ocuk Geliimi ocuklarla letiim HAZIRLAYAN Psikolojik Danman ADEM

Çocuk Gelişimi & Çocuklarla İletişim HAZIRLAYAN Psikolojik Danışman ADEM DEĞERLİ Mart 2021 Salı 1

ÇOCUK NE YAŞIYORSA ONU ÖĞRENİR Eğer, bir çocuk sürekli eleştirilmişse; Kınamayı ve ayıplamayı öğrenir. Eğer, bir çocuk desteklenip, yüreklendirilmişse; Kendine güven duymayı öğrenir. Eğer, bir çocuk kin ortamında büyümüşse; Kavga etmeyi öğrenir. Eğer, bir çocuk övülmüş ve beğenilmişse; Takdir etmeyi öğrenir. Eğer, bir çocuk alay edilip aşağılanmışsa; Sıkılıp, utanmayı öğrenir. Eğer, bir çocuk hakkına saygı gösterilerek büyütülmüşse; Adil olmayı öğrenir. Eğer, bir çocuk sürekli utanç duygusuyla eğitilmişse; Kendini suçlamayı öğrenir. Eğer, bir çocuk güven ortamı içinde yetişmişse; İnançlı olmayı öğrenir. Eğer, bir çocuk hoşgörüyle yetiştirilmişse; Sabırlı olmayı öğrenir. Eğer, bir çocuk kabul ve onay görmüşse; Kendini sevmeyi öğrenir. Eğer, bir çocuk aile içinde dostluk ve arkadaşlık görmüşse; Bu dünyada mutlu olmayı öğrenir. Mart 2021 Salı Dorothy Law Nolte Çeviri: Doğan Cüceloğlu 2

6 - 11 YAŞ DÖNEMİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ (ÇOCUKLUK ÇAĞI) Mart 2021 Salı 3

Çocukluk Çağı Özellikleri • Çocukların okula başladığı dönemdir. • Her yönden daha aktiftir. • Sosyal yönden değişikler gösterir. • Kendinin var olduğunu her defasında ispatlamaya çalışır. • Okul dönemi başladığı için ilk zamanlarda sorunlar yaşanabilir. • Temel kavramları, soyut, somut, zaman, mekân gibi kavramları artık daha iyi kavrarlar. • Sözel iletişimde hem kendini daha iyi ifade eder hem de ifade edilen şeyleri dikkate almaya başlar. Mart 2021 Salı 4

Çocukluk Çağı Özellikleri • Sosyal yönden başkalarının düşüncelerine önem verirler, daha duyarlı olmaya başlarlar. • Oyunlarda işbirliği yapar, ortak, kurallı ve amaçlı oyunlar oynarlar. • Yarışma şeklinde oyunlardan hoşlanırlar. • Dikkat süreleri daha uzundur. • Kendi cinsiyetine ilişkin toplumsal rolleri bu dönemde oluşmaya başlar. Mart 2021 Salı 5

Çocukluk Çağı Özellikleri • Motor beceriler artık daha belirgindir. • Parmak kaslarını daha iyi kontrol etmeyi öğrenmiştir. • Yazı yazmayı öğrenmiştir, estetik duygusunun gelişmesi sonucu daha güzel yazmaya çalışır ve artık yaptığı şeylerin estetik olarak güzel olmasını ister. • Daha zor olan oyunları, motor beceri gerektiren uğraşıları denemeyi sever. Mart 2021 Salı 6

Çocukluk Çağı Özellikleri • Bu dönemde çocuklar başarılı olup takdir edilmeyi ister, bu nedenle sürekli kendini göstermek ve dikkat çekmek isterler. • Başarılı oldukça güven duygusu artacaktır ve daha fazla deneme yapmaya çalışacaklardır. • Bu dönemde okul içinde ya da evde kardeşi ile yarış içinde olabilirler. • Yine bu dönemde yaşayacakları başarısızlık nedeni ile kendilerine olan güveni çabuk kırılabilir. Mart 2021 Salı 7

Çocukluk Çağı Özellikleri • Arkadaşları ile daha fazla zaman geçirmek isterler. • Bir guruba ait olma isteği doğabilir. • Kızlar kendi cinsleriyle, erkekler kendi cinsleriyle daha fazla zaman geçirmek isteyebilir. • Bu dönemde empati duygusu daha çok olabilir. Mart 2021 Salı 8

Çocukluk Çağı Özellikleri • Bu dönemde onlar için oyun çok önemlidir. • Oyunla çokça vakit geçirmek isterler. • Bu dönemde yalan söylemenin kötü olduğu, dürüstlük gibi ahlaki kavramları öğrenirler. • Desteklenen iyi davranışları yapmayı severler. • Yere çöp atmama, iyilik yapma gibi kurallara uymayı severler Mart 2021 Salı 9

Çocukluk Çağı Özellikleri • Bu dönemde dil gelişimi tamamlanmıştır. • Çok karışık ve karmaşık cümleler kurabilirler. • Olumsuzluk bildiren ve zamir gerektiren cümleleri düzgün kullanırlar. • Her türlü duygularını daha rahat ifade ederler. • Heyecanı ve duyguları yüzünden ani çıkışlar yaşayabilirler. • Kendi kendilerine şarkı, şiir hikâye söyler, okuyabilirler. Mart 2021 Salı 10

Çocukluk Çağı Özellikleri • Bu dönemde büyüme hızları yavaşlamıştır. • Hayal ve gerçek artık daha belirgindir, ayırt edebilirler. • Bu dönemde çok enerjiktirler. • Etrafındaki ya da televizyondaki birinin rolüne bürünmek isteyebilirler. • Merak duyguları yoğundur ve sürekli bir şeyler öğrenmek isterler. Mart 2021 Salı 11

Çocukluk Çağı Özellikleri • Arkadaşlarıyla sürekli zaman geçirmek aynı zamanda da aralarında sivrilmek isterler. • Arkadaşlarına karşı lakap takıp, alay edebilirler. • Kız ve erkek çocukları birbirlerini kızdırmaktan hoşlanırlar. • Grup oyunlarından hoşlanırlar. • Sürekli sorumluluk almak isterler. • Daha çok dışarıda oyun oynamak isterler. • Öz bakımları gelişmiştir, kendi kıyafet seçimini yapabilirler. • Kendi beğenileri gelişmiştir. Mart 2021 Salı 12

İletişim Nedir ? Mart 2021 Salı im İletiş ……. . ……… …… İletişim ……. . …… 13

ARAÇ KAYNAK İletişim Nedir? Mart 2021 Salı Bir kaynaktan (kişi, kişiler veya kurum), bir araçla (yazılı, sözlü, görsel veya beden dili ile), bilgi, haber, düşünce, durum, duygu veya kültürün bir başka insan veya insan topluluklarına aktarılmasıdır. 14

Söz % 7 Ses Tonu % 38 İletişimde Ney Ne Kadar Etkili Mart 2021 Salı Beden Dili % 55 15

• İletişim bireylerin karşılıklı olarak birbirlerini algılama, anlama ve değerlendirme sürecini içermektedir. Aile İçi İletişim Mart 2021 Salı 16

İletişim İyi Olursa Faydası Nedir? • Daha Kolay Davranış Kazandırırız • Olumlu Benlik Algısı Gelişir • Aidiyet Duygusu Gelişir • Kendine Güveni Artar • Problemler Konuşularak Halledildiği İçin Çözümü Kolay Olur • Kendisi İstenmediğini Değil, Olumsuz Davranışlarının İstenmediğini Anlar • Ailede Huzur Artar, Çocuk Huzurlu Ortamda Büyür • Sağlıklı Karar Alması Desteklenir • Kendini Daha Rahat İfade Eder Mart 2021 Salı 17

ÇOCUĞUNUZLA SORUN YAŞADIĞINIZDA • Yaşanan sıkıntıyı ve sorunu anlayabilmek için ilk işiniz çocuğunuzla konuşmak olmalıdır. • Ancak konuşmak için uygun bir zaman seçmek de sorunu çözmede çok önemli bir ayrıntıdır. • Örneğin sizin veya çocuğunuzun yorgun olmadığınız, çocuğunuzun gergin veya sinirli olmadığı, kafasının başka şeylerle meşgul olmadığı sakin bir zaman dilimini seçmek her iki tarafın da birbirini iyi dinlemesini sağlamak bakımından önemlidir Mart 2021 Salı 18

? Sen Dili Mart 2021 Salı ? Ben Dili 19

Cümlelerin hepsi SEN kelimesi ile başlıyor. İletişim engellerine baktığımız zaman çoğunun “sen dili” yüklü olduğunu görüyoruz. Kızgınlık, öfke duygularını genelde bu ifadelerle dile getiriyoruz. Ancak bunlarda, kızgınlığın nedenini açıklayıcı bir şey göremiyoruz. Bu tür ifadelerde ana babanın, çocuğun hangi davranışına kızdığını ve bu davranışın ana baba üzerinde nasıl bir etki bıraktığını açık bir şekilde göremiyoruz Mart 2021 Salı Sen Dili Kızgınlık, Öfke • Sen bunu nasıl yaparsın • Sen ne laf anlamaz çocuksun • Sen ne zaman adam olacaksın? • Çocukluk Yapma • Sen Çocuk musun? • Yapma şunu! • Neden böyle yapmıyorsun! • Bunu yapmamalısın! • Daha çok çalışmalısın! • Çocuk gibi davranıyorsun!. . . 20

Sen Dili ile Kızgınlık ve Öfkeli İfadeler • Yaşanan sıkıntıya bir çözüm getiremiyor • Genelde kızgınlığımızı ifade ederken; hangi davranışın veya olayın bizi kızdırdığına dikkat etmeliyiz • Genelde bizler buna dikkat etmeyip kızgınlığımızı tamamen çocuğa aktarıyoruz, • Böylece kızgınlığımızı veya öfkemizi üzerimizden atıp rahatlıyoruz ancak; • Bunu yaparken de genelde suçlayıcı bir dil kullanıyoruz Mart 2021 Salı 21

Peki ne yapmalıyız, kızgınlığımızı nasıl ifade etmeliyiz? Mart 2021 Salı “SEN DİLİ”ne alternatif “BEN DİLİ” ile konuşabiliriz. 22

«Ben Dili» Nedir ? Mart 2021 Salı 23

BEN DİLİ, anne ve babanın gencin hoşa gitmeyen bir davranışı veya olumsuz bir olay karşısında yaşadığı olumsuz etkileri ve duygularını içtenlikle açığa vurmasıdır. Başka bir deyişle, dürüst ve sorumlu bir kızgınlık ifadesidir Mart 2021 Salı Örneğin, “Televizyon karşısında çok fazla vakit geçiriyorsun, kapat şunu!” kızgınlık ifade eden, emir verici, kırıcı bir sözdür. 24

Burada hangi davranış, bizde ne gibi etki ve duygular uyandırdı, onu fark etmeliyiz. Mart 2021 Salı Çocuğunuzun öncelikli olarak yapması gereken başka işler varken televizyon seyretme davranışı, sizde kızgınlık ve endişe duyguları uyandırıyor. Çünkü yapması gereken diğer işlerin aksadığını düşünüyorsunuz. Bu durumu şöyle ifade edebilirsiniz. 25

“Televizyon başında çok fazla vakit geçirip derslerini yetiştiremeyeceğini düşünüyorum ve endişeleniyorum. ” Böyle bir ifade, hem hangi davranışın karşısında nasıl bir etki ve duygu halinde olduğumuzu gösteriyor, hem de çocuğu suçlamadan, aşağılamadan, ona kaygılarınızı iletmenizi sağlıyor ve onun savunucu bir tutuma girmeden sorumluluğunu kabul etmesine yardımcı oluyor Mart 2021 Salı 26

DAVRANIŞ • TV başında çok fazla vakit geçirmesi ETKİ DUYGU • Derslerini yetiştirememesi • Anne-Babanın Endişelenmesi “Televizyon başında çok fazla vakit geçirip derslerini yetiştiremeyeceğini düşünüyorum ve endişeleniyorum. ” Mart 2021 Salı 27

DAVRANIŞ ETKİ DUYGU Çoğu zaman karşı geliyor İstediği şey hemen olsun istiyor Ne söylesem hemen tepki gösteriyor Uzun süre ders çalışamıyor, başladığı işin sonunu asla getiremiyor Sürekli hareket halinde, temposuna yetişilemiyor Eşyalara zarar veriyor, oyuncaklarını kırıyor Ders çalışırken sürekli “karnım acıktı, susadım, uykum geldi” sonra çalışalım diyor Arkadaşları ile sürekli kavga ediyor, davranışlarıyla çevreden sık şikâyet alıyor Eşyalarını, kalem ve silgilerini ya kaybediyor ya çabuk bitiriyor Mart 2021 Salı 28

DAVRANIŞ ETKİ DUYGU Başkalarıyla konuşurken sözümü bitirmemi beklemeden kendisiyle ilgilenmemi istiyor Dikkati çabuk dağılıyor, uzun süreli ders çalışamıyor Diğer çocuklardan ve öğretmeninden sürekli şikâyet alıyor Her an kavgaya hazır ve sıklıkla kavga çıkartıyor Heyecana kapılıyor, aklına geleni anında yapıyor Başkaları, onu kolaylıkla yönlendirebiliyor Küfrediyor Hata yapsa da kabul etmiyor, suçu başkalarına atıyor Dersi öğrenmekte çok zorlanıyor Mart 2021 Salı 29

Dikkat Eksikliğini Duydunuz mu? Mart 2021 Salı 30

Hiperaktiviteyi Duydunuz mu? Mart 2021 Salı 31

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite (DEHB) • Yaramaz çocukları anlatmak için kullanılmamalıdır • DEHB tanı kriteri açıkça belirlenmiş klinik bir rahatsızlıktır Mart 2021 Salı 32

• Sadece Uzmanlar Tarafından Konabilir (Öğretmen, rehber Dikkat öğretmen veya komşu bu tanıyı Eksikliği ve koyamaz) Hiperaktivite • Birazdan bahsedeceğimiz (DEHB) Tanısı durumlar normalin çok Ne Zaman üstündeyse uzman tarafından Konur? DEHB tanısı konur Mart 2021 Salı 33

ve/veya Dikkat Eksiliği Hiperaktivite ve Dürtüsellik Konsantrasyon Süresinin Kısa Olması Sürekli Kıpırdanma Başlanan İşi Bitirememe Yerinde Oturamama Dağınıklık Durmadan Konuşma Unutkanlık Vd. Sırasını Bekleyememe Mart 2021 Salı 34

DEHB TANISI KONMASI İÇİN Mart 2021 Salı • Az önceki problemlerin en az 6 ay sürmesi • Çocuğun yaşı ve gelişim dönemine uygun olmaması • 7 yaşından önce başlamış olması (5 yaştan itibaren fark edilmeye başlar) • Bu problemlerin çocuğun günlük yaşamını çoğu zaman olumsuz etkilemesi • Bu problemlerin birden fazla ortamda görülmesi gerekir (ev ve okul gibi) gerekir 35

ÖNEMLİ • DEHB’si olan tüm çocuklar hiperaktif değildir • Bazılarının Dikkatsizlikle • Bazılarının Hiperaktivite ile • Bazılarının Hiperaktivite ve Dürtüsellikle • Bazılarının ise Dikkatsizlik, Hiperaktivite ve Dürtüsellikle ilgili sıkıntıları vardır. Mart 2021 Salı 36

DEHB’nin Görülme Sıklığı • Okul Çağı çocuklarının yaklaşık %5’inde görülür • Ülkemizdeki çoğu çocuğa tanı konmamış durumdadır • Erkeklerde kızlara oranla 4 kat daha fazla görülür • DEHB’li kızların çoğu tanı konmadığı için klinik ortamlarda her 9 DEHB’den 1’i kızdır. Mart 2021 Salı 37

DEHB’nin Nedenleri • Nedeni Kesin Olarak Bilinmemektedir • Bir çok kaynak biyolojik kökenli olduğunu belirtmektedir • Tek bir nedeni yoktur, pek çok değişik nedenin bir araya gelmesiyle oluşur • Bu bileşim her çocukta farklı bir görünüm gösterir • GENLER: Ailesel geçişli ve genlerin belirgin olduğu bir durumdur. • DİĞER FAKTÖRLER: Bazı faktörler DEHB’nin tek kaynağı olmasa da riski artırabilir (Zorlu hamilelik veya doğum, düşük doğum ağırlığı, hamilelikte kullanılan ilaç, sigara ve alkol, beyin hastalıkları veya beyin hasarları) Mart 2021 Salı 38

Sizce Çocuklar Neden Problemli Davranış Gösterir Mart 2021 Salı ? 39

Çocukların Problem Davranış Sergileme Nedenleri • Kendilerini ifade etmek için • İlgi çekmek için • İntikam almak için • Yetersizlik hissettikleri için • İnatlaşmak için • İstediği bir şey alınmadığı zaman • Sevmediği ortamda bulunduğu zaman • Ortamda sevmediği kişi bulunduğu zaman • Ortamda sevmediği bir nesne bulunduğu zaman Mart 2021 Salı 40

Problemli Davranışın Etkileri Çocuğa Olumsuz Etkileri Mart 2021 Salı Öğretmene Olumsuz Etkileri Aileye Olumsuz Etkileri 41

Çocuğa Olumsuz Etkileri • Eğitim olanaklarından en az derecede yararlanırlar. • Akranları tarafından dışlanırlar • Sınıf grup etkinliklerine fazla katılamazlar • Sınıfta gözleyerek öğreneceği bazı bilgileri öğrenemeyeceklerdir. • Akranlarından öğreneceği bazı bilgilerden yoksun kalacak Mart 2021 Salı Öğretmene Olumsuz Etkileri • Olumlu davranış öğretmek için zaman ve çaba harcayacaktır • Eğitime ayıracağı zaman azalacaktır • Diğer öğrencilere ayıracağı zaman azalacaktır Aileye Olumsuz Etkileri • Aile içinde olumsuzluk yaşayacaklar ve bireyler arası iletişim problemleri olacak • Aile çocuklarının bu davranışını azaltmak için ilaç tedavisine başvurabilecek • Aile çocuklarının olumsuz davranışlarını azaltmak için ceza yöntemlerine başvuracak • Anne-baba çocuklarının olumsuz davranışlarını azaltmak için çaba ve emek harcayacaktır 42

Bunları Yapın Bunları Yapmayın • Örnek Olun • Doğrusunu Anlatın • Sabırlı Olun • Zaman Tanıyın • Anlaşın, Uzlaşın • Birlikte Kurallar Koyun ve Siz de Uyun • Onun da Kurallara Uyması İçin Yardımcı Olun • Yaşına Uygun Görevler Verin • Takdir Edin • Ne Yapmaması Gerektiğinden Çok Ne Yapması Gerektiğine Odaklanın • Birlikte Vakit Geçirin • Ödüllendirin • Söz Verin, Kendini İfade Etmesini Sağlayın • Arkadaşları Konusunda Dikkatli ve Yönlendirici Olun • Ne Yapmaması Gerektiğinden Çok Ne Yapması Gerektiğine Odaklanın • Kıyaslamayın • Küsmeyin • Kişisel Bakımını İhmal Etmeyin • Onun Olumsuz Yanlarını O Yanınızdayken Başkasına Anlatmayın • Sinirliyken Konuşmayın, Sakinleştiğinizde Konuşun • Vurmayın • Aşağılamayın • Geri zekalı, salak, aptal, sen de sana vur vb. demeyin • Küfretmeyin Mart 2021 Salı 43

Çocuklarınızın Yaşadığı Problemleri Yazmanızı-Düşünmenizi İstiyorum Okulda Yaşadığı Problemleri Yazın Mart 2021 Salı Evde Yaşadığı Problemleri Yazın Ders Başarısında Yaşadığı Problemleri Yazın Arkadaş İlişkilerinde Yaşadığı Problemleri Yazın 44

Bu Yazdığınız Problemler İçin Nasıl Yardımcı Olacağınızı Düşünün/Yazın Okulda Yaşadığı Problemlerde Çocuğuma Şu Şekilde Yardımcı Olacağım Mart 2021 Salı Evde Yaşadığı Problemlerde Çocuğuma Şu Şekilde Yardımcı Olacağım Ders Başarısında Yaşadığı Problemlerde Çocuğuma Şu Şekilde Yardımcı Olacağım Arkadaş İlişkilerinde Yaşadığı Problemlerde Çocuğuma Şu Şekilde Yardımcı Olacağım 45

BUGÜN BU SUNUM BİTTİKTEN SONRA HAYATINIZDA NELERİ, NASIL DEĞİŞTİRECEKSİNİZ? Mart 2021 Salı 46

Olumsuz Eleştiri Çatışmaİtiraz-İsyan Mart 2021 Salı 48

ÇOCUĞUNUZDA OLUMLU DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ İÇİN • • • Mart 2021 Salı Yanlış davranış için onunla birlikte karar alın Aile içi kararlara katılmasını teşvik edin Vurmayın Aşağılamayın Başkalarıyla Kıyaslamayın (kardeşleri/akraba veya komşu çocukları) Öğretmen/Anne/Baba ile tehdit etmeyin Sabırla dinleyin Sabırla anlatın Doğru davranışın ne olduğunu öğretin Olumlu davranışlarını görün, övün Olumsuz davranışlarını görmezden gelin 49

BİR SONRAKİ SEMİNERDE BULUŞMAK ÜZERE HAZIRLAYAN Psikolojik Danışman ADEM DEĞERLİ Mart 2021 Salı 50