letiim HAZIRLAYAN CHAN GNE 1 letiim Becerileri 2
İletişim HAZIRLAYAN: CİHAN GÜNEŞ 1
İletişim Becerileri 2
İletişimde ilk temas önemli ve belirleyicidir ve tüm iletişim sürecinde etkilidir. Tıpkı cep telefonlarını açmak için kullanılan PIN kodu gibi, özellikle çocuklarla ilk iletişimde de doğru pin kodunu kullanmak gerekir. 3
İLETİŞİM NE ZAMAN BAŞLAR 4
İki kişi bir ortamda mevcut ise bu iki kişi arasında bir iletişim vardır. İletişimsizlik mümkün değildir. İletişim kazaları, iletişim engelleri, istenmeyen iletişimden bahsedilebilir. Bu, iletişim olmadığı anlamına gelmez. “Ben onla iletişim kurmuyorum” denilen durumda da bir iletişim kurulur. “Ben ona selam bile vermiyorum“ dendiğinde de aslında bir mesaj verilir. 5
İletişim Becerileri sı a r ra e l i Kiş tişim İle Sözsüz İletişim • Sözsüz Sesli • Sözsüz Sessiz • Sözsüz Nesnelerle Sözlü İletişim • Dinleme • Konuşma 6
Sesli Sözsüz Mesajlar Sesin olduğu, fakat anlamlı sözcüklerin olmadığı mesajlardır. “Şişt”, “cık”, ıslık çalma, “hop” vs. gibi sesin olmadığı ve kültürler arasında farklı anlamlar taşıyan sesler bu kategoride sayılabilir. Bu mesajlara çoğunlukla seslerin yanı sıra sessiz sözsüz mesajlar da eşlik eder. Yani “cık” derken bizim toplumumuzda çoğunlukla kafada arkaya doğru hareket ettirilerek mesaj desteklenir. Başka bir söze ihtiyaç duyulmadan kişinin o an yapılan davranışı veya sözü kabul etmediği anlaşılır. 7
Nesnelerle Mesajlar Ortamda bulunan nesneler iletişimde mesaj içerirler. Bir sözü masa arkasından söylemek ile masanın önünde söylemek arasında mesaj farkı vardır. Taktığınız rozetten, giydiğiniz kıyafete, kullandığınız kaleme kadar nesneler karşıdaki kişiye bir mesaj verir. 8
Sessiz Sözsüz Mesajlar Sesin ve sözün olmadığı mesajlardır. Kısaca beden dili denebilir. Jestler mimikler, vücut duruşu, el ve kol hareketleri vs. bu kategoride sayılabilir. Bu mesajlar birkaç ana başlıkta toplanabilir. 9
İletişim Becerileri Sözsüz Sessiz Mesajlar • Mesafe • Dize • Oturma Pozisyonu (ayakta, sandalyede) • Oturuş Biçimi • Göz Teması 10
� Beden çok uzak olduğunda veya çok yakın olduğunda etkili iletişim kurmak zorlaşır. � Her insanın bir kişisel alanı var. Bu alana girildiğinde kişiler rahatsız olabilirler. Bunun en bilinen örneği asansörlerde insanların verdiği tepkilerdir. Birbirlerine bakamaz, aşağı yukarı, sağa sola bakarlar. 11
� İletişimde aynı seviyede olmak önemlidir. Fiziksel olarak aynı seviyede olmak, psikolojik düzeyde eşit olmanın göstergelerinden biridir. � Eğitim esnasında bilgi verirken bazen ayakta olmak dikkat toplamak için etkili bir yöntem olsa da eğitmen bu anlarda grup üstünde bir güç kullandığını bilmelidir. � Soru cevap ve paylaşım gibi duygu ve düşüncelerinin paylaşıldığı durumlarda ise aynı seviyede olmak verimliliği arttıracaktır. 12
İletişimde önemli bir değişken de göz temasıdır. Göz teması kişinin önemsendiğini, dinlendiğini ve birey olarak kabul gördüğünü hissetmesinin ön koşullarından biridir. 13
İletişim Becerileri İletişim Engelleri 14
İletişime Engel olabilecek davranışlar: � Öğüt vermek, çözüm getirmek � Öğretmek, nutuk çekmek, mantıklı düşünceler önermek � Övmek, iltifat etmek, pohpohlamak � Yorumlamak, analiz etmek, tanı koymak � Avutmak, teselli etmek � Soru sormak, sınamak, çapraz sorgulamak 15
� Oyalamak, şakacı davranmak, konuyu saptırmak � Emir vermek, yönetmek (Hiçbir zaman kullanılmamalı) � Tehdit etmek, gözdağı vermek (Hiçbir zaman kullanılmamalı) � Vaaz vermek, ahlak dersi vermek (Hiçbir zaman kullanılmamalı) � Yargılamak, eleştirmek, suçlamak (Hiçbir zaman kullanılmamalı) � Ad takmak, alay etmek, utandırmak (Hiçbir zaman kullanılmamalı) 16
� Karşılaştırmak (Hiçbir zaman kullanılmamalı) � Aynı hizada olmamak (Hiçbir zaman kullanılmamalı) � Başka şeylerle ilgilenmek (Hiçbir zaman kullanılmamalı) � Göz teması kurmamak (Hiçbir zaman kullanılmamalı) 17
Dinleme Becerisi 18
Burada bahsettiğimiz dinleme kavramını kaynaklarda “etkin”, “empatik”, “katılımlı” dinleme adlarıyla da duyabilirsiniz. Hepsinde de aslında üç temel araçtan bahsedilir. 1. Pasif dinleme: Literatürde “hım hım” tekniği de denen bu beceri şimdiye kadar sizinle konuştuğumuz sözsüz mesajları taşıyor. Aynı seviyede olmak, göz teması kurmak, başı sallamak ve “hım”, “hım” gibi sesli sözsüz mesajlar vermeyi içeriyor. 19
Kapı aralayıcılar: Pasif dinleme esnasında kapı aralayıcılar da kullanmak gerekebilir. Kapı aralayıcılar karşımızdaki kişinin konuşmasını sürdürmesini sağlamak için kullanılan küçük davetlerdir. ” Biraz daha anlatabilir misin? ”, “Başka” gibi. Özellikle küçük çocukları konuşmaya davet için gerekebilir. 20
2. İçerik Yansıtma: Karşımızdaki kişiden duyduklarımızın içeriğine yönelik kısa özetlerle kişinin konuşmasının devamlılığını sağlamak. Örnek: “Gereğini yaptığın halde” 21
3. Duygu Yansıtması: Dinlediğimiz kişinin duygusunu fark ettiğimizde o duyguyu karşıdakine söylemek. Örnek: “Üzüldün”. İlk anda kişinin duygusunu anlamak zor olacaktır. Bu nedenle diğer üç beceriyi de kullandıktan sonra duygu yansıtmasına odaklanmak dinlemeyi güçlendirecektir. 22
Dinleme Becerisi 23
Kendini İfade Etme 24
Kendini İfade Etme Sen mesajları Ben mesajları Kişiliğe yöneliktir. Davranışa yöneliktir. Bütüne ve genele yöneliktir. Özele ve o ana yöneliktir. Karşımızdaki kişi ile ilgili olumsuz değerlendirmeler içerir. Gönderen kişinin duygu ve düşüncelerini içerir. Karşımızdaki kişinin özgüvenini zedeler. Özgüvene olumlu katkısı vardır. Öfke ve nefret gibi olumsuz duyguları uyandırır. Gönderene yardım isteği uyandırır. Çekingen ya da saldırgan insanlar yaratır. Atılgan insanlar yaratır. İletişimi zedelemez. İlişkiyi zedeler. İlişkiyi geliştirir. Sorumluluk duygusunu geliştirmez. Sorumluluk duygusunu geliştirir. İşbirliğine karşı direnç yaratır. İşbirliğine yönelik istek uyandırır. 25
Kendini İfade Etme Davranışın Tanımı Somut Etki Duygunun İfadesi • Karşıdaki kişinin üzen, kızdıran, korkutan davranışının yorum katılmadan ne ise aynen ifade edilmesi • Karşıdaki kişinin yaptığı davranışın sonucunda oluşan duygunun nedeni; para, zaman, emek, sağlık, enerji kaybının ifade edilmesi • Karşıdaki kişinin davranışı sonucunda hissedilen duygunun ifade edilmesi 26
Kendini İfade Etme Davranış Tanımı • Ben konuşurken sözümü kesince • Ben arkadaşımla konuşurken “……. ” diyerek araya girdiğinde • Etkinlik sonrasında malzemeleri dolaba koymadığın zaman • Yaramaz bir çocuk olduğunda 27
Kendini İfade Etme Davranış Tanımı • Kitaplarını dağınık bir şekilde bıraktığında • Böyle uslu oturunca • Arkadaşına asice bağırdığında • Yiyebileceğin kadar yemek almadığında • Tabağındaki yemeği bitirmediğinde • Arkadaşınla güzel oynadığında 28
Kendini İfade Etme Duygular • Öfke • Korku • Sevinç • Üzüntü 29
Kendini İfade Etme Ben Dili • Etkinlik yaparken çocuklardan biri ayakta dolaşıyor. • Arkadaşınız randevuya sözleştiğiniz saatten 1 saat sonra geldi. • Trafik Eğitimi’ni veren Eğitmen ara saati geçtiği halde ara vermiyor. 30
� Etkinlik yaparken çocuklardan biri ayakta dolaşıyor. Ben Dili Cümlesi: o Etkinlik esnasında ayakta dolaştığında, dikkatleri toplamakta zorlanıyorum ve endişeleniyorum. o Etkinlik esnasında ayakta dolaştığında senin dikkatini çekemediğimi ve neyi yanlış yaptığımı düşünmekten etkinliği yaptıramıyorum, bu da beni üzüyor. 31
Arkadaşınız randevuya sözleştiğiniz saatten 1 saat sonra geldi. Ben Dili Cümlesi: � Randevuya 1 saat geç geldiğinde başına bir şey geldiğini düşünüp endişelendim. � Randevuya 1 saat geç geldiğinde bugün için planladığım işler aksadı bu da beni öfkelendirdi. 32
Trafik Eğitimini veren eğitmen ara saati geçtiği halde ara vermiyor. Ben Dili Cümlesi: o Üç buçukta vermemiz gereken ara geçtiğinde ne zaman ara vereceğinizi düşünmekten konuya odaklanamadım, sinirlendim. o Üç buçukta vereceğiniz ara geçtiğinde dışarı çıkıp çıkmama konusunda tedirginlik yaşadım ve gerildim. 33
Çözüm Odaklı Yaklaşım Olumlu İfade iletişimde; • Olumsuz ifadeden kaçınma • Yapılmak istenen davranışı olumlu ifade ile sunma 34
Olumsuz ifade Olumlu İfade Kapıyı çarpma. Kapıyı yavaş kapatmanızı istiyorum. Arkadaşını rahatsız etmeni istemiyorum. Arkadaşından eşyalarını izin alarak almanı istiyorum. Etkinliği bölme. Kavga etme. Etkinlik dışı konuları, etkinlik bitiminde konuşalım. Kavga etmenizi istemiyorum. Alçak sesle konuşalım. Ayakta dolaşma. Lütfen otur. Yazı yazarken oturuyoruz. Ayakta dolaşmanızı istemiyorum. Yüksek sesle konuşma. Alçak sesle konuşalım. Konuşurken benim duyabileceğim sesi kullanman yeterli. 35
Çözüm Odaklı Yaklaşım Soru Sorma • Kapalı Uçlu Sorular • Açık Uçlu Sorular 36
Açık uçlu sorular yani karşıdaki kişiyi konuşmaya davet eden sorular: Örnek: Seni mutlu eden şeyler nelerdir? 37
Kapalı uçlu sorular ise tek bir cevabı olan sorulardır. Örnek: Beni seviyor musun? 38
Çözüm Odaklı Yaklaşım Soru Sorma Sorun Odaklı Sorular Geçmiş Odaklı Çözüm Odaklı Sorular Şu An Gelecek Odaklı 39
- Slides: 39