VEJETASYON TEORLER PROF DR ERKAN YALIN BRLK BRM

VEJETASYON TEORİLERİ PROF. DR. ERKAN YALÇIN

BİRLİK BİRİM TEORİSİ 2

Birlik - Birim Teorisi Başlangıçta vejetasyon komunite tipleri şeklinde sınıflandırıldı. (ekolojik yaklaşım) Vejetasyon araştırmalarında bitki birliği şeklinde sınıflandırma yapıldı. (sosyolojik yaklaşım) 3

Birlik - Birim Teorisi “Birlik - Birim Teorisi’’(Association-Unit Theory) veya daha geniş anlamı ile “Komunite - Birim teorisi” (Community-Unit Theory)’ ne göre vejetasyon bitki birlikleri halinde sınıflandırılır ve isimlendirilir. 4

Birlik - Birim Teorisi • Bu teoriye göre; • Vejetasyon kopuktur, • Bitki birlikleri halinde sınıflandırılır. 5

BİREYSELLİK TEORİSİ 6

Bireysellik teorisi • Buna itiraz edildi! • Gleason (1926) birlik birim teorisini reddeder. 7

Bireysellik teorisi • Bitki birliğinin bireysellik kavramı ; • 1 - Bitki türlerinin kişiliği vardır. • Yayılış alanları aynı değildir. • Çevre gradiyentine göre yayılırlar. 8

Bireysellik teorisi • 2 - Vejetasyon devamlıdır. • !!!Bitki birlikleri halinde sınıflandırılamaz!!! • Çevre faktörleri değiştikçe türler de değişir. • ***Kişilikli türler. 9

Bireysellik teorisi • Gleason’ a kimileri destek kimileri karşıdır. • 1926 - 1947 arası destek yok. • Whittaker (1956) • USA Tennessee’nin Great Smoky Dağları 10

Bireysellik teorisi Buna göre; Vejetasyon ayrı fitososyolojik birimlerin bir mozayiği değildir. Devamlı populasyonların bir karışımıdır. 11

Gradiyent Nedir? • Çevre faktörleri, • Tür populasyonları, • Bitki birliklerinin (komünitelerin) karakterleri, • Yeni bir teorik model … 12

Gradiyent Analizi Çevresel gradiyentler boyunca değişen tür kompozisyonuyla birlik birim teorisine antitez olarak doğan vejetasyonun devamlılığı kavramı, bitki komünitelerinin birlikte evrimleşen homojen, birbirinden ayrı ve fark edilebilir birimler halinde şekillenmiş tür populasyonlarının doğal birimleri olduğunu ifade etmektedir. 13

Gradiyent Analizi • Destekler; • Curtis ve ark. (1950, 1951) Wisconsin • Aynı yıllarda Ellenberg Almanya • Lenoble (1927) Fransa • Ramensky (1924) Rusya 14

Gradiyent Analizi • Reddedenler; • Allerge, Braun-Blanquet ve Pavillard • Vejetasyonda kopukluğu (Komunite birim teorisi) savunanlar… 15

Vejetasyonda Kopukluk ve Devamlılık 16

Vejetasyonda Kopukluk (Discontinuity) • Bitki türleri arasında sosyal bir ilişki vardır. • Ekolojik istekleri birbirine yakın olan türler her zaman bir arada bulunurlar. • Bitki birliklerini oluştururlar. 17

Vejetasyonda Kopukluk (Discontinuity) Doğada ekolojik şartlar değişse bile o şartlara uyan bitki türleri daima bir arada bulunurlar. Vejetasyon bitki birlikleri halinde sınıflandırılabilir. 18

Vejetasyonda Kopukluk (Discontinuity) • Komunite - Birim Teorisi • veya • Birlik - Birim Teorisi • Braun-Blanquet (Fransa), • Clements (Amerika), • Tansley (İngiltere) 19

Vejetasyonda Devamlılık (Continuity) • Rusya’da Ramensky, • Amerika’da Gleason, • Fransa’da Lenoble. Her bitki türü diğer türlere ve çevresine bağlı olmadan bağımsız olarak hareket etmekte ve pek az bitki türünün dağılış alanları birbirine uymaktadır. 20

Vejetasyonda Devamlılık (Continuity) • Vejetasyon kopuk değil devamlıdır. • Bu nedenle vejetasyon bitki birlikleri halinde sınıflandırılamaz. • Bitki türleri aynı (üst üste çakışan) yayılış alanına sahip değildir. • Çevre faktörleri değiştikçe türler değişir. 21

Vejetasyonda Devamlılık (Continuity) Bu görüşe Bireysel Görüş (Individualistic Concept) • veya Devamlılık Görüşü (Continuum Concept) denir. 22

Vejetasyonda Devamlılık (Continuity) Gradiyent Analizi denen bir seri teknik geliştirilmiştir. 23

Büyük Smoky Dağları (Great Smoky Mountains) 24

Vejetasyonda Devamlılık (Continuity) 25

Vejetasyonda Devamlılık (Continuity) 26

Vejetasyonda Devamlılık (Continuity) 27

28

Vejetasyonda Devamlılık (Continuity) 29

Meydan Okumalar (challenges) 30

Meydan Okumalar (challenges) Temel birlik-birim görüşünü yani vejetasyonda kopukluğu savunanlar gradiyent analizindeki tüm yaklaşımlara itiraz ederler. 31

Meydan Okumalar (challenges) • Bu konuda iki ana eleştiri vardır: 1. Gradiyent analizi ile çalışılan alanlar hep tahrip edilmiş alanlardır 2. Gradiyent analiz teknikleri bir görünmesini zorlar. (zoraki devamlılık) devamlılığın 32

Meydan Okumalar (challenges) Örnek parseller denge haline gelmiş (klimaks) vejetasyonlardan alınmalı ve buna göre çalışılmalıdır. 33

Meydan Okumalar (challenges) Gradiyent analizi tahrip olmuş vejetasyondaki örneklemelere dayanıyor. Klimaksa ulaşıldığında bu devamlılık ortadan kalkar. 34

Meydan Okumalar (challenges) Doğada çevresel tek bir varyasyon mevcut değil, mesela yükseklik gibi… Tüm çevresel değişkenler bir arada çalışılmalıdır. Türler baskınlık bakımından eşit değildir. 35

Meydan Okumalar (challenges) Vejetasyonda yükseklik farkları olmayabilir ve çevresel bir gradiyent oluşmayabilir. Türlerin yayılış sınırları boyunca ortaya çıkan gradiyent ölçülmektedir. Aynı coğrafi konumdaki her türün yayılış sınırını belirlemeye gerek yoktur. 36

Meydan Okumalar (challenges) Bireysel görüşü savunanlar, geniş alanlarda yayılış gösteren vejetasyonların araştırılmasına karşıdır. Geniş bir alanda homojen örnek parsel seçemeyiz. Subjektiftir. 37

Meydan Okumalar (challenges) Bireysel görüş ile birlik-birim teorisi arasındaki fikir ayrılığı, iki farklı vejetasyon çalışma yaklaşımıdır. Birlik-birim görüşünü destekleyenler burada türlerin uzaysal (alandaki) yayılışını göz önünde bulundurur. 38

Meydan Okumalar (challenges) Bireysel görüşü destekleyenler çevresel gradiyent (yükseklik gibi) boyunca yayılışı göz önünde bulundururlar ve yükseklikle birlikte türlerde bir devamlılık görürler. 39

Meydan Okumalar (challenges) Bitki birlikleri, incelenen alanların bir fonksiyonudur. Eğer alanlar birbirine benzerse birlikler de benzerdir. Devamlılık görüşü coğrafi değil, çevresel alana dayanır. 40

Sonuçlar 41

Sonuçlar Vejetasyonda devamlılık ve kopukluk ile ilgili bütün görüşleri dört grupta toplamak mümkündür. 42

Sonuçlar 1 - Bazı araştırıcılara göre vejetasyon devamlıdır, fakat yapay olarak birlikler halinde sınıflandırılabilir. • Vejetasyonda kopukluk da asosyasyon (bitki birliği) gibi soyuttur. 43

Sonuçlar 2 - Eğer vejetasyon kopuk ve bitki birliklerinden oluşmuş ise o zaman sistematik olarak sınıflandırılabilir. 44

Sonuçlar 3 - Son yıllarda vejetasyon ile çevre faktörleri arasındaki ilişkileri nicesel (kantitatif) analizlerle araştıran ekologlar vejetasyonun devamlı olduğunu ve türlerin kişiliğini savunmaktadırlar. • Nümerik ilişkiler önemli!!! 45

Sonuçlar 4 - Vejetasyonda kopukluğu savunanlar bitki birliğinin insanların kafasında tasarlanan birim olmadığını, doğada gerçek olarak var olduğunu (birlik-birim teorisi) ve vejetasyon biliminde asosyasyonun (bitki birliğinin) sistematikteki türün karşılığı olduğunu savunurlar. 46

Sonuç Bitki komünitelerinin sürekli bir gradiyent boyunca ortaya çıkması en iyi şekilde komünitedeki türlerin karşılıklı etkileşimleriyle açıklanabilir. Türler normalde komünite içerisinde potansiyel (fizyolojik) optimumlarına ulaşamazlar. 47

Sonuç Ortaya çıkma (zuhur etme, varlıklarını gösterme) optimumları karşılıklı etkileşimlerle ve sahip oldukları gerçek (ekolojik) optimum ile değişebilir. Böylece birbirinden farklı komüniteler meydana gelirler. 48