ADA PSKOLOJK DANIMA KURAMLARI PSKOTERAP SSTEMLER TEORLER ARASI

  • Slides: 32
Download presentation
ÇAĞDAŞ PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI

ÇAĞDAŞ PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI

PSİKOTERAPİ SİSTEMLERİ: TEORİLER ARASI BİR BAKIŞ

PSİKOTERAPİ SİSTEMLERİ: TEORİLER ARASI BİR BAKIŞ

Bölüm 1: Psikoterapilerin tanımı ve karşılaştırılması bütüncül bir bakış

Bölüm 1: Psikoterapilerin tanımı ve karşılaştırılması bütüncül bir bakış

İçerik • • • Psikoterapinin tanımı Teorinin rolü Terapilerin ortak noktaları Değişim süreçlerinin birleştirilmesi

İçerik • • • Psikoterapinin tanımı Teorinin rolü Terapilerin ortak noktaları Değişim süreçlerinin birleştirilmesi Terapinin içeriği Bayan C. Vakası Anahtar terimler Önerilen okumalar Önerilen web siteleri

Giriş • Günümüzde, 400’den fazla farklı terapi tekniğinin var olduğu bildirilmektedir • Kontrollü çalışmalar

Giriş • Günümüzde, 400’den fazla farklı terapi tekniğinin var olduğu bildirilmektedir • Kontrollü çalışmalar olmasa da, bu teknikleri geliştirenlerin çoğu %80 -100 oranında başarı iddiasındadır. • Bu tekniklerin karşılaştırmalı olarak incelenmesi, bu kitabın hazırlanma amacıdır.

Psikoterapinin tanımlanması • Psikoterapi, bireylerin davranışlarını, bilişlerini, duygularını ve/ya da diğer kişisel özelliklerini olmasını

Psikoterapinin tanımlanması • Psikoterapi, bireylerin davranışlarını, bilişlerini, duygularını ve/ya da diğer kişisel özelliklerini olmasını istedikleri yönde değiştirebilmelerine yardımcı olmayı amaçlayan psikolojik ilkelerle oluşturulan klinik yöntemler ve kişiler arası ilişki tutumlarının bilgilendirilmiş ve amaca uygun bir uygulamasıdır (Norcross, 1990, sf. 218).

Teorinin rolü Teori (ya da sistem), psikoterapide insan davranışı, psikopatoloji ve terapötik değişiklikleri ortaya

Teorinin rolü Teori (ya da sistem), psikoterapide insan davranışı, psikopatoloji ve terapötik değişiklikleri ortaya çıkaran mekanizmalar üzerine tutarlı bir perspektif sunmaktadır. Teori, nereden başlayıp hangi yolu izlememiz gerektiği konusunda bize rehberlik eder. Bireylerin hangi yanlarının geliştirilmesi ve hangi yanlarının görmezden gelinmesi/geliştirilmemesi gerektiği konusunda fikir verir. Herhangi bir tanımlanmış teorik yapıyı izlemeyi tercih eden bir terapistin dogmatik olarak görülmesi oldukça yanlıştır: iyi klinisyenler esnektir ve iyi teoriler uygulanabilirdir. Bir teorinin benimsenmesi diğerinin yok sayılmasını

Terapilerin ortak özellikleri • Dodo: “herkes kazandı ve herkes ödül almalı!” • • •

Terapilerin ortak özellikleri • Dodo: “herkes kazandı ve herkes ödül almalı!” • • • Olumlu beklentiler Terapi ilişkisi Hawthorne etkisi Diğer ortak noktalar Özel etmenler

Olumlu beklentiler • Kimi çalışmalar, tedavinin danışanın beklentileri sürdüğü ölçüde yol alabileceği sonucuna varmaktadır.

Olumlu beklentiler • Kimi çalışmalar, tedavinin danışanın beklentileri sürdüğü ölçüde yol alabileceği sonucuna varmaktadır. • Bazı eleştirilerde ise, terapi ilişkisini başarılı kılan tek etmenin danışanın gelişme yönündeki beklentisi olduğu söylenmektedir. • Ancak olumlu beklentiler, sürecin odak noktası olmaktan çok terapinin sürdürülebilirliğinin ön koşuludur.

Terapi ilişkisi • 1. Danışanın terapi öncesi durumu • 2. Terapi ilişkisi • 3.

Terapi ilişkisi • 1. Danışanın terapi öncesi durumu • 2. Terapi ilişkisi • 3. Terapi tekniği değişkenleri (Bergin & Lambert, 1978) • Davranışçı Odaklı Bilişsel Danışan

Carl Rogers’a göre terapi ilişkisi 1. Terapi ilişkisi içindeki iki kişiden, terapist danışana göre

Carl Rogers’a göre terapi ilişkisi 1. Terapi ilişkisi içindeki iki kişiden, terapist danışana göre duygusal açıdan daha sağlıklı olmalıdır. 2. Terapist gerçekçi bir yaklaşıma sahip olmalıdır 3. Terapistin koşullanmamış olumlu bir yaklaşımı olmalıdır. 4. Terapist gerçek bir empatik yaklaşıma sahip olmalıdır. • Rogers’a göre bu -ve sadece bu- koşullar terapiden iyi sonuç alınabilmesi için gerekli ve

Psikanalitik yaklaşıma göre terapi ilişkisi… • …önemlidir, çünkü terapinin içeriğini (danışanın diğer kişilerle ilişkilerini)

Psikanalitik yaklaşıma göre terapi ilişkisi… • …önemlidir, çünkü terapinin içeriğini (danışanın diğer kişilerle ilişkilerini) doğrudan terapi odasına taşır. • Bu nedenle terapi odasında terapi dışı konular yerine süreç boyunca terapistle danışan arasında yaşananlara odaklanmak gerekir (aktarım).

Her kuram için sorulması gereken soru: • Terapi ilişkisi terapi sürecinde • 1. Değişimin

Her kuram için sorulması gereken soru: • Terapi ilişkisi terapi sürecinde • 1. Değişimin önkoşulu mu • 2. Değişimin ortaya çıkmasını sağlayan bir süreç mi Yoksa • 3. Değiştirilmesi gereken bir içerik midir?

Hawthorne etkisi • Roethilsberger & Dickson (1939)’ın klasik Hawthorne çalışmalarında, bir fabrikada çalışan işçilerin

Hawthorne etkisi • Roethilsberger & Dickson (1939)’ın klasik Hawthorne çalışmalarında, bir fabrikada çalışan işçilerin veriminin yalnızca bir çalışma içinde yer alıyor ve özel ilgi görüyor olmaya bağlı olarak bile artabildiği görülmüştür. • Tüm psikolojik tedavilerin ortak noktalarından biri, terapistin danışana özel ilgi gösteriyor oluşudur. • Bu nedenle, farklı terapi yöntemleri için yapılan karşılaştırma çalışmalarında, Hawthorne etkisinin kontrol edilmesi, etkililiğin doğru ölçülebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Diğer ortak noktalar • Jerome Frank (1961; Frank & Frank, 1991)’a göre , •

Diğer ortak noktalar • Jerome Frank (1961; Frank & Frank, 1991)’a göre , • Günümüzde kullanılan tüm yöntemler aslında eskiden beri kullanılan yöntemlerin detaylandırılıp çeşitlendirilmiş halidir. • Prestij ve finansal kaygılar nedeniyle, terapistler genellikle yöntemlerin ortak noktalarını değil, kendi yöntemlerinin diğerlerinden ne kadar farklı (ve daha iyi) olduğunu vurgulama eğilimindedir.

Frank’a göre yöntemlerin ortak noktaları: • Duygusal anlamda yüklü ve güven sağlayıcı bir ilişki,

Frank’a göre yöntemlerin ortak noktaları: • Duygusal anlamda yüklü ve güven sağlayıcı bir ilişki, • İyileştirici bir ortam, • Mantıklı temel ya da kavramsal şema, • Terapi geleneği • Sıcak, ilham veren, onaylanan bir terapist, • Katarsis olanağı, • Yeni davranışların edinilmesi ve denenmesi • Danışanın iç dünyasının keşfedilmesi • Öneri • Kişilerarası öğrenme

Sol Garfield’a göre ortak noktalar: • • • Duygusal boşalım Açıklama ve yorumlama Pekiştirme

Sol Garfield’a göre ortak noktalar: • • • Duygusal boşalım Açıklama ve yorumlama Pekiştirme Duyarsızlaştırma Bir sorunla yüzleştirme Beceri eğitimi

Özel etmenler • Ortak özelliklerin yanı sıra, her yöntemin özgül olarak kullandığı bazı özelliklerin

Özel etmenler • Ortak özelliklerin yanı sıra, her yöntemin özgül olarak kullandığı bazı özelliklerin de terapideki rolü oldukça önemlidir. • Önemli olan, ortak etmenlerin özgül faktörlerle birleştirilerek zenginleştirilebilmesidir.

Değişim süreçleri: Bireylerin, belli bir sorun ya da genel bir yaşam biçimine ilişkin duygu,

Değişim süreçleri: Bireylerin, belli bir sorun ya da genel bir yaşam biçimine ilişkin duygu, düşünce, davranış ya da ilişkilerin değişimi için geliştirdikleri açık ya da üstü kapalı etkinliklerdir • • • Farkındalığın artırılması Katarsis Seçim Kontrollü uyaran Olasılık Kontrolü

Farkındalığın arttırılması • Geri bildirim yoluyla: kişinin deneyimlerine odaklanması sağlanarak • Eğitim yoluyla: danışana,

Farkındalığın arttırılması • Geri bildirim yoluyla: kişinin deneyimlerine odaklanması sağlanarak • Eğitim yoluyla: danışana, çevresel durumları vurgulayan bilgi verilmesi yoluyla • Savunmaların (pembe gözlüklerin) ortadan kaldırılması yoluyla

Merry ve Jo’nun, birbirlerinin çekici bulduklarını düşündükleri kişiler için hazırladıkları listeler • Merry’nin listesi

Merry ve Jo’nun, birbirlerinin çekici bulduklarını düşündükleri kişiler için hazırladıkları listeler • Merry’nin listesi • James’in listesi • A’nın karısı • B’nin karısı • C’nın karısı • A • B • C

Katarsis • Duygular terapi ortamında daha doğrudan ifade edilebildiğine, bastırılmış enerji açığa çıkar, böylece

Katarsis • Duygular terapi ortamında daha doğrudan ifade edilebildiğine, bastırılmış enerji açığa çıkar, böylece kişi kendini rahatsız eden semptomlardan kurtulabilir. • Serbest çağrışım yoluyla • Duygusal sahnelerin izlenmesiyle

Seçim yapmak • Aşırı determinist bilimciler, yaşamda seçimlere oldukça önemsiz bir yer vermektedir. •

Seçim yapmak • Aşırı determinist bilimciler, yaşamda seçimlere oldukça önemsiz bir yer vermektedir. • Birçok terapi sisteminde terapinin sonucu olarak danışanların değişmeyi seçtiğinden söz edilmekte, ancak bireylerin değişimi seçme noktasına nasıl geldiklerine değinilmemektedir.

Seçim yapmak (devam) • Seçimlerimizin tüm sonuçlarından emin olmadığımız zamanlarda yapabileceğimiz şey, seçimlerimize ilişkin

Seçim yapmak (devam) • Seçimlerimizin tüm sonuçlarından emin olmadığımız zamanlarda yapabileceğimiz şey, seçimlerimize ilişkin sorumluluğumuzu üstlenebilmektir. • Seçim yapabilmek birey oluşu, kişinin seçeneklerin farkında oluşunu ve yaşamını sürdürebilmek için alternatifler oluşturabilmedeki yaratıcılığını içermektedir (özgürleşme).

Koşullanmış uyaran • Seçim yaparak değişmenin diğer ucunda, tepkilerimizi kontrol eden koşullanmış uyaranı değiştirmek

Koşullanmış uyaran • Seçim yaparak değişmenin diğer ucunda, tepkilerimizi kontrol eden koşullanmış uyaranı değiştirmek bulunmaktadır. • Sorun yaratan tepkiler koşullandığında, uyaranın farkında olmak ya da sadece değişmeyi seçmek değişimi sağlamayacaktır. Bu durumda ye çevreyi ya da davranışı değiştirmek gerekmektedir. • Davranışı değiştirmek karşıt koşullama, çevreyi değiştirmek ise uyaran kontrolü olarak adlandırılmaktadır.

Olasılık kontrolü • Bir pekiştireç belli bir tepki için olası ise, o tepkinin sıklığı

Olasılık kontrolü • Bir pekiştireç belli bir tepki için olası ise, o tepkinin sıklığı artmaktadır. Ceza olasılığı ise, tepki sıklığının azalmasına neden olmaktadır. • Olasılık yönetimi: Davranıştaki değişikliğin çevresel olasılıkların değiştirilmesi ile sağlanması. • Yeniden değerlendirme: Olasılıkları değiştirmeden tepkilerimizi değiştirmek.

Değişim süreçlerinin birleştirilmesi Farkındalık ya da içgörü • Farkındalık ya da içgörü terapileri •

Değişim süreçlerinin birleştirilmesi Farkındalık ya da içgörü • Farkındalık ya da içgörü terapileri • Farkındalığın arttırılması Deneyimsel düzey: düzey geribildirim Çevresel düzey: eğitim • Katarsis Deneyimsel düzey: düzeltici duygusal deneyimler Çevresel düzey: dramatik rahatlama • Seçim Deneyimsel düzey: kendini özgürleştirme Çevresel düzey: sosyal özgürleşme • Davranışsal terapiler • Koşullu uyaran Deneyimsel düzey: karşıt koşullama Çevresel düzey: uyaran kontrolü • Olasılık kontrolü Deneyimsel düzey: yeniden değerlendirme Çevresel düzey: olasılık yönetimi

Terapinin içeriği • İçerik /süreç ayrımı: Kişilik ve psikopatoloji teorileri bize “ne”yin değişmesi gerektiğinden

Terapinin içeriği • İçerik /süreç ayrımı: Kişilik ve psikopatoloji teorileri bize “ne”yin değişmesi gerektiğinden söz ederken, süreç teorileri değişimin “nasıl” meydana geldiğinden bahsetmektedir.

Terapinin içeriği (devam) • Kişilik teorisi olmayan psikoterapi sistemleri genellikle süreç teorileridir ve terapi

Terapinin içeriği (devam) • Kişilik teorisi olmayan psikoterapi sistemleri genellikle süreç teorileridir ve terapi içeriği hakkında çok fazla açıklama yapmamaktadırlar. Örn: davranışsal, eklektik, sistemik ve çözüm-odaklı terapiler. • Adlerci, varoluşçu ve çok kültürlü terapiler gibi, başka terapilerden içeriğini alan terapiler ise temel olarak terapi içeriğinden bahsetmektedir. • Birçok terapi sistemi, değişim süreci konusunda anlaşma halinde iken içerik konusunda farklılaşmaktadır.

Terapinin içeriği (devam) • İçsel (birey-içi) çatışma: Bireyin içindeki çatışan güçler nedeniyle meydana gelmektedir.

Terapinin içeriği (devam) • İçsel (birey-içi) çatışma: Bireyin içindeki çatışan güçler nedeniyle meydana gelmektedir. Örn: bağımsız olma isteği/bağımsızlık korkusu. • Bireyler arası çatışma: Farklı kişiler arasındaki çatışmalar. Örn: tutumlu kadın/savurgan erkek. • Birey/toplum çatışması: Kişinin isteklerinin, değerlerinin vb. toplum kuralları ile çatışması. Örn: homoseksüellik/toplumsal dışlanma. • Çatışmadan tamamlanmaya: Çatışmaların çözülmesi ve bireyin yaşamını sürdürebilmesi.

Çeşitli kişilik düzeylerinde terapi içeriği • • 1. Birey içi çatışmalar -a. Kaygılar ve

Çeşitli kişilik düzeylerinde terapi içeriği • • 1. Birey içi çatışmalar -a. Kaygılar ve savunmalar -b. Benlik-saygısı sorunları -c. Bireysel sorumluluk 2. Bireyler arası çatışmalar -a. Samimiyet ve cinsellik -b. İletişim -c. Düşmanlık -d. Diğerlerini kontrol • • 3. Birey/toplum çatışmaları -a. Uyum/aşkınlık -b. Dürtü kontrolü 4. Çatışmadan tamamlanmaya -a. Yaşamın anlamı -b. İdeal insan