III deo STRUKTURA I DINAMIKA DRUTVA Drutvena stratifikacija

III deo – STRUKTURA I DINAMIKA DRUŠTVA Društvena stratifikacija

OSNOVNI OBLICI DRUŠTVENE STRATIFIKACIJE Sociolozi marksističke orijentacije osnovu stratifikacije vide u različitom svojinskom statusu, tj odnosu prema sredstvima za proizvodnju l Funkcionalistički orijentisani sociolozi osnovu stratifikacije vide u ugledu, tj različitom vrednovanju društvenih funkcija (uloga) l Zagovornici elitističkog pristupa – osnova društvene stratifikacije je društvena moć l

OSNOVNI OBLICI DRUŠTVENE STRATIFIKACIJE Maks Veber – miri teorije – teorija o trodimenzionalnom grupisanju ljudi i trodimenzionalnoj stratifikaciji: 1. Prvo oblik – KLASE (nastaju u ekonomskoj sferi) 2. Drugi oblik – STATUSNE GRUPE – STALEŽI – osnov raslojavanja je prestiž (ugled) 3. Treći oblik – POLITIČKE ELITE – osnov nastajanja je sticanje političke društvene moći l

OSNOVNI OBLICI DRUŠTVENE STRATIFIKACIJE l Klasni, statusni i politički položaji, za Vebera, po pravilu, nisu uzročno politički povezani, ali u određenom stepenu postoji veza između njih

MARKSISTIČKI, KLASNI PRISTUP STRATIFIKACIJI Društvena stratifikacija proizilazi iz podele rada, a izražava se podelom društva na dve osnovne klase l Klase su velike grupe ljudi koje se razlikuju po svom mestu u istorijski određenom sistemu proizovdnje, po svom odnosu prema sredstvima za proizvodnju, ulozi u društvenoj organizaciji rada i načinu dobijanja i veličini onog dela društvenog bogatstva kojim raspolažu. l

MARKSISTIČKI, KLASNI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Iz različitog ekonomskog položaja dveju osnovnih klasa izrasta i njihova različita politička i društvena moć l Društvene klase se međusobno razlikuju i po klasnoj svesti koja je duhovni izraz njihovog različitog svojinskog statusa i različitih uslova života

MARKSISTIČKI, KLASNI PRISTUP STRATIFIKACIJI l. U svim klasno-stratifikovanim društvima klasna svest vladajuće klase, je, smatra Marks, vladajuća svest u društvu l Između osnovnih društvenih klasa vlada odnos međusobne zavisnosti i borbe

FUNKCIONALISTIČKI, STATUSNI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Ovaj pristup začeo Ogist Kont l Dejvis i Mur – oni koji zauzimaju važnije društvene položaje su oni koji su talentovaniji i stručno obrazovaniji, shodno tome dobijaju veće nagrade l T. Parsons razradio celovitu teoriju društvene stratifikacije koja dominira u funkcionalističkom pristupu

FUNKCIONALISTIČKI, STATUSNI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Prema Parsonsu, “društvena stratifikacija je rangiranje jedinica u društvenom sistemu u skladu s merilima zajedničkog vrednosnog sistema l U zavisnosti od društvene uloge, pojedinci se rangiraju u hijerarhijski ustrojene društvene položaje

FUNKCIONALISTIČKI, STATUSNI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Prema Parsonsu, obeležja pojedinaca na osnovu kojih se gradi hijerarhijska lestvica društvenih položaja su: l Kvalitete l Postignuće l Posede l Moć

FUNKCIONALISTIČKI, STATUSNI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Savremeno američko društvo, prema Parsonsu, diferencira se na tri osnovne klase: l Gornju l Srednju i l Nižu l Ne može se podvući jasna linija između klasa

ELITISTIČKI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Teorijska alternativa marksističkoj teoriji klasa i klasne stratifikacije društva l Vladajuća elita i masa l Stratifikacija se vrši na osnovu društvene moći l Najznačajniji predstavnik ovog pristupa – Vilfredo Pareto

ELITISTIČKI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Pareto smatra da se svako društvo deli na elitu i masu; elitu čine najsposobniji pojedinci u svim granama ljudske delatnosti l Društvena elita, prema Paretu se deli na: l Vladajuću i l Nevladajuću

ELITISTIČKI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Paretova “cirkulacija elita” – kada jedna elita propadne, zamenjuje je druga l Proces “cirkulacije elita” je večan l Robert Mihels je organizovanost elite smatrao glavnim izvorom njene društvene moći

ELITISTIČKI PRISTUP STRATIFIKACIJI Demokratski elitistički pristup društvenoj stratifikaciji – ne može vladati ceo narod, ali se može demokratski vladati u ime naroda i za narod l U modernom demokratskom industrijskom društvu vladaju, po Manhajmu, dve vrste elita: l Integrativne - politički organizatori i lideri, koji obezbeđuju integraciju velikog broja individualnih volja; i l Sublimativne – to su moralne, religiozne, estetske i intelektualne elite – imaju zadatak da usmeravaju intelektualnu energiju ljudi kroz formalne institucije i organizacije l

ELITISTIČKI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Rajt Mils – najznačajniji mislilac kritičkog elitizma l Mils smatra da je savremeno društvo masovno društvo l Elitu moći čine pripadnici triju elita: l Privredne l Političke l Vojne i

ELITISTIČKI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Pripadnici elite moći su međusobno povezani poreklom, obrazovanjem, karijerama, sličnim načinom života, interesima i pogledom na svet l Elite moći imaju: novac, moć i ugled l Neposredno ispod hijerarhijske elite, nalaze se profesionalci političari srednjeg nivoa moći

ELITISTIČKI PRISTUP STRATIFIKACIJI l Elitistički pristup zanemaruje značaj drugih, isto tako fundamentalnih faktora socijalnog raslojavanja društva l Zanemaruje i značaj razlika u tržišnoj vrednosti pojedinih delatnosti ljudi i njihov uticaj na socijalno raslojavanje društva