI Pojava modernog doba Obeležja društvenih pokreta: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Javna i dobrovoljna akcija Najsnažniji oblik kolektivnog delovanja ljudi Izrasta iz nezadovoljenih potreba i izražava određene sukobe interesa Pokreće rešavanje nekog društvenog pitanja Pokušaj da se ostvari neki zajednički društveni interes Teži društvenim promenama

POLITIČKI SUBJEKTI l l Klasični i novi društveni pokreti Razvoju novih društvenih pokreta doprinose informacione tehnologije

POLITIČKI SUBJEKTI l l l INTERESNE GRUPE One su oblik najrazličitijeg političkog grupisanja i organizovanja ljudi prema konkretnim interesima koji ih u datoj situaciji povezuju U širem, sociološkom smislu, društvo se može shvatiti kao mozaik većih ili manjih, vrlo različitih interesnih grupa

POLITIČKI SUBJEKTI l Podela interesnih grupa: – – Institucionalizovane – čiji su interesi integrisani u politički sistem Interesne grupe van institucija – utiču spolja, izvan političkog sistema, na donošenje odluka