ALE RKETLER PROF DR AZM YALIN ALE RKETLER

AİLE ŞİRKETLERİ PROF. DR. AZMİ YALÇIN

AİLE ŞİRKETLERİ • Aile işletmesi tanımı literatürde ilk kez Donnely (1964) tarafından yapılmıştır. • “Bir aileden en az iki kuşağın şirket içinde yer aldığı ve aile ilişkilerinin, ilgi ve amaçlarının işletme politika ve çıkarları üzerinde etkisinin olduğu işletmelerdir. ”

AİLE ŞİRKETLERİ • Kavrama yönelik daha sonra yapılan tanımlamalar farklı odak noktalarına göre yapılmıştır. • Mülkiyet, • Kontrol Yetkisi, • Karar Verme Gücü, • Aile ve İş İlişkisi, • Aile Değerlerinin Yönetime Etkisi, • Kan Bağı, • Kuşaklara Aktarım (Süreklilik), • Girişimcilik

• Geniş bir çerçeveden bakıldığında aile şirketleri; • ‘‘ailenin ihtiyaçlarının karşılanabilmesi ve aileden kalacak olan mirasın bölünmemesi gayesi ile; aile lideri veya onun etrafında kümelenmiş aile üyeleri tarafından kurulan ve diğer aile üyeleri tarafından devam ettirilen, şirketin; mülkiyeti, yönetimi, finansal yapısı ve karar mekanizmalarında aile lideri, aile liderinin birinci, ikinci ve üçüncü dereceden usul ve füru akrabalıklarının ön plana çıktığı, şirket kültüründen ziyade aile değerlerinin etkin olduğu kâr amacı güden kuruluşlardır’’. AİLE ŞİRKETLERİ

DÜNYADAKİ EN ESKİ AİLE ŞİRKETLERİ

DÜNYADAKİ EN ESKİ AİLE ŞİRKETLERİ

TÜRKİYE’DEKİ EN ESKİ AİLE ŞİRKETLERİ

TÜRKİYE’DEKİ EN ESKİ AİLE ŞİRKETLERİ

AİLE İŞLETMELERİ İLE İLGİLİ İSTATİSTİKİ BİLGİLER

AİLE İŞLETMELERİ İLE İLGİLİ İSTATİSTİKİ BİLGİLER

Aile işletmeleri ekonomik olarak ne kadar önemli?

AİLE İŞLETMELERİNİN EKONOMİK ÖNEMİ • Avrupa Birliği ülkelerinde GSMH’nin %35 ile 65’i, • Kuzey Amerika ülkelerinde %40 ile 45’i, • Latin Amerika ülkelerinde %60 ile 90’ı, • Asya ülkelerinde %65 ile 82’si, • Türkiye’de GSMH’nin yaklaşık %90’ı aile işletmeleri tarafından üretilmektedir.

AİLE ŞİRKETLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

AİLE ŞİRKETLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ • En az iki jenerasyon işletme yönetimiyle ilgilenir. • Aile bağları yönetimden sorumlu olacak kişilerin belirlenmesinde etkilidir. • Şu andaki ya da daha önceki dönemdeki yöneticilerin çocukları işletmenin yönetiminde görev alırlar. • İşletmenin ismi ve prestiji ailenin ismi ve prestiji ile birlikte gelişir.

AİLE ŞİRKETLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ • Aile bireylerinin işletmedeki görevleri aile içerisindeki durumlarını da etkiler. • Ailenin mevcut normları şirkette de kullanılır. • Aile bireyleri tarafından kurulduğundan kapalı bir görünüm arz eder. • İdari personel genellikle aile üyelerinden oluşur.

AİLE ŞİRKETLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ • Genellikle firma sahibi ile tepe yönetici aynı kişidir. • Aile prestijini korumak için özveride sınır tanımama, • Şirket politikası çoğunlukla aile menfaatleri ile uyumlu, • Şirketin geleceğini belirleyecek stratejik kararların günlük olarak alınması,

AİLE ŞİRKETLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ • Aile yapısındaki değişiklikler, şirketin organizasyonunu etkiler, • Aile üyesi yöneticiler için ödül ve ceza sistemi uygulanmaz, • Aile üyelerinin istihdam ve terfisinde, yaş ve cinsiyet belirleyiciliği, • Çalışanların profesyonel olduklarının unutulması,

AİLE ŞİRKETLERİNİN OLMAZSA OLMAZ KOŞULLARI

AİLE ŞİRKETLERİNİN OLMAZSA OLMAZ KOŞULLARI Yalnızca aile şirketlerine özgü bazı yönetim ilkeleri vardır ve bunlar aile şirketlerinin yaşamı için olmazsa olmaz koşullardır.

AİLE ŞİRKETLERİNİN OLMAZSA OLMAZ KOŞULLARI 1. Paylaşılan Değerler: İnsanlar, para iş. 2. Paylaşılan Güç: Kuşaklar boyunca eşit olmayan ama esler ve kardeşler arasında oluşan güç. 3. İlişkileri Sürdürmek için Paylaşılan Faaliyetler: Sevgi, eğlence, mizah duygusu, beraberce oyunlar düzenleme vb. 4. Gelenekler: Aileyi özel kılan ve toplumdaki diğer ailelerden ayıran ilkeler.

AİLE ŞİRKETLERİNİN OLMAZSA OLMAZ KOŞULLARI 5. Öğrenme ve Büyüme Arzusu: Sorunları çözmek için yeni fikir ve yöntemlere açık olmak. 6. İlişkilerde Samimiyet: Birbirine açık davranmak ve herkesin iyiliğini düşünen bir duygu yapısına sahip olmak. 7. Karşılıklı Saygı: Sözüne sadık olma ve güvenilirlik davranışı oluşturma. 8. Karşılıklı Yardım ve Destek: Üyelere özellikle acılı günlerde, hastalıkta, bir yakınını kaybettiğinde, boşanmalarda, üzücü ve utanç verici durumlarda yardım etmek ve destek vermek.

AİLE ŞİRKETLERİNİN OLMAZSA OLMAZ KOŞULLARI 9. Gizlilik: Herkesin bireysel hayatına ve büyüyen ailelerde her aile ferdinin özel hayatına saygı duymak. 10. Kişilik Sınırlarının İyi Tanımlanması: Bireylerin uyumlu davranışlar sergilemesini sağlamak, iki kişinin çatışmasına üçüncüyü katmamak

AİLE ŞİRKETLERİNİN GELİŞİM EVRELERİ VE TEMEL ÖZELLİKLERİ

AİLE ŞİRKETLERİNİN GELİŞİM EVRELERİ VE TEMEL ÖZELLİKLERİ

AİLE ŞİRKETLERİ VE PROFESYONEL ŞİRKET KARŞILAŞTIRMASI

Aile İşletmelerinin Avantajları Nelerdir?

Aile İşletmelerinin Avantajları FINANSAL AÇIDAN AVANTAJLARI YÖNETSEL AÇIDAN AVANTAJLARI KÜLTÜREL AÇIDAN AVANTAJLARI

AİLE İŞLETMELERİNİN AVANTAJLARI A. Finansal Açıdan Avantajları – 1/2 • Aile şirketleri sermaye piyasalarının gelişmediği ya da az geliştiği kalkınmakta olan ülkelerde sermaye sorununu kendi içlerinde çözümleyebilmektedirler. • Fon teminine ve kullanımına yönelik aracı kurumların sınırlı olduğu durumlarda aile şirketleri ailenin menkul, gayrimenkul ve nakdi varlıklarını kullanarak fon temin etmektedir, mevcut fonların kullanımında ise, kurucu ortak başta olmak üzere aile büyüklerinin düşüncelerinden daha çok yararlanırlar. • Şirket ailenin malı ve geçim kaynağı olduğu için, finansal açıdan zor dönemlerde ailenin bir araya gelerek bütünleşmesi nispeten daha kolaydır. Bu anlamda ortaklar gelirlerini diğer şirketlerdeki ortaklardan daha kolay feda edebilmektedirler. Örneğin, kar dağıtımından vazgeçilerek öz sermayenin desteklenmesi.

AİLE İŞLETMELERİNİN AVANTAJLARI A. Finansal Açıdan Avantajları – 2/2 • Yüksek düzeyde varlıkları koruma güdüsü, • Kısa dönemli sermaye ihtiyaçlarının ortaklar tarafından karşılanması, • Kaynakları özenli kullanma istemleri, • Uzun vadeli hedeflere odaklanır.

AİLE İŞLETMELERİNİN AVANTAJLARI B. Yönetsel Açıdan Avantajları – 1/2 • Aile şirketlerinde, sermayenin önemli bir kısmına sahip olmanın getirdiği avantajla, teknik ve idari açıdan yeni yöntemler uygulamak ve yeni yatırım alanlarına yönelmek konusundaki yönetsel kararlar, diğer şirket türlerine oranla daha kısa sürede alınabilmektedir. • Bürokrasi sorunlarının daha hızlı çözülmesi, hiyerarşinin çabuk ilerlemesi ve alınacak kararların çok çabuk sonuca ulaştırılması neticesinde aile şirketlerinde girişimcilik eğilimini daha fazla olduğu söylenebilir. Yönetsel kararların daha hızlı alınması • Şirket, aile bireyleri tarafından kurulduğu için sahiplik duygusu yoğun biçimde yaşanabilmekte ve aile bireyleri şirketin pazar payını arttırarak sürekliliğin sağlanması için özverili şekilde çalışabilmektedirler. Aile üyelerinin aile birliğinin devamının sağlanması için daha fazla gayret göstermeleri de aile şirketlerinin diğer şirket türlerine oranla daha dirençli bir yapı olmasına olanak tanımaktadır. • Şirketin kendisinin know – how üretebilmesi.

AİLE İŞLETMELERİNİN AVANTAJLARI B. Yönetsel Açıdan Avantajları – 2/2 • Aile şirketleri birbirlerini tanıyan kişilerden oluştuğu için ekip sinerjisinden maksimum ölçüde yararlanılabilir. • İşin yürütülmesi esnasında herhangi bir sorunla karşılaşıldığında çalışanlar (aile bireyleri) genelde birbirlerine yardımcı olurlar, eksikliklerini kapatırlar ve yapılması gerekenleri söze dökmeden icra ederler. • İşletme politikasında devamlılık ve tek düzelik daha kolay sağlanabilir. • Tanınmış bir aile veya işletme olmanın getirdiği avantajlar sayesinde rakipler, tedarikçiler ve müşteriler nezdinde olumlu bir imaja ve güce sahip olurlar. Böylece olumlu imaj işletmeye karşı güven duygusunun oluşumuna da yardım eder.

AİLE İŞLETMELERİNİN AVANTAJLARI C. Kurum Kültürü Açısından Avantajları • Geçmiş tecrübelere dayanan birliktelik, iletişim, tutum, değer ve inançlar arasında benzerliklerin olması, güçlü bir kurum kültürü oluşmasını ve bunun paylaşılmasını kolaylaştırmaktadır. • Kurum kültürü ile ailenin inanç ve değerleri bütünleştiğinden, kurallar daha kolay ve daha çabuk benimsenebilmektedir. Aile kültürü ve kurum kültürünün bütünleşmesi, çalışanların birbiriyle uyumu sayesinde takım ruhunun en üst seviyede sağlandığı görülmektedir • Ailenin itibarının tarihselleşmesini sağlamak için sosyal içerikli projelere verilen önemin daha fazla olması aile soyadını ya da aile büyüklerinin isimlerini yaşatacak projeler ile toplumsal fayda yaratırken, aynı zamanda şirket içindeki bağları da güçlendirir.

Aile İşletmelerinin Dezavantajları Nelerdir?

Aile İşletmelerinin Dezavantajları FINANSAL AÇIDAN DEZAVANTAJLARI YÖNETSEL AÇIDAN DEZAVANTAJLARI ÖRGÜT KÜLTÜRÜ AÇISINDAN DEZAVANTAJLARI

A. Finansal Açıdan Dezavantajlar • Aile üyelerinin aynı aileden gelmelerinden dolayı ailenin varlıklarının sınırlı olması, nakit ihtiyaçlarını karşılamada borçlanmaya karşı olumsuz bakış açıları şirketin büyümemesi ya da büyüme hızında yavaşlama ya da sorun yaşamalarına yol açabilir. • Aile şirketlerinde şirket karının dağıtılmayıp şirkette bırakılması ilk fırsatta yapılan sermaye biriktirme yöntemi olarak kullanılması avantaj olarak görülse de büyüyen ve iki ya da daha fazla kuşağın bir arada olması durumunda aile üyeleri arasında çatışmaya yol açabilir. • Aile üyelerinin şirket kasasından kişisel ihtiyaçlarını karşılaması, finansal tabloların ve vergisel yükümlülüklerin yanlış hesaplanmasına yol açılabilir.

B. Yönetsel Açıdan Dezavantajlar • Yönetim kaynaklı sorunlar aile şirketlerinin en önemli zayıflıklarındandır. • Merkeziyetçi yönetim yapısı, belirli aile üyelerinin şirketle ilgili alınan her kararda yer almaları, eğitimsiz aile bireylerinin şirket yöneticilerine olan yakınlıklarına göre yetki sahibi yapılmaları, rol çatışmaları, devretme sorunu ve yetki ve sorumlulukların açıkça belirlenmemesi aile işletmelerini yönetimsel anlamda dezavantajları olarak sıralanmaktadır. • Kuşaklararası aktarılan belli kalıplara sıkıştırılmış düşünce tarzları aile işletmelerinde sorunlar yaratabilmekte ve böylelikle şirketin gelişmesi engellenerek şirket rekabetten uzaklaştırılmaktadır.

C. Örgüt Kültürü Açısından • Şirket sahiplerinin muhafazakâr tutumları nedeniyle yeni fikirlerin şirkete uyumunda sorunlar ortaya çıkmaktadır. • Aile şirketlerinde formalleşmeye karşı direnç söz konusu olduğu için objektif verilerin elde edilmesi, değerlendirilmesi pek fazla söz konusu olmaz. • Aile üyelerine uygulanan ücret, terfi ve görevlendirme politikaları ile diğer çalışanlara uygulanan politikalar arasında farklıların olması da personellerde örgütsel bağlılıkta zayıflığa yol açar. Adil olmayan koşullar altında ortaya çıkan güven eksikliği, çalışanlarda strese neden olur. Bu da iş tatmini, motivasyon ve performansı olumsuz etkiler

Aile Şirketlerinde GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLER Nelerdir?

GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLER GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER Karar alım süreçlerinin hızlanması Aile bireylerinin menfaatleri ile şirket menfaatlerinin çatışması Uzun vadeli planların yapılabilmesi Aile bireylerinin menfaatleri ile şirket menfaatlerinin çatışması Hedef ve amaca yönelik çalışmalara önem verilmesi Otoritenin ailede toplanması sonucu oluşan merkezi örgüt yapısı Aile üyeleri arasındaki ‘Biz’ bilinci Aile fertleri arasındaki fikir ayrılıkları İşletmeye karşı sadakat, bağlılık Patronların işi profesyonellere bırakamama sorunu, rekabet halinde olma

GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLER GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER Kültür ve ahlaki değerler arasındaki bütünlük İşin çekirdeğinden gelinmesi ve işin çok iyi bilinmesine karşılık Yönetimde yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olunmaması Bazı konularda sağlanan esneklik Aile bireyleri, karşılıklı menfaat için iş ilkeleri üzerinde baskı oluşturabilmesi Bilgi ve tecrübe birikimini aktarma Genellikle kan bağı olanlar, yönetimin çoğunluğunu elinde bulundurur Aile fonlarının finansal kaynak olarak da kullanılması Kurumsallaşma ve profesyonelleşmede zorluk çekilmesi, değişme direncinin yüksek olması. Aile bireylerinin mesai gözetmeden iş odaklı tutumu. Öngörü, planlama, bütçeleme, raporlama gibi faaliyetlerin gelişmesinde zorluk çekilmesi ve günlük karar ve çözümlerin tercih edilebilmesi.

AİLE ŞİRKETLERİ NEDEN BAŞARISIZ OLUR?

AİLE ŞİRKETLERİ NEDEN BAŞARISIZ OLUR? Yokolanlar Bağımsız devam edenler 20% 80% Kaynak: Ward Study USA

AİLE ŞİRKETLERİ NEDEN BAŞARISIZ OLUR? 2% 5% 13%

AİLE ŞİRKETLERİ NEDEN BAŞARISIZ OLUR? %80 YOK OLUP GİDEN AİLE ŞİRKETİNİN %70 ‘i üçüncü kuşağa ulaşamamış Kaynak: Ward Study USA

AİLE ŞİRKETLERİ NEDEN BAŞARISIZ OLUR? TÜRK AİLE ŞİRKETİNİN Aile içi çatışma YOK OLMA NEDENLERİ 5% 14% Miras Kavgası 19% Kardeşler arası çatışma Kardeş-yeğen-kuzen kavgası Aileler arası kavga 19% 43% Kaynak: © Haluk Alacaklıoğlu: Global Family Business Consultants; 2003

AİLE ŞİRKETLERİ NEDEN BAŞARISIZ OLUR? ü Sistemsizlik ü Görev tanımlarının netleştirilmemesi ü İş yoğunluğunun ve dengesizliğinin aile ilişkilerini zedelemesi ü Yönetimin yetkin kişilere bırakılmaması ü Aile bireylerinden bazılarının tüm yetkileri kendilerine alması ü Aile içi ilişkilerin ve-veya şirketin zarar görmesi

AİLE ŞİRKETLERİ NEDEN BAŞARISIZ OLUR? Başarısız olan aile şirketlerinin pek çoğu işle ilgili değildir. Büyük bir kısmı, yönetim ve aile ilişkilerinden kaynaklanan sorunlar nedeni ile başarısız olurlar.

AİLE ŞİRKETLERİ NEDEN BAŞARISIZ OLUR? «Aile, şirkete hizmet ettiği sürece, her ikisinin de sağlıklı bir şekilde devamlılığı sağlanır. Fakat şirket aileye hizmet etmeye başlarsa, ikisinin de sonu iyi olmaz. » Peter Drucker

AİLE ŞİRKETLERİNİN BAŞARI SIRLARI ü İyi işleyen yönetim kurulu ü Aile üyelerinin şirkete katılma koşullarının belirlenmesi ü Stratejik düşünce ve yöntem geliştirme. ü Aile anayasasının hazırlanması ve uygulanması

AİLE ŞİRKETLERİNİN BAŞARI SIRLARI Son Söz Sürekliliğini sürdüren şirketler incelendiğinde, aile değerlerini göz ardı etmeden, şirket odaklı bir yönetim tercih ettikleri ve nesiller arası geçiş planlamasına önem verdikleri görülecektir.