PSKOLOJK DANIMA VE PSKOTERAP PSKOLOJK DANIMA VE PSKOTERAP

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE PSİKOTERAPİ

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE PSİKOTERAPİ Ruh sağlığı hizmetlerini yürüten psikiyatristler, klinik psikologları ve psikolojik danışmanların hepsi ister hastane ortamında kliniklerde ve ister eğitim ortamında okullarda ve danışma merkezlerinde olsun psikoterapinin çeşitli teknik ve yöntemlerinden yararlanırlar.

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE PSİKOTERAPİ Psikiyatristler tıp, psikologlar ve danışmanlar psikolojik kökenli uzmanlardır. "Psikoterapi " ve "Psikolojik Danışma bireyle sözel ve psikolojik etkileşim içinde yapılan süreçlerdir. Uygulama ve seçtikleri yöntemler ile kuramsal yaklaşımları biraz farklı olsa da ulaşılmak istenen amaçlar ve sonuçlar yönünden iki kavram arasında önemli farklar bulunmamaktadır.

Psikolojik Danışma ve Görüşme Psikolojik danışma konusuna girmeden önce psikolojik danışma görüşme ve danışma kavramlarını açıklamakta yarar vardır. Görüşme ve psikolojik danışmanın her ikisi de, bireylerle yüze gelerek sürdürülen bir etkileşim sürecidir.

Psikolojik Danışma ve Görüşme bireylerin kişisel sorunlarının çözümüne, uygun tercih ve kararlara varmasına ve duygusal problemlerinden arınmasına yardım sağlama amacına yönelik olduğu zaman "Psikolojik Danışma "anlamını taşımakta ve kavramlar bazen birbirinin yerinde kullanılmaktadır. Görüşme, kişiye yardım amacı ile kullanıldığı kadar, yaygın olarak bilgi toplama ve bilgi verme amaçları için de kullanılmaktadır, psikolojik danışma kavramına nazaran daha genel bir kavramdır.

Psikolojik Danışmanın Amacı Psikolojik danışma, bireyin yetenekleri, becerileri, ilgileri, tavırları, güdüleri kişisel ve duygusal problemleri konusunda kendisini daha iyi anlaması ve kendine kararlar alabilir, problemlerini çözebilir hale gelmesini amaçlar.

Psikolojik Danışmanın Amacı Psikolojik danışmada "danışman", bu konuda uzman olarak yetişmiş bir kişi, görüşmeye taraf olan ve bir kaygı, veya şikayeti olan "danışan ile 2 kişi olarak yüze, profesyonel bir ilişki sürecine girmektedir. Bu süreç içinde danışanın kendine olan öz güveni artar, yetenek ve güçlerini kullanmak suretiyle kendi problemlerini kendisinin çözmesi ve ihtiyaçlarını karşılaması yönünde bir gelişme sağlanır.

Psikolojik Danışma Süreci Psikolojik danışmanın temeli bazı tutum ve değerler ile mesleki becerilerden oluşur. Danışana kabul edildiğini, hoş karşılandığını hissettirmek, güven vermek, danışanın psikolojik dünyasını ve duygularını anlamak, içten, güvenilir ve sıcak bir atmosfer yaratmak, her insanın değerli olduğunu koşulsuz olarak kabul etmek, danışanı onun gözüyle görmeye ve anlamaya çalışmak gibi değerler, tutumlar ve ilkeler bunlardan bazılarıdır. Danışmanın etkili ve başarılı olması için eğitimde kişilik özelliklerine değer ve tutumlarına da önem vermek gerekir.

Karşılıklı Etkileşim Psikolojik danışmaya katılan kişiler birbirlerini karşılıklı olarak etkilerler. Danışan veya danışmandan birinin danışma süreci içindeki tutuma karşı tarafı da aynı yönde ve aynı türden davranışlara yönetmektedir.

Karşılıklı Etkileşim İyi bir danışman ya da terapistin sakin ve güvenli bir ortam yaratması gerekir. Bu şekilde, sosyal destek ya da öğrenme süreci içinde danışan kişi de kendisini sakin ve güvenli hissetmeye başlar. Görüşmeye taraf olan kişilerin birbirlerine karşılıklı olarak etkilemesine karşın, altında tutar ve danışmanın tonunu yönlendirir.

Danışmanın Kişilik Özellikleri • Duygusal kararlılığa sahip olmak • Zeki olmak. • Kendisini başkalarının yerine koyarak duygularını ve paylaşma anlamında empatik bir anlayış ve seziş sahibi olmak.

Danışmanın Kişilik Özellikleri • Fikirlerinde esnek ve önyargılardan arınık olmak. • Başkalarına dinlemeye, anlamaya ve yardım etmeye istekli olmak. • Antisosyal ve düşmanca duygulara sahip olmamak. • Sorunları olduklarından çok basit ve önemsiz görme eğiliminde olmamak, sır saklamak.

Terapist veya Danışmanın Mesleki ve Teorik yönü Psikolojik danışmayı yapan kişinin gördüğü mesleki eğitim görüşmede; ü benimsediği teorik yaklaşım, ü insan davranışını açıklayan varsayımları , ü bireysel davranışın nedenlerine bakışı, ü psikolojik danışmada izlenen yöntemi, ü yararlanılan araç ve teknikleri, ü görüşmenin içeriğini ve ü görüşmede ulaşılması istenen amaç, karar ve çözümleri önemli derecede etkiler.

Psikolojik Danışma Yaklaşımları Psikoterapi alanında, insan davranışlarına bakış açıları, kavramları, açıklamaları, psikoterapide izledikleri yöntem ve tutumlar, terapinin amacı yönünden birbirinden oldukça farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Aşağıda yaygın olan bazı teorik yaklaşımlar ve tutumlar genel nitelikleri ile özet olarak belirtilmiştir.

Psikolojik Danışma Yaklaşımları 1. Danışanı Merkeze alan Yaklaşım : Bu yaklaşımda görüşme danışan kişinin duygu, düşünce ve tutumları üzerinde yoğunlaşır, aktif olan danışandır. Danışman güvenli ve hoşgörülü, değerlendirici davranışlardan uzak bir ortam içinde, danışanla görüşür ona değer veren ve duygularını paylaşan empatik bir tutum içindedir.

Psikolojik Danışma Yaklaşımları 2. Yönlendirici ve Rasyonel Yaklaşımlar : Bu yaklaşımda bireyi merkeze alan yaklaşımın aksine, danışman merkezde olup görüşmeyi yönlendirir. Görüşmede aktif durumunda olan danışmandır.

Psikolojik Danışma Yaklaşımları 3. Davranışçı ve Sosyal Öğrenme Yaklaşımı : Herhangi bir davranışın görülmesinde ve oluşumunda bireyin bulunduğu çevreye ilişkin faktörlerin önemli olduğu görüşündedirler.

Kaçınılması Gereken Tepkiler Görüşmesi sürecini genellikle rahatsız eden, sınırlayıcı etkileri olan ve terapistinin kaçınılması gereken bazı tepkiler vardır. 1. Yargılayıcı ve değerlendirici 2. Sürekli sorgulama 3. Düşmanca tutum ve kızgınlık ifadeleri 4. Yanlış destek verme gibi davranışlar bulunmaktadır.

Psikolojik Danışma Sürecinin Bazı Aşamaları Psikolojik danışma bir oturum yaklaşık 40 -50 dakika olmak üzere bir ya da birçok oturumdan oluşabilir bu görüşmeler ilk oturumdan son oturuma kadar birkaç aşamalı bir süreç oluşturur. Psikolojik danışma sürecinin "Tanıma" " Açıklama "ve "Pekiştirme "şeklinde üç temel aşamadan oluştuğu belirtilmektedir.

Psikolojik Danışma Sürecinin Bazı Aşamaları 1. Tanıma Aşaması : Problemin ne olduğunu anlatmaya, teşhis amacıyla birey hakkında bilgi toplamaya yöneliktir. 2. Açıklama Aşaması : Kişinin davranışları, uyumu ya da alacağı kararlar doğrultusunda atılacak adımlar ve izlenilmesi olası çözüm yolları danışmanın esasını oluşturur. 3. Pekiştirme Aşaması : Danışman bireyin tercih ettiği seçenek veya karar yönünde danışanın ortaya koyduğu görüşleri pekiştirir, ona cesaret verir, destekler. Danışan görüşme oturumlarının dışında olup bitenleri, girişimlerini ve yaşantılarını danışmanla paylaşır.

ETKİLEŞİMİ GELİŞTİREN BAZI İLKE VE TUTUMLAR 1. Saygınlık ilkesi 2. Empatik anlayış 3. Saydamlık (samimiyet, ihlaslılık) ilkesi Bu ilkeleri, özellikle, danışanı merkezi alan güdümsüz terapi yaklaşımının temel ilkelerindendir. Bu ilkeler Danışman bulunması gerekli önemli nitelikler olarak kabul edilmektedir.

Psikolojik Danışma Yöntemi Araç ve İlkeleri 1. Aktif dinleme 2. Konuşma 3. Soru sorma 4. İlgilenme

Bireyin Bulunduğu Düzeyden Başlamak İyi bir ilişki kurabilmek için terapist danışanın bulunduğu düzeyden başlamak, Onun havasına girmek, Konuşma düzeyini onun seviyesine uydurmak, Davranışlarını esnek tutmak durumundadır. Bir yetişkinle veya bir çocukla yapılan görüşme birbirinden farklı olmalıdır.

Gözlem Danışman , görüşme sırasında gözlem yolu ile birçok şeyin farkına varır. Gözlem bireyi tanıma ya teşhise yönelik olabileceği gibi danışma veya terapinin etkisini görmeye yönelik de olabilir.

Soruları Cevaplandırmak ve Açıklamak Görüşme sırasında, kişiden gelen sorular çok çeşitlilik gösterir. Terapist hemen cevabı verilecek basit sorular yanında kesin bir durum takılmaya olanak vermeyen sorularla da karşılaşabilir. Önemli olan husus , danışanın bu soruları neden sorduğudur. Danışanın kendi sorusuna kendisinin bulabileceği cevaplar daha önemlidir.

Yansıtma ve Pekiştirme Yansıtma görüşme sırasında ortaya çıkan danışana ilişkin duygu ve düşüncelerin içeriğini ve niteliğini değiştirmeden, danışana bunları düzeltme olanağı vermektir. Görüşme sırasında terapistin yansıtma ve pekiştirmesinin bir amacı da terapistini danışandan anlatmasını beklediği konuları anlatmasını pekiştirmektir.

SORUMLULUKLARIN PAYLAŞILMASI Psikolojik yardım amaçlayan görüşmelerde görüşmeye taraf olan terapist ile danışan terapiye ilişkin sorumlulukları paylaşmaları tarafların kendi payına düşeni yerine getirmeleri gerekir. Danışan kişinin terapist ile birlikte sorumlulukları paylaşması hemen tüm terapi yaklaşımlarında önemle ele alınmakta terapinin başarıya ulaşmasında danışanın rolü ayrıca belirtilmekte ve bunun önemi vurgulanmaktadır. .

SORUMLULUKLARIN PAYLAŞILMASI Danışanın değişmeye açık ve istekli olması, bu konuda güdülenmiş bulunması danışana düşen temel sorumluluklar olarak belirtilmektedir. Karar verme durumlarında karar vermeye ve kararı uygulamaya ilişkin sorumluluklar ise danışan kişiye düşmektedir.

Yorumlama Sonuçlarına ilişkin açıklama ve yargılardır. Yorum yaparken teorik bilgilere sahip olmak gereklidir. Yorum yaparken çok dikkatli olmak zorunludur. Gerçeği yansıtmayan yorumlar ilişkileri bozulabileceği gibi kişinin ruh sağlığı için de zararlı olabilir.

Uygulamaya İlişkin İlke ve Teknikler Görüşme kişi ile yalnız olarak yapılmalıdır. v Görüşme sakin bir yerde yapılmalıdır. v Danışanla iyi ilişkiler kurulmalıdır. v Danışanın özgür olarak konuşması sağlanmalıdır. v v Kişisel yaşantılara ağırlık verilmelidir. v Görüşülenlerin duygusal yanı vurgulanmalıdır. v Eleştiri ve değerlendirmeden kaçınılmalıdır. v Açık uçlu ve yüksüz sorular tercih edilmelidir. v Sözel olmayan ipuçları da izlenmelidir. v Genel ifadeler açık hale getirilmelidir. v Danışman bireysel özen göstermelidir.

Görüşmenin Kaydedilmesi Psikolojik danışma merkezlerinde ve kliniklerde terapist; ü oturumları bütünleştirmek , ü önemli noktaları yeniden gözden geçirmek, ü bireysel görüşmenin akışını izlemek amacı ile ü danışma sürecini kaydeder veya ü görüşmenin sonunda önemli gördüklerini not eder.

Grupla Psikolojik Danışma Grupla psikolojik danışmada birey kendine özgü, subjektif değerlerinin ve yaşantılarının dışına çıkar. Farklı niteliklere ve yaşantılara sahip kişilerle bir araya gelerek, etkileşim halinde başkalarını gözleme ve yaşantılarını izleme veya grup etkileşiminin içine girme olanağı birden çok kişiyle yapılan görüşme ve psikolojik danışmanın psikolojik yaklaşımlara ve grup çalışmasının amacına göre çeşitli türleri vardır, bunlar arasında en yaygın olanı serbest grup görüşmeleridir.

Serbest Grup Görüşmeleri Önceden yapılanmış ve spontane niteliği ağır basan grup görüşmeleridir. Psikolojik danışma ve terapi amacı ile uygulanan ve bir danışman veya terapistin rehberliğinde yapılan serbest grup görüşmeleri bireylerin karşılıklı serbest sözel etkileşimine dayanır. Grup haftada bir ya da birkaç kere, bir buçuk iki saatlik oturumlar halinde toplanır.

Evlilik ve Aile Danışması Evlilik danışması, evlilik öncesinde nişanlılık ilişkileri, eş seçme; evlilikte ise evlenme, karı - koca ve çocuk ilişkileri vb konularda yapılan danışmalardır. Aile tanışması terapistle birlikte anne baba ve çocukların ve ailedeki diğer kişilerin katıldığı grup görüşmeleridir. Aile üyelerinden bir veya bir kaçının tutum ve davranışlarının aile düzeni ilişkilerini ve geçimini bozacak ölçülere vardığı zamanlarda danışma amacı ile yapılmaktadır.

TEŞEKKÜRLE R