Bankarstvo 7 FINANSIJSKI POTENCIJAL BANAKA FINANSIJSKI POTENCIJAL BANAKA

Bankarstvo 7

FINANSIJSKI POTENCIJAL BANAKA

FINANSIJSKI POTENCIJAL BANAKA POTENCIJAL (Lat. potentia) - snaga, moć, izvor… FINANSIJSKI POTENCIJAL § volumen finansijskih sredstava… § izvori finansijskih sredstava banaka § desna, odnosno pasivna strana bilansa stanja 3

FINANSIJSKI POTENCIJAL BANAKA KOJI IZVORI? Klasifikacije razne - kriterijumi klasifikacije, Prema kriterijumu vlasništva izvora sredstava: 1. vlastiti 2. tuđi 4

FINANSIJSKI I POTENCIJAL BANAKA 5

FINANSIJSKI POTENCIJAL BANAKA q. VLASTITI izvori finansijskih sredstava kod banaka (kao i kod i ostalih pravnih lica): KAPITAL sa rezervama q. TUĐI izvori finansijskih sredstava u bankama : DEPOZITI stanovništva i pravnih lica KREDITI i kreditne linije drugih kreditora. 6

FINANSIJSKI POTENCIJAL BANAKA Posle prikupljenih izvora – plasman: - krediti (privredi i stanovništvu), - investiciono bankarstvo (hartije od vrednosti), - fiksnu aktivu (građevinski objekti i oprema) - žiro ili tekući račun u centralnoj banci, - gotovina u blagajni banke. Motiv ulaganja ili plasmana sredstava – profit Ne ukupan potencijal? Zašto? Obavezne rezerve (Or) propisanih od strane CB (% na depozite) Rezerve likvidnosti (Rl), ( uslužbi likvidnost banke, rad komintenata) 7

8

FINANSIJSKI I KREDITNI POTENCIJAL BANAKA Finansijski potencijal (Fp) ≠ (Kp) Kreditni potencijal banke, jer je umanjen za ukupne rezerve (Ur) 9

FINANSIJSKI I KREDITNI POTENCIJAL BANAKA Fp = Kp + Ur ili Fp = Kp + (Or + Rl), odnosno: Kp = Fp - (Or + Rl) ili Kp = Fp – Ur 10

FINANSIJSKI I POTENCIJAL BANAKA Povećanje FP - povećanje pasive - menjanjem strukture pasive - povećanje depozita? ? ? - granica stope adekvatnosti kapitala(CAR) Kp = Fp - (Or + Rl) samo ako je CAR > od 8 ili 12% 11

KAPITAL BANAKA I ADEKVATNOST KAPITALA BANAKA

KAPITAL BANKE (lat. caput, engl. capital) Marksova ekonomska th. - ukupna sredstva za proizvodnju u kapitalističkom sistemu proizvodnje U užem smislu – sredstva i predmeti rada U uslovim tržišne ekonomije - novčani iznos koji njegovom vlasniku obezbeđuje povećanje finansijske imovine Kapital, najvažnija je komponenta finansijske snage i najstabilniji deo svake banke a njegova veličina i sposobnost da apsorbuje moguće rizike poslovanja predstavlja parametar kojim 13 se određuje jačina i stabilnost svake banke.

KAPITAL BANKE (lat. caput, engl. capital) Pitanje: Koliko je kapitala potrebno za kvalitetno funkcionisanje jedne banke? Kapital čiji standard određuju regulatori ili je to kapital koji određuje tržište? 14

KAPITAL BANKE Modeli za izračunavanja potrebnog nivoa akcionarskog kapitala: Racio akcionarskog kapitala i ukupne aktive: Propisana finansijska poluga (leverage) - u SAD – u, po Zakonu o poboljšanju FDIC iz 1991. godine, taj odnos ili racio treba da iznosi najmanje 5, 5%, banke koje zadovoljavaju taj uslov, dobro kapitalizovane Šta je Cilj - akcionari se stalno podstiču na dokapitalizaciju banke. Zašto? 15

KAPITAL BANKE Kapital banaka mora da zadovolji pre svega zakonom utvrđenu visinu kapitala ili potreban cenzus za njeno osnivanje, ali isto tako i da nastavi da povećava kapital i prati uslove koje nameće bankarsko tržište. Model neto aktive banke, odnosno: Kapital banke ili Neto aktiva = Ukupna aktiva – Obaveze banke U domicilnim uslovima, visinu kapitala potrebnog za osnivanje banke, određuju propisi 16

KAPITAL BANAKA Osnovne funkcije kapitala banaka q zaštita depozita q pokriće gubitaka q funkcija finansiranja q stvaranje poverenja q kontrolna ili regulatorna funkcija 17

KAPITAL BANAKA Elementi kapitala K banaka = zbir njegovih osnovnih elementa po više osnova. Prema načinu formiranja: qprimarni ili osnovni (uplate osnivača, zadržani profit, neraspoređena dobit) qsekundarni ili dodatni kapital (opšte rezerve za pokriće gubitka, neobjavljene rezerve, namenske rezerve, revalorizacione rezerve) 18

KAPITAL BANAKA Prema obuhvatnosti: q Bruto kapital banke q Neto kapital (razlika bruto kapitala i nepokrivenih gubitaka i ulaganja u druge subjekte) 19

KAPITAL BANAKA, Elementi kapitala Prema Bazelu I iz 1988 Prvi stub (engl. tier) ili prvi nivo kapitala ili tzv. jezgra kapitala: § obične akcije, § višak iznad nominalne vrednosti kapitala uplaćen od strane akcionara, § nekumulativne trajne prioritetne akcije, § neraspoređeni profit § učešće u subsidijarnim dugoročnim kreditima § ugled ili brend 20

KAPITAL BANAKA, Elementi kapitala Drugi stub ili nivo kapitala ili dodatni kapital uključuje: § konvertibilne prioritetne akcije, § kumulativne trajne prioritetne, § rezervisanja za pokriće gubitaka, § subordinirani krediti, § konvertibilni krediti sa obaveznom zamenom § instrumenti koji u sebi sadrže osobine kredita i akcija Treći stub uključuje stavke kapitala koje ispunjavaju uslove da su fiksne najmanje dve godine i da su uslovno isplative, tj. ukoliko CAR padne ispod 8%, kamata i glavnica ne mogu biti isplaćeni. 21

KAPITAL BANAKA, Elementi kapitala (Srbija) 22

ADEKVATNOST KAPITALA I RIZIČNA AKTIVA Adekvatnost kapitala ( capital adequacy): - finansijska snaga i sigurnost banke - mera kojom se procenjuje da li banka ima dovoljno kapitala u odnosu na moguće gubitke proizašle iz bankarskog posla - sposobnost banaka da pružaju bankarske usluge javnosti sve dok su u stanju da održavaju propisani odnos kapitala prema ukupnoj aktivi, odnosno, prema rizikom ponderisanoj aktivi i vanbilansnim pozicijama iz bilansa stanja banaka (Bazel I). 23

ADEKVATNOST KAPITALA I RIZIČNA AKTIVA Kapital (neto) Koeficijent adekvatnosti = ----------- x 100 = 8% kapitala Rizična aktiva 24

ADEKVATNOST KAPITALA I RIZIČNA AKTIVA Prema Sporazumu iz Bazela I, rizčna aktiva podrazumeva: - zbir rizične bilansne aktive - rizičnih vanbilansnih pozicija - rezervisanja za potencijalne gubitke pomnoženi sa ponderima: 0%, 10%, 20%, 50% i 100% u zavisniosti od nivoa rizičnosti plasmana 25

ADEKVATNOST KAPITALA I RIZIČNA AKTIVA 26

ADEKVATNOST KAPITALA I RIZIČNA AKTIVA 27

ADEKVATNOST KAPITALA I RIZIČNA AKTIVA Prema Bazel II i domicilnim uslovima (regulatori – I stub) : stub II Interna procena adekvatnosti kapitala (ICAAP) Internal Capital Adequacy Assessment Process (Bazel II, II stub) Banka treba da vrši kontinuiranu internu procenu adekvatnosti kapitala u skladu sa svojim rizičnim profilom na osnovu čega određuje strategiju održavanja potrebnog nivoa kapitala.

ADEKVATNOST KAPITALA I RIZIČNA AKTIVA BANKE U USA Dobro kapitalizovane banke (well capitalized, 10, 6, 5%) Adekvatno kapitalizovane (adequately capitalized, 8, 4, 4% ) Potkapitalizovane banke (undercapitalized, <8%, 6% ) Znatno potkapitalizovane (significantly undercapitalize, < 6, 3% Kritično potkapitalizovane (critically undercapitalized ≤ 2%) 29

CAR banka u Srbiji CAR banka u RS Bi. H 30

OSTALI IZVORI SREDSTAVA BANAKA -DEPOZITI I KREDITI-

DEPOZITI BANAKA q Viškovi finansijskih sredstava ili neutrošeni izvori… q Osnovni, najjeftiniji i najkvalitetniji sredstava na finansijskom tržištu izvor finansijskih q Osiguravaju većinu „sirovina“ za kredite banke, osnovni izvor profita i rasta banke 32

DEPOZITI BANAKA Klasifikacija depozita Prema vremenu zadržavanja u banci: §kratkoročni depoziti (do godinu dana) §srednjoročni depoziti (od 1 do 3 godine) §dugoročni depoziti (preko 3 godine) Samo kratkoročni depoziti su: § depoziti po viđenju ili a vista depoziti (demand deposits), § depoziti do tri meseca i § depoziti od tri meseca do godine dana 33

DEPOZITI BANAKA Prema vremenu zadržavanja: § a vista ili depozite po viđenju (isplata na prvi poziv) § vremenske ili ročne depozite (time deposits) sa utvrđenim rokom dospeća Prema poreklu: §depozite stanovništva, §depozite privrede i §depozite vanprivrede Prema valuti: §depoziti u domaćoj valuti §devizni depoziti. 34

DEPOZITI BANAKA Za svaki depozit u banci, potpisuje se Ugovor o deponovanju sredstava po kojem se: deponent obavezuje da kod poslovne banke položi raspoloživi deo svojih sredstava sa kojim banka može da raspolaže, uz obavezu da ga vrati, prema uslovima koje dogovore u ugovoru. Banka ima obavezu da obračuna i plati kamatu za sve vreme korišćenje njegovih sredstava. 35

DEPOZITI BANAKA Kada banka deponentima nudi odgovarajuću visinu kamatne stope, rukovodi se: q vremenskom dimenzijom q konkurencijom q finansijskim potencijalom banke 36

DEPOZITI 37

Depoziti po viđenju (sight deposits) q aʹ vista depoziti - kratkoročno deponovana sredstva deponenata, položena na račun kod banke, kojima deponenti mogu da raspolažu po viđenju, q tj. bez ikakvih ograničenja, u svako doba i bez ikakve najave – zato su najnestabilniji izvor sredstava banaka čiju je dinamiku najteže predvideti oblik ulaganja sredstava, koji i danas dominira u poslovnim bankama. 38

Depoziti po viđenju 39

OSTALI DEPOZITI Štedni i specijalni depoziti (savings deposits) Oročeni depoziti Depoziti hartija od vrednosti Zaštita depozita banke 40

KREDITNI IZVORI SREDSTAVA BANAKA Odluka poslovne banke da angažuje dodatne izvore finansijskih sredstava zavisi od više faktora kao što su: § nepovoljan keš flou (cash flow) u kratkom roku § potencijalna nelikvidnost banke § nepostojanje kreditnog potencijala § ispunjavanje zahteva najkvalitetnijih komitenata § moguća velika i efektna zarada § povoljni uslovi na finansijskom tržištu 41