ADA PSKOLOJK DANIMA KURAMLARI POZTF PSKOTERAP Giri Son

ÇAĞDAŞ PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI

POZİTİF PSİKOTERAPİ

Giriş • Son yıllarda psikoloji alanında psikopatoloji odaklı gorüşün yerini pozitif odaklı gorüşün aldığı ve buna paralel olarak «pozitif psikoloji» yaklaşımının geliştiği görülmektedir. • Pozitif psikoterapinin insana bakış açısı pozitifdir. • Pozitif psikoterapi dört ana yaklaşımın etkileriyle ortaya çıkan bütüncül bir yaklaşımdır; psikodinamik yaklaşımlar, varoluşçu – humanistik yaklaşımlar, davranışçı yaklaşımlar ve kültürel terapi yaklaşımları • Pozitif psikoterapi insancıl ve psikodinamik yaklaşımın bütünleşmesi ile olşumuş bir yaklaşım olarak sunulmaktadır; kaynak-yöntemli, çatışma çözme odaklı ve trans – kültürel. • Pozitif psikoterapinin diger bir orjinal özelliği, pozitif psikoterapide hikayeler, atasözleri, bilge sozler, metaforlar terapist ve danışan arasında aracı olarak kullanılır;

Nossrat Pesseschkian (1954 - 2010) • Prof. Dr. Nossrat Pesseschkian Pozitif psikoterapinin kurucusu, nöroloji uzmanı ve psikoterapistir. • Psikiyatri ve psikoterapi alanında tıp doktorudur. Doğunun bilgeliğiyle batının psikoterapötik bilgisini harmanlayan Peseschkian eğitimini de çeşitli ülkelerde ve alanlarda tamamlamıştır. • Kurucusu olduğu pozitif psikoterapi, danışanların var olan gerçek kapastelerine farklılaşma analizi kullanarak odaklanmalarına yardım eder. • Ruh sağlığı alanında yaptığı en önemli katkılarından biri, kendine yardım, kültürlerarası yaklaşım, pozitif psikotetapiye dayanan pozitif aile terapisidir. • Dünyanın 15 ülkesinde yayınlanan yirmi kitaba, 260 mekaleye imza atmıştır. Türkçeye çevrilen beş kitabı bulunmaktadır: Doğu hikayeleriyle psikoterapi, Gönlük yaşamın psikoterapisi, Pozitif aile terapsisi, Daha once sahip olmadigin bir seye sahip olmak istiyorsan daha once yapmadigin bir seyi yapmalisin, Pozitif pikoterapiye giris kitaplarıdır.

KİTAPLARI

Temel felsefe • Pesseschkian yapdığı çalışmalar sonucu psikopatalojilerin temelinde tekararlanan davranış kalıplarını ortaya çıkartan çözümlenmemiş çatışmalar olduğunu keşfetmiştir. Bu çatışmalar karamsar normlardır (gerçek yetenkler). • Pesseschkiana göre insan doğdugunda boş bir levha deyildir; aksine bu görüntüye bağlı olarak henüz okunaksız veya okunmamış bir kağıt gibidir. • Pesseschkian bir kısım Orta Doğulu, çoğu da Amerikalı ve Avropalı hastalar uzerinden yapdığı araştırmada, septomların akasında genellikle bir dizi tekrarlanan davranış normundan kaynaklanan çatışmalar olduğunu, bu normları birleriyle ilişkisi olan kavramlar için de birleştirmek maksadıyla bir liste hazırlamak üzere bir araya topmamıştır ve bu davranış normlarını gerçek yetenekler olarak adlandırmıştır.

Pozitif Psikoterpinin Dokuz Temel Tezi Kendine Yardım-Pozitif psikoterapi her bireyin kendine yardım etme kapastesine sahip olduğuna inanır. Mikro Travma Teorisi-Pozitif psikoterapiye gore kişinin günlük yaşamındaki çatışmalar kişiler için mikro travmalar - küçük psikolojik yaralanmalar oluşturmaktadırlar. Kültürlerarası Boyut-Pozitif psikoterapi, danışanın kültürel özelliklerini tanıdıktan sonra danışanın kültürel özelliklerine uygun yöntemleri kullanmanın ve danışanın ihtiyaçlarını tam olarak karşılamanın mümkün olduğunu savunmaktadır. İnsanin biricikliği-Pozitif psikoterapi, her danışanın biricikliğini dikkate alır ve o biriciklik içinde danışanın ihtiyaçlarına cevap vermeye çalışır.

Hikayelerin ve metaforların kullanılması-Pozitif psikoterapide terapinin beş adımı için belirlenmiş olan spesifik hikayeler vardır ve her adımda bu hikayeler kullanılmaktadır. Bununla birlikte danışana durumla ilgili çeşitli resimler, karikatürler, şekiller de gösterlmektedir. Pozitif aile terapisi-Pozitif psikoterapi ailelerle kullanılan şeklidir, bireyler sistemin birer parçası olarak teker ele alındıkları gibi, aralarındaki ilişki sistemi bütün olarak ele alınarak da çalışılır. Uygun termonoloji-Pozitif psikoterapi her ırktan, kesimden, dilden ve eğitimden kişiyle çalışmak için uygun bir termonolojiye sahiptir. Kullanıla Bilecek Alt Yapı-pozitif psikoterapi her türlü davranış bozukluğunun tedavsinde kullanılabilecek bir alt yapı sunmaktadır. Meta Teorik Boyut-Pozitif psikoterapi bütüncül bir yaklaşım ortaya koymaktadır ve farklı tekniklerin bir arada kullanılması için bir yapı oluşturmaktadır.

İNSANIN DOĞASI • . Pozitif psikoterapinin bakış açısı tüm inasanların gerçekte iyi olduğu ve iki temel kapasteye sahip olduğu inancına dayanmaktadır: seveme ve bilme. • Bu temel kapasitelerin dört temel yaşam alanında gelişmeye her zaman müsait olduğuna inanılır: fiziksel, zihinsel, sosyal ve manevi/fantazi alanı. • . Sevme yeteneği (Birincil yetenekler): Birinci derece bakım veren kişilerle kurulan duygusal bağ aracılığı ile bu kapasite gelişir ve şekillenir. • . Bilme yeteneği (ikincil yetenekler): İnsan ne olduğunu ve nerden geldiğini bilmek ister. Bu soruların cevabını aramak bilme yeteneğini ifade etmektir.

Birincil yetenekler İkincil yetenekler Sevgi Model alma Sabır Zaman Temas Cinsellik Güven Özgüven Umut Inanç/Din Şübhe Emniyet/Eminlik Birlik Dakiklik Temizlik Düzenlilik İtaat Nezaket Dürüstlük/Doğruluk Sadakat Adalet Çaba/Başarı Tutumluluk Güvenirlik Kesinlik/Duyarlılık Vicdanlılık/Titizlik

• İkincil yetenekler - Birinin ötekini yargılamalrında ve günlük tanımlarda belirleyici rol oynamaktadır. • Birincil yetenekler - İçerik bakımından birincil yetenekler, kişinin ikicil yetenekleriyle ilgili olan deneyimlere yönelmiştir. • Birincil ve ikincil yeteneklerin az gelişmişlğide çok gelişmişliğide bireyin yaşamında işlevselliğinde önemli sorunlar yaşamasına sebep olur. • Bu iki temel yetenek işlevsel olarak karşılıkı bir ilişki içindedir. • Önemli noktalardan biri kişilerarası ilişkilerde yaşanan çatışmalarda partnerelerin farklı bir şekilde gelişmiş olan yetenekleri temel çatışma noktalarını oluşturmaktadır. Bu farklılamalardan dolayı kişilerarası çatışmalar yaşanmaktadır. • FAE (farklılaşma Analiz Envanteri) sayesinde bireyler, çatışma partnerleriyle olan gerek ortak özelliklerini gerekse farklı özelliklerini fark edebilirler.

TEMEL KAVRAMLAR Psikoterapinin Temel Prinsipleri Umut Prensibi (Pozitif Başlama Noktası) Pozitifin sadece olumluyu ifade etdiği düşünülür. Pozitif psikoterapide her gerçekliğin içinde olumsuz yanları ve olumlu yanların bir arada olduğuna işaret etmektedir ve kişide var olan septomlar, rahatsızlıklar; gereçek yetenekler vurgulanarak pozitif olarak yeniden yorumlanır. Pozitif psikoterapide sorunları ve rahatsızlılkları olduğu gibi kabul etmek fakat sadece onlara odaklanmamak, her insanda var olan yetenklere de odaklanmak ayrıca danışmanların da bu yetenek ve kapasitelerini fark etmelerine yardımcı olmak oldukça önemlidir. Pozitif psikoterpinin merkezinde, her birey ve durumla ilgili umut prensipi bulunmaktadır. Yetenek ve kapasite odaklı olmak danışanda umudu harakete geçirir ve iyleşme sürecinin temelini oluşturur. • • •

Denge Prensibii (Denge Modeli) İnsan yaşamı, insan varlığının dört boyutu açısından kavramsallaştırılmışıtr: vücut/sağlık (duyular), iş/başarı (akıl), ilişkiler(gelenekler) ve gelecek/umut/maneviyat. Bunlar kişinin kendisini ve çevresini nasıl algıladığını ve gerçekliği ne şekilde değerlendirdiğini yansıtmaktadır. Beden alanı - Bedeni sevmek, ihtiyaçlarının farkına varıp bunları karşılamak onun varlığı için gerekli şeyleri yaparak hayatda kalmak bu alanın temel konularıdır (beslenme, cinsellik, spor). İlişki alanı – Kişinin kendisi dışında diğerleriyle olan iletişiminin tamamı ilişki alanının içine girer (arkadaş, eş ve çocuklarla olan ilişki). Başarı alanı - Mesleki kazanımlar ve yaşamı kontrol etmeyle ilişkilidir. Gelecek/Anlam - Gelecekle ilgili hedefler koyabilmeyi, gelecekten umutlu olmayı ve yaşamı anlamlandırmayı sağlayan alandır. Kişiler yaşamlarında çatıma ve problem yaşıyorlarsa bu alanlar arasında dengesizlikler olduğu görülmektedir. • •

Birey günlük yaşamında bir sorunla karşılaştığında bu sorula baş ede bilmek için bu dört alandan birine başvurur. / n de lar u Be uyg Ba şa d rı F i z te n a İli ş ki

Konsültasyon Prensibi (Beş Basamaklı Terapi) • Pozitif psikoterapiye göre bireyler arasındaki anlaşılmazlıklar breyin farklı düzeyde gelişmiş olan yeteneklerinden kaynaklanır. Örnek: eşimizin kabalığı, dürüst olmaması yada edaletsizliği ile ilgili olarak ondan yakına biliriz. Bizim adalet dürüstlük ve nezaket yeteneklerimiz onunkine göre daha çok gelişmiş ise onun da bizim kadar bu yetenekleri geliştirmiş olmasını isteriz. • Pozitif psikoterapi bu gibi durumlarda digerleriyle konsültasyon yapmanın (fikir alış verişinde bulunmanın) açık iletişim kurmanın yöntemi olarak beş basamak önermektedir.

Çatışma Dinamikleri Pozitif psikolojide Bireyin psikolojik daışmaya gelme sebebini «aktüel /gerçek» çalışma, bu çatışmanın altında yatan çocukluk yaşantısına dayanan çatışmayı ise «temel çatışma» olarak kavramsallaştırmaktadır. • Aktüel çatışma – Danışanı psikolojik danışmaya getiren çatışmadır ve doğrudan güncel olarak yaşanan gerçek üzerinden konşulur. • Temel çatışma – Günlük hayatda yaşanan bir çatışma aslında temelleri çok daha önce, erken yaşam dönemlerinde atılmış olan ve çözümlenmemiş olan çatışmanın yıllar içerisinde çok yavaş bir şekilde psikolojik ve psikosomatik bir rahatsızlığa dönüşmesiyle gelişir. Ruhtaki rahatasızlıklar, yavaşca ısınan ve sonunda uygun sıcaklıkla birlikte kaynamaya başlayan bir suya benzer

Pozitif Yorum Alkolizm Geleneksel yorum Pozitif yorum Keyif, kendini yuceltmek, kontrolsuz davranışlar, düşüncesiz davrnma eğilimi Alkolun yardimiyla catismlari gecici olarak katlanabilir hale getirmek, içsel temasın sağlanma çabası Tembellik Başarıdan el çekmek, gayret eksikligi, karakter zayifligi Başarı yeteninden yetenegi siyrila biome Depresyon Pasif bir tutum içinde kendini çaresiz hissetmek, yoğun acı, ve keder hissetmek Çatışmlara derin bir duygu-sallıkla tepki göstere bilme yetenegi Saldırganlık Kavgacılık, vahşilik, kabalık Bir şeye duygusal olarak tepki gösterebilme yeteneği Cinsel soğukluk Vücut dilliyle hayır diye bilme yeteneği Narsizim Cinselliğe uza durma ve kadının orgazm olamaması Kişinin kendi «ben» ine asik olması Kişinin olasi zayifliklarini oumlu karsilama yetenegi Fobi Belirli nesnelere karşı duyulan aşırı korku Tehdit usuru içeren nesnelerden kaçınabilme yetenği

Etkileşim Basamakları Pozitif psikoloji kişilik gelişiminde bağlanma, farklılaşma ve ayrlma olarak adlandırılan üç basamaktan bahseder. Bu üç basamak aynı zamanda her bireyin evlilik ve aile ilişkilerinde içinden geçtiği üç basamak olarak da değerlendirirlir. • Bağlanma evresi - Bu dönem çocuğun annesine olan bağımlılığına temellendirilmiştir. Çocuk başıalngıçta ebeveyinlerine bağımlıdır ve onların duygularına ihtiyacı vardır. • Farklılaşma evresi - Özelleşmiş kavramlar ve davranış normaları gelişir. Ebeveyinler çocuğa nasıl davranılacağını öğretirler. Her birey diğerinden farklı şemalar geliştirir, böylelikle diğerinden farklılaşır. • Ayrılma evresi - Ayrılma süreci ilk olarak anne çocuğu beslemeyi durdurduğunda ve geceleyin onu yalnız bıraktığında, çocuk referans kişilerine güle demeği öğrendiğinde, pasif yeme sonrası şişeyi kendi eline aldığında ve onun dikatini çeken başka bir obje gördüğünde elindekini bırakıp ona yöneldiğinde meydana gelir.

PSi. KOLOJi. K SAĞLIK VE iŞLEVSi. ZLi. K • Pzoitif psikolojiye gore psikolojik sağlık kişinin günlük yaşamında karşılaştığı çatışmalarını bazı yeteneklerini geliştirerek çözmesi ve tekrar dengeye kavuşabilmesidir. • Geleneksel psikoterpide hastalıklar merkezi konumdadır, tedavinin amacı tıpkı amleliyatta hasta olan organın kesilmesi gibi psikolijik hastalıkları ortadan kaldırmaktır. Pozitif psikoterapide ise sadece hastalığa deyil, hastalığa eşlik eden yeteneleride analamağa gayter eder. • Pozitif psikoterapinin, psikosomatik ve psikolojik rahatsızlıkları açıklamada dört farklı modeli bulnmaktadır: Çatışma modeli, Mikrotramvma modeli, Tanımlayıcı model, Risk modeli

TERAPÖTIK SÜREÇ Terpötik atmosfere genel bakış • Terapötik atmosferde psikolojik danışman danışan ile eşit düzeyde, güvene dayalı, sıcak bir terapötik ilişki kurmalıdır. a)terapi aşamasında önce danışanın ve ailesinin septomları gözlenilir b)septomlar pozitif olarak yorumlanır ve c)danışanın getirmiş olduğu sorun yeni bir bakış açısının değişmesine yardımcı olacak öyküler ve özdeyişlerle karşılaşır ve bu danışan açısından terapide işlevleri şu şekilde sıralanabilir. : Ayna işlevi, Model işlevi, Aracı işlevi, Depolama işlevi, Kültürlerarası aktarıcılık işlevi, Regresyona yardımcı olma işlevi, Karşıt düşünceler işlevi. Terpötik amaçlar • Pozitif psikoterapide temel amaç bireyin asıl kapasitelerini - temel yeteneklerini geliştirmsinde ve günlük yaşamında dengeyi sağlamasına yardımcı olmaktır.

Danışan – Psikolojik Danışman Rolleri ve İlişki Terapinin aşamaları Pozitif psikoterpide terapist, sorumuluğu danışana veren bir yaklaşım izler. Pozitif psikoterapide psikoterapi ve kendine yardım uygulamalarında beş basamaklı bir yol izlenir. • Gözlem (mesafe basamağı): Bu evrenin temel amacı danışann durumunu analizini yapmaktır. • Envanter basamağı: Bu evrede denge modeli kullanılarak danışandan dört yaşam boyutunda son beş yılda neler yaşadığı bilgisi alınır. Bunu yaparken FAE (farklılaşma analiz envanteri) gerçek yetenkelr listesi kulnılmaktadır.

Danışan – Psikolojik Danışman Rolleri ve İlişki • Durumsal cesaretlenrime basamağı: Bu evre merkezi öneme sahiptir ve danışan gerçekçi bir bakış açısına dayanarak durumun pozitif yönleri konusunda cesaretlendirirlir, ufku genişlenmesi için yeni alternatif fikirler bulmasına yardımcı olmaya çalışılır, kendi değerini görmeyi öğrenir. • Sözleştirme basamağı: Bu evrede danışanla temel çatışması üzerinde çalışmaya başlanır. • Hedefleri genişlendirme basamağı: Bu devrede psikoterapi ilişkisinin temel amacı, danışana kendi denine yardım konusunda bilgi sağlamaktır. Yaşamındaki nevrotik kısıtlamalar başlamadan önceki kovaladığı hedefeleri yeniden göz önünde tutmayı öğrenir.

Terapötik teknikler Kullanılan yöntemlere göre pozitif psikoloji dogmatik bir sistem olmadığı için farklı yaklaşımlar ve yöntemlerin dahil edilebileceği çok boyutlu bir sistemdir. Aşağıda tamamlayıcı ve alternatif teknikler açıklanmıştır: • Çatışmayı zihninde canlandırma: Danışan hassas olduğu aktüel çatışmalarla ilgili problem yaşadığı bir çatışma durumunu zihninde canlandırır ve kaygı yaratabilecek bu durumla bağlantılı olarak ilgili psiko –-serum terapist tarafından fısıldanır. • Hatırlatma kartları: Psiko - serum hatırlatıcı bir karta yazılarak danışana verilir. Danışandan çatışma yüklü davranışların ortaya çıktığı her durumda bu kartı çıkartıp okuması istenir.

• Semptoma mektup: Danışanın yakındığı ya da sıkıntısını yaşadığı durum yada septoma düzenli aralıklarla mektup yazması istenir. • Modifiye edilmiş paradoksal niyet: Danışanın odaklanılan gerçek yetenek ile ilişkili bir çatıçşmayı zihninde canlandırması istenir. İstekler öncelikle içsel konuşma şekilinde ifade edilir, sonra fısıldyarak, ardından normal ses tonuyla ve en sonunda bağırarak söylenir. • Pozitif davranışçı programlama: Danışanın çatışma yüklü davranışlarında baskın olan ya da ilgili olan yetenek kullanılarak bir slogan oluşturulur.

KAYNAK • Sarı, T. (2018). Pozitif psikoterapi. (581611) İçinde; Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları. (Edt. Z. Karataş, ve Y. Yavuzer) Pegem Akademi: Ankara.