Hafta 6 GIR 319 STRATEJK YNETM Do Dr

Hafta 6 GIR 319 STRATEJİK YÖNETİM Doç. Dr. Ozan BÜYÜKYILMAZ İşletme Fakültesi, İşletme Bölümü http: //ozanbuyukyilmaz. wordpress. com ozanbuyukyilmaz@karabuk. edu. tr

1 6. HAFTA Temel Stratejiler ve Alt Grupları 2

İçerik q Temel Stratejiler Ø Büyüme Stratejileri Ø Küçülme Stratejileri Ø Durağan Stratejiler Ø Karma Stratejiler q Temel Stratejilerin Alt Grupları Ø Bağımsız ve Bağımlı Temel Stratejiler Ø İlişkili ve İlişkisiz Temel Stratejiler Ø Yatay ve Dikey Temel Stratejiler Ø Aktif ve Pasif Temel Stratejiler 3

Giriş q İşletmelerde stratejik yönetim konusu ile ilgilenenler stratejileri hazırlandıkları ve uygulandıkları yönetim düzeylerine göre sınıflandırmaktadırlar. q Üst yönetim stratejileri, üst yönetim düzeyinde bütünsel bir görüşle hazırlanan ve işletmenin gelecekteki yaşamı ile ilgili stratejileri kapsar. q Orta yönetim düzeyinde hazırlanan stratejiler, genellikle sektörde rekabet edebilme üzerine kurulmuş olan iş yönetim (rekabetçi) stratejileridir. q Alt yönetim düzeylerinde ise iş birimleri yöneticileri iş yönetim stratejileri ile uyumlu olan, kendi faaliyetleri ile ilgili işlevsel (fonksiyonel) stratejileri hazırlarlar. 4

Giriş q İşletmede, işlerin büyütülmesi, küçültülmesi, aynen olduğu gibi sürdürülmesi veya bunları aynı anda veya birbiri ardına gerçekleştirerek bir arada yapılması konusunda da stratejiler geliştirilir. q Bu stratejiler işletmenin veya farklı iş birimlerinin yaşamlarını devam ettirebilmeleri veya rekabet üstünlüğü elde edebilmeleri amacı ile her yönetim düzeyinde rastlanılan ve uygulanan stratejiler olduğundan Temel Stratejiler olarak ayrı bir grupta toplanırlar. 5

Temel Stratejiler q Temel stratejiler, işletmenin veya çeşitli iş birimlerinin yaşamlarını sürdürebilmesi ve rekabet üstünlüğü sağlayabilmesi için gelecekte yapması veya yapmaması gerekli olan iş ve faaliyetlerle ilgilidirler. ü İşletme mevcut durumda hangi İşleri ne şekilde ve nasıl yapmaktadır? ü Bu işleri olduğu gibi sürdürmeli midir? ü Yoksa mevcut İşleri büyütmeli veya küçültmeli midir? ü Ya da bazı işleri küçültürken yeni bazı işlere girmeli midir? q Tüm bu sorular işletmenin faaliyette bulunduğu "işin tanımının genişletilmesi veya daraltılması" ile ilgilidir. 6

Temel Stratejiler q İşte temel stratejiler, genelde, mevcut işin tanımının değiştirilmesi halinde uygulanmaktadır. q İşletme üretmekte olduğu mal ve hizmetlerde, faaliyette bulunduğu pazarlarda veya üretim işlev ve süreçlerinde değişiklik yapmak sureti ile işlerini büyütür, küçültür veya aynen sürdürür. q Bazen bu temel stratejiler birlikte veya art arda uygulanır. q Bazı durumlarda ise işletmenin mevcut iş tanımı değiştirilmeden, sadece faaliyetlerin oluşumu hızlandırılarak veya yavaşlatılarak da uygulanabilir. 7

Temel Stratejiler 8

Temel Stratejiler q Temel Stratejiler 4 grupta sınıflanabilir : Ø Büyüme Stratejileri Ø Küçülme Stratejileri Ø Durağan (Mevcut Durumu Koruma) Stratejiler Ø Karma Stratejiler 9

Temel Stratejiler 10

Büyüme Stratejileri q Büyüme sadece sektör içi alanlarda olmayıp sektör dışında farklı alanlarda da olabilir. q Büyüme stratejisi, arzulanan ve genellikle yöneticiler tarafından amaçlanan, toplumda ve paydaşlarda olumlu çağrışımlar yaratan bir temel strateji olarak işletmenin değerini yükselten bir görünüme sahiptir. q Kısaca, büyüme stratejisi: topluma, paydaşlara ve stratejistlere beklentilerinin gerçekleşmesine yardım edebilecek, refahı arttıracak bir strateji olup, her zaman arzu edilen, kabul edilen ve mal/hizmetlerin piyasa koşullarına bağlı olarak işletmenin kârlılık ve piyasa payını artırmaya yöneliktir. 11

Büyüme Stratejileri İşletme literatüründe büyüme iki şekilde ifade edilir : q Sayısal büyüme ve gelişme: işletmenin özelliklerine göre; satış getirilerinde, ürün çeşitliliğinde, kaynak büyüklüğünde (çalışanların sayısı, sermaye büyüklüğü), varlık büyüklüğünde ve kapasite kullanımı gibi unsurlarda niceliksel artış. q Nitelik olarak büyüme: işletmede bulunan unsurların kalitesinin yükselmesi ile ilgilidir. Niteliksel büyüme işletmelerde fark edilebilir ama sayısal olarak ifade edilmesi oldukça güçtür. 12

Büyüme Stratejileri İşletmeler işlerinin genişletilmesi ile ilgili olarak büyüme stratejilerini iki şekilde uygularlar. 1. İşletmenin faaliyette bulunduğu mevcut işin tanımını değiştirerek veya 2. sadece faaliyetlerin hızını ve etkisini değiştirerek. 13

Büyüme Stratejileri Mevcut İşin Tanımını Değiştirerek Büyüme Stratejisi 1. Ürettiği mal ve hizmetlere yeni mal ve hizmetler ekleyerek, 2. Faaliyette bulunduğu ekleyerek, pazarlara yeni pazarlar 3. Mevcut üretim ve operasyon faaliyetleri ve süreçlerine ise yenilerini ekleyerek. q Her üç durumda da işletme büyüme stratejisini yaptığı işin tanımını değiştirerek ve ona eklemeler yaparak uygulayacaktır. 14

Büyüme Stratejileri Mevcut İşin Tanımını Değiştirerek Büyüme Stratejisi q Bir konfeksiyon işletmesi, mevcut ana ürünü olan jean pantalon yanında gömlek işine de girdiği zaman büyüme stratejisini uygulamaya başlamış olmaktadır. q Aynı işletme mevcut pazarlarına yeni pazarlar ekleyerek de büyüyebilir (sadece İstanbul piyasasında faaliyette bulunurken, Ege ve Akdeniz bölgelerine de yayılarak). q İşletmenin jean pantalon üretiminde, boya ve taşlama operasyonları ile ilgili yeni yatırımlar yapması halinde ise işlevsel olarak bir büyüme gerçekleştirmiş olur. 15

Büyüme Stratejileri İş Tanımını Değiştirmeden, Faaliyetlerin Hızını ve Etkisini Değiştirerek Büyüme Stratejisi 1. Mevcut mal ve hizmetler için yeni kullanım alanları bularak ve geliştirerek. 2. Yeni pazarlara girmeden mevcut pazarlarda daha etkin girişimler yaparak. 3. Yeni üretim yatırımı ve süreçler eklemeden mevcut faaliyetlerinin kapasitesini artırarak. q Bu yaklaşımlarla yapılan büyüme stratejileri genellikle küçük çaplı büyümelerdir. q İşletme bir büyüme gerçekleştirmek niyetindedir ve bununla ilgili stratejiler geliştirmeye çalışmaktadır. 16

Büyüme Stratejileri İş Tanımını Değiştirmeden, Faaliyetlerin Hızını ve Etkisini Değiştirerek Büyüme Stratejisi q işletmenin ana ürünü olan ve yazı yazmak amacı ile kullanılan tükenmez kalemlerin küçük bir değişiklikle cep feneri olarak kullanılabilmesi pazarda mevcut bulunan bir malın yeni bir ürün gibi algılanmasına neden olabilecek ve işletme niceliksel olarak büyüyecektir. q Mevcut pazarlara yenileri eklenmeden daha etkili ve verimli çalışarak veya üretim kapasitesinde vardiya arttırarak da büyüme stratejileri gerçekleştirilebilir. 17

Küçülme Stratejileri q İşletmenin mevcut durumu ile yaşamını sürdürmekte zorlanması veya rekabet üstünlüğünü kaybetmesi durumunda yöneticiler ve stratejistler bazı mevcut işlerini geçici veya sürekli olarak daraltmak veya tamamıyla terk etmek durumu ile karşıya kalabilirler. q Bu durumdaki işletmelerin yönetici ve stratejistleri küçülme, daralma veya piyasadan çekilme stratejilerini uygularlar. q Beklentilerin yerine gelememe olasılığı, çevresel unsurların tehdit boyutlarının artması, varlıkların küçülmesi veya kaybedilme riski arzu edilmeyen konulardır. q Bu nedenle küçülme stratejileri genellikle arzu edilmeyen stratejiler olup büyüme stratejilerinin aksine, toplum ve paydaşlar düzeyinde olumsuz çağrışımlar yapar. 18

Küçülme Stratejileri q Ancak, işletmelerde daralma veya küçülme sadece karşılan çevresel tehditler nedeni ile olmayabilir. q İşletme, ortalamanın üzerinde getiri sağlayabilecek başka bir alandaki bir fırsatı kullanmak ve yatırımlarını bu alana yönlendirmek amacı ile de mevcut işlerini küçültme yoluna gidebilir. q Yani, işletme bilinçli olarak da bazı işlerini başka alanlarda daha fazla getiri elde edebilmek amacı ile küçültebilir. 19

Küçülme Stratejileri kullanılmaktadır; aşağıdaki durumlarda 1. İşletmenin piyasa payı/satışlarının yetersiz olduğu, 2. Başka alanlarda daha iyi yatırım olanaklarının mevcut olduğu, 3. Yeni teknolojiler için yeterli kaynak bulunmadığı, 4. Birleşme sonrası uyumsuzluk gösteren bölüm veya birimlerin olduğu durumlarda. 20

Küçülme Stratejileri iki ana grupta toplanabilir: q Tasarruf stratejisi: İşletmenin olumsuz finansal durumunun düzeltilmesi için verimsiz faaliyetlerin gözden geçirilerek onları tekrar verimli duruma getirebilmek amacı ile işletme içine dönük olarak uygulanan bir stratejidir. q Daha çok dış ekonomik koşulların gerileme/durgunluk döneminde uygulanan bu strateji işletmenin iç etkinliğini artırma, maliyetleri düşürme, gelirleri arttırma ve aktifleri azaltmak yoluyla faaliyetleri geriletmek amacı güder. 21

Küçülme Stratejileri q Kısmi tasfiye ve tam tasfiye stratejileri: işletmenin başarılı olamayan faaliyetlerinin veya bölümlerinin kısmen veya tamamen terk edilmesi yolu ile uygulanan stratejilerdir. q Bu stratejiler tasarruf stratejisinin uygulanamadığı ve tedbir olarak görülemediği durumlarda bir alternatif olarak uygulanır. q Kısmi tasfiye; işletmenin bir bölümünün satışı sonucu elde edilecek nakit gelirin gelişmekte olan veya piyasa payı artan mal ve hizmetler için kullanılması. q Tam tasfiye; işletmenin başarısızlığı sonucu genelde ödeme zorluğuna düşmesi veya iflas etmesi durumunda hissedarların çıkarlarını korumak amacıyla uygulanan, yöneticilerin en son seçecekleri stratejidir. 22

Küçülme Stratejileri Küçülme stratejileri de büyüme stratejilerinde olduğu gibi iki şekilde uygulanır. 1. İşletmenin faaliyette bulunduğu mevcut işin tanımını değiştirerek veya 2. sadece faaliyetlerin hızını ve etkisini değiştirerek. 23

Küçülme Stratejileri Mevcut İşin Tanımını Değiştirerek Küçülme Stratejisi 1. İşletme faaliyette bulunduğu mal ve hizmetlerinden bir kısmını veya tamamını, geçici olarak veya sürekli olarak terk eder. 2. Faaliyette bulunduğu pazarlardan bir kısmını geçici veya sürekli olarak terk eder ve pazardan geri çekilir. 3. Mevcut üretim ve operasyon faaliyetlerinden veya süreçlerinden bir kısmını geçici veya sürekli olarak terk eder. q Her üç durumda da işletme küçülme stratejisi uygulamaktadır. 24

Küçülme Stratejileri İş Tanımını Değiştirmeden, Faaliyetlerin Hızını ve Etkisini Değiştirerek Küçülme Stratejisi 1. İşletme mevcut mal ve hizmetlerini hiçbir şekilde terk etmez, ama bu mal ve hizmetlerde hiçbir geliştirme yapmaz. Bu durumda, işletme pazardaki gelişimlere ayak uydurmaz ve göreceli olarak küçülme uygulamış olur. 2. İşletme mevcut pazarlarını terk etmez, ancak bu pazarlardaki faaliyetlerini azaltarak bilinçli bir şekilde pazar payının küçülmesine neden olur. 3. İşletme mevcut üretim ve operasyon faaliyetlerini terk etmez, ancak bunların kapasitelerini düşürerek bir daralma veya küçülme uygulayabilir. q Küçülme, faaliyetlerin hızının ve etkisinin değiştirilmesi ile gerçekleşmektedir. 25

Durağan Stratejiler q İşletmelerin üst düzey yöneticileri pazarda yeni fırsatların bulunmadığı, pazar gelişme hızının göreceli olarak düşük, hatta sabit olduğu, rakipler arasında bir dengenin oluştuğu ve rekabet şiddetinin de göreceli olarak düşük olduğu pazarlarda büyüme stratejileri gerçekleştirmeyi düşünmeyebilir. q Zira, böyle bir pazarda büyüme, işletme için ortalamanın üzerinde bir getiri sağlamayacaktır. q Hatta, gelişme göstermeyen bir pazarda rakipler arasındaki rekabetin şiddeti daha fazla artabilecek ve bu durum getirileri daha da düşürebilecektir. 26

Durağan Stratejiler q Ancak, tüm bunlara rağmen, işletme başka iş alanlarında ortalamanın üzerinde getiri sağlayabilecek yeni fırsatların bulunduğu pazarlara da girmeyi çeşitli nedenlerden dolayı düşünmeyebilir. q Eğer konumundan memnun ise bu durumda işletme, mevcut durumunu sürdürebilmek için koruma amaçlı, durağan bir strateji geliştirecektir. 27

Durağan Stratejiler q Eğer işletme konumundan memnun ise bu durumda işletme, mevcut durumunu sürdürebilmek İçin koruma amaçlı, durağan bir strateji geliştirecektir. q Amaç, mevcut durumun korunmasıdır. q İşletme; 1. Mevcut mal ve hizmetlerde, paket, tasarım, tat, vb. küçük değişikliklerde bulunarak, 2. Pazarlarda tutundurucu, hatırlatıcı reklamlar yaparak, 3. Mevcut üretim ve operasyonlarda güncel teknoloji ile uyum sağlayarak ve küçük iyileştirmeler yaparak durumunu sürdürür. 28

Karma Stratejiler q İşletmeler, kimi durumlarda temel stratejileri aynı anda veya art arda uygular. q Karma Stratejiler, işletmenin temel stratejilerinin birkaçını aynı zamanda izlemesi veya kullanması ile oluşan strateji türüdür. q Değişik iş birimlerinde aynı anda veya ardına farklı stratejiler uygulanabilir. q Özellikle büyük holding işletmelerin Stratejik İş Birimleri (SİB)'nde de karma stratejiler aynı anda veya art arda uygulanabilir. 29

Karma Stratejiler q Örneğin, işletmenin bir iş biriminde küçülme stratejisi uygulanırken başka bir iş biriminde büyüme stratejisi uygulanabilir. q İşletme mevcut mal ve hizmetlerinden bazılarının üretiminden geçici veya sürekli olarak vazgeçerken, bazı yeni mal veya hizmetleri faaliyet konusuna ekleyebilir. q Bazı pazarlarda faaliyetlerini azaltırken yeni pazarlara girebilir. q İşletme, üretim ve operasyon faaliyetlerinden bazılarını geçici veya sürekli olarak terk ederken, başka bir üretim faaliyetini işletme içinde yapmaya başlayabilir. 30

Temel Stratejilerin Alt Grupları q Temel Stratejiler, işletmenin veya farklı iş birimlerinin yaşamlarını sürdürebilmeleri veya rekabet üstünlüğü elde edebilmelerini sağlamak amacıyla her yönetim düzeyinde görülen ve uygulanan stratejilerdir. q İşletmelerde değişik uygulanmaktadır. şekillerde ve boyutlarda q Temel Stratejilerin boyutlarını 4 alt grupta toplayabiliriz: 1. Bağımsız(iç) ve Bağımlı(Dış) Temel Stratejiler 2. İlişkili ve İlişkisiz Temel Stratejiler 3. Yatay ve Dikey Temel Stratejiler 4. Aktif ve Pasif Temel Stratejiler 31

Temel Stratejilerin Alt Grupları 32

Bağımsız ve Bağımlı Temel Stratejiler q İşletmeler temel stratejilerini genellikle kendi başlarına uygularlar. q Bağımsız Temel Strateji: Tamamen kendi varlık ve yeteneklerine dayanarak, başka bir işletmenin desteği ve ilişkisi olmadan, bağımsız bir ana strateji uygulayan işletmelerin uyguladığı stratejidir. q Bağımlı Temel Strateji: İşletmenin temel stratejilerini uygularken, dış çevreden başka bir işletmenin desteği ile veya onunla birlikte ve ilişkili olarak bir strateji uygulamasıdır. 33

Bağımsız ve Bağımlı Temel Stratejiler q Bağımsız ve bağımlı stratejiler, genellikle büyüme ve küçülme temel strateji uygulamalarında kullanılır. q Ancak karma stratejilerde bu boyutlar, aynı anda veya birbiri ardına uygulanabilir. q Bir işletme bir iş biriminde bağımsız temel strateji uygularken, başka bir iş biriminde bağımlı temel strateji uygulaması yapabilir. 34

İlişkili ve İlişkisiz Temel Stratejiler q İşletme temel stratejilerini faaliyette bulunduğu sektörde veya İş kolunda uygulayabileceği gibi kendisine yabancı yeni bir sektörde veya yeni bir faaliyet alanında da uygulayabilir. q İlişkili Temel Stratejiler: İşletmenin, temel stratejilerini kendi mevcut iş kolunda (sektöründe) benzer mal ve hizmetler, pazarlar, üretim faaliyet ve süreçleri ile ilgili olarak uygulaması. q İlişkisiz Temel Stratejiler: İşletmenin, temel stratejiyi halihazırda yaptığı işin tanımının dışında kalan farklı ürün, pazar ve süreçlerle kendisine yabancı farklı bir işkolunda uygulaması. 35

Yatay ve Dikey Temel Stratejiler q Yatay Temel Stratejiler: İşletmenin halihazırda faaliyette bulunduğu ürün ve pazar ile üretim ve operasyon etkinliklerine veya süreçlerine tamamlayıcı ürün, pazar ve süreçlerin eklenmesi durumunda oluşmaktadır. q Dikey Temel Stratejiler: Genellikle işletmenin üretim ve operasyon faaliyetleri ve süreçleri ile ilgili uygulamaları kapsar. q İşletmenin İşlev, faaliyet ve süreçlerindeki genişleme veya daralma, kullandığı girdilere veya üretim faktörlerine yönelik olursa, bu durumda "geriye yönelik dikey büyüme veya küçülme stratejisi" söz konusu olur. q İşletmenin işlev, faaliyet ve süreçlerinde nihai ürünlere doğru bir büyüme veya küçülme uygulaması halinde, İşletmenin "ileriye yönelik dikey büyüme veya küçülme stratejisi" uyguladığı söylenebilir. 36

Aktif ve Pasif Temel Stratejiler q Aktif Temel Stratejiler: Dış çevreyi etkilemeye yönelik, atak ve proaktif tutum ve davranışlarla uygulanan genel stratejiler. q Pasif Temel Stratejiler: Dış çevreden gelen uyarılar nedeni ile, uyumlu, yavaş ve reaktif tutum ve davranışlarla uygulanan genel stratejiler. 37

Temel Stratejilerin Alt Grupları 38

KAYNAKÇA Ülgen, Hayri ve Mirze, S. Kadri (2018). İşletmelerde Stratejik Yönetim. 9. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım. 39

Hafta TEŞEKKÜR EDERİM 6 Doç. Dr. Ozan BÜYÜKYILMAZ İşletme Fakültesi, İşletme Bölümü http: //ozanbuyukyilmaz. wordpress. com ozanbuyukyilmaz@karabuk. edu. tr 40