NROLOJK HASTALIKLARDA ORTEZ KULLANIMI Ortez Nedir Vcudu veya

NÖROLOJİK HASTALIKLARDA ORTEZ KULLANIMI

Ortez Nedir ¢ Vücudu veya vücudun herhangi bir segmentini desteklemek, düzeltmek, hareketini engellemek gibi amaçlar ile yapılan cihazlara denir. 2

Hemiplejide spastisitenin GYA için en uygun pozisyonda gelişmesini sağlamak veya kontraktürleri önlemek için: Ø Ø El bileği 20 -30° dorsifleksiyonda MKF 70° fleksiyonda Baş parmak abduksiyon ve oppozisyonda Parmaklar semifleksiyonda 3

Kol Askıları ¢ ¢ ¢ Kolu, omuz ve gövdeye asan en basit ortez tipidir. Kol adduksiyonda, humerus internal rotasyonda, dirsek 90° fleksiyonda, el bileği nötral pozisyonda olacak şekilde kolu sarar. Omuzu adduksiyon ve internal rotasyonda tuttuğu için, özellikle spastisite varsa, omuzda yapışıklığa neden olabilir. Bu ortez çeşidi, travma, hemipleji, brakial pleksus lezyonları, enflamatuar olaylarda kullanılır. Eğer hemiplejik omuzda kullanılacak ise omuzu aksiller bir destek ile abduksiyonda tutan Bobath tipi ortez önerilmelidir.

Supramalleoler ortez (SMO) ¢ ¢ ¢ Ayak bileği proksimalinde yandan malleolar üzerine kadar ve önde parmaklara kadar uzanır. Hafif dinamik ekinde ve inversiyon probleminde kullanılabilir. Hastaya özel üretimdir. Prova gerektirir.

Kısa Yürüme Ortezleri (AFO) Ayak-Ayak Bileği Ortezleri En sık reçete edilen alt ekstremite ortezi ¢ Bilek hareketinin kontrolünde kullanılır ¢ Plastik ya da metal olur ¢ 10

Metal AFO’lar 11

Plastik AFO’lar ¢ ¢ ¢ ¢ Ucuz Hafif Kozmetik Farklı ayakkabı kull. Varus-valgus kontrolü Daha iyi ayak desteği Daha çok tercih edilir 12

POSTERIOR LEAF SPRING (DORSİFLEKSÖR ASİSTİF) Ayak bilek dorsifleksör kaslarının zayıf olduğu veya hiç aktif hareket olmayan hastalarda kullanılır. 13

14

15

DİZ ORTEZLERİ Ciddi quadriseps, hamstring zayıflığı olanlarda ¢ Genu varum/valgum/rekurvatum gibi deformiteleri kontrol eder ¢ Diz ekleminde kontraktür açmakta kullanılır ¢ Eklem bulanabilir yada olmayabilir ¢ 16

KAFO 17

18

RESİPROKAL YÜRÜME ORTEZİ Paraplejik bireylerde gövdenin alt bölümü ve alt ekstemitelere destek vererek, vücut hareketi ile yürüme sağlar. Kalça eklemlerinin bir çift kablo bağlantısı ile bir bacağın fleksiyonunun diğer bacakta ekstansiyon oluşturarak yürümenin sağlanması amaçlanmıştır. Farklı modelleri vardır. Hasta yer çekimine karşı vücut ağırlığını taşımadığı için enerji tüketimi azdır, kozmetik görünümü kabullenmeyi artırır. 19

20

Parapodyum ¢ ¢ ¢ Bağımsız ambulasyonu olmayan çocuklar için uygun Kalça ve diz eklemi mevcut Ambulasyon tüm vücudun dönmesi ile mümkün 21

Çocuklarda Uygulamalar 22

Twister (torsion shaft ortezi) Bacakta rotasyonu önlemek için uygulanır. ¢ Pelvik kemer, kalça eklemi, ayakkabıda metal özengi vardır ¢ Kalça ve ayakkabı arasına gergin çelik yay eklenir ¢ Yayın uygun gerginliği rotasyon kuvvetini kontrol eder. ¢

Yürümeye yardımcı cihazlar ¢ ¢ ¢ Destek yüzeyini genişletme Denge ve stabiliteyi düzeltme Alt ekstremiteye binen yükü azaltma İtmeyi kolaylaştırma Duyusal feedback oluşturma Karşıdan karşıya geçerken kullanıcılara dikkat çekilmesini sağlama gibi faydaları vardır.

Yürümeye yardımcı cihazlar / Yürüme yardımcıları ¢ Alt ekstremite ortezleri ile birlikte kombine şekilde kullanılabilirler, bu şekilde hastanın daha güvenli ambulasyonunu sağlarlar. bastonlar (canes) koltuk değnekleri (crutches) yürüteçler (walkers) şeklinde sınıflandırılırlar. ¢ Genellikle

Bastonlar ¢ ¢ C tipi baston en sık kullanılır. Fonksiyonel el tutamağı olan baston, Üç ayaklı baston (tripot) Dört ayaklı baston (tetrapot) gibi çeşitleri vardır.

Fonksiyonel el tutamağı olan baston Tripot Tetrapot

Bastonlar ¢ Bastonları, artritli/sinovitli, geriatrik, hemiparezik hastalar kullanabilirler. ¢ Baston uzunluğu, hastanın büyük trokanterinin üst ucu ile ayakkabı topuğunun alt kenarı arasındaki mesafe ölçülerek bulunur. ¢ Hasta ayakta dururken, omuz seviyeleri aynı hizada iken, baston taşıyan taraftaki dirseği 20 -30 derece fleksiyonda olmalıdır. Genellikle, etkilenen tarafın karşısındaki elle tutulur.

Koltuk değnekleri ¢ Koltuk değneklerinin (KD) de 3 major tipi vardır. ¢ Aksiller önkol/Lofsrand Platform koltuk değnekleri ¢ ¢ Çift KD kullanımı ile vücut ağırlığının %80 kadarı karşılanabilir. KD kullanımında, iyi bir üst ekstremite gücü gerekir. Çünkü çoğu zaman bu hastaların sadece denge desteğine değil, yük taşıma ve ilerleme fonksiyonuna ihtiyaçları vardır.

Koltuk değnekleri Aksiller KD Önkol/Lofsrand Kanadien tipi KD Platform KD

Koltuk değnekleri ¢ Aksiller KD; Aksillanın 4 -5 cm. aşağısından, ayağın 5 cm lateral ve 15 cm. anterioruna uzanmalıdır. Veya ayağın doğrudan 15 -20 cm lateraline kadar uzanmalıdır. ¢ El tutamağının yeri bastondaki gibidir. Dirsek 15 -30 derece fleksiyonda olmalıdır. Hasta, ağırlığını aksillaya değil ellerine vermelidir. ¢ Etkili bir KD kullanımı için, omuz fleksör ve depresörleri, dirsek ve el bileği ekstansörleri, parmak fleksörleri kuvvetli olmalıdır.

Koltuk değnekleri ¢ Uzun süreli veya uygunsuz aksiller KD kullanımı sonucu, ulnar ve median sinir lezyonları, aksiller arter trombozu, radial sinir kompresyonu gibi komplikasyonlar gelişebilir. ¢ Bastonlar ve KD’leri ya tahta veya uzunluğu ayarlanabilir alüminyumdan yapılmışlardır.

Koltuk değnekleri ¢ Kanadien / ön kol tipi KD’de ; El tutamağının yeri, hasta ayaktayken, dirsek 15 -30 derece fleksiyonda olacak şekilde ayarlanmalı, ön kolu saran yarım halkası ise olekranonun 2. 5 -4 cm. aşağısında yer almalıdır. Ayrıca bu KD, ayağın 10 -15 cm laterali ve 15 cm anteriorunda yerle temas etmelidir. ¢ Bu tip KD’ler, aksiller koltuk değneklerine göre ambulasyonda daha az destek sağlarlar. Sıklıkla bilateral olarak kullanılırlar.

Koltuk değnekleri ¢ Platform KD uzunluk ölçüsü alınırken; Hasta omuzları gevşek ayakta durur ve dirsekler 90 derece fleksiyondadır. Bu durumda ön kol ve zemin arası mesafe ölçülür ve doğru uzunluk bulunur. ¢ Bu KD, el ve el bilek ağrısı olan, artritli hastalarda veya dirsekte fleksiyon kontraktürü olan hastalarda kullanılabilir.

Bu yürümeye yardımcı cihazların, hastaya göre boy uzunluk ayarlarının doğru yapılması; etkinlikleri, hasta güvenliğinin sağlanması ve düşmelerin önlemesi açısından çok önemlidir. Ayrıca tüm bu cihazların uçlarında, kaymayı önlemek için, 25 cm. derin oyuklu plastik bir uç olmalıdır.

Yürüteçler (walkers) Çeşitli tipleri vardır. ¢ ¢ ¢ Standart (sabit, eklemsiz) Eklemli (resiprokal) Tekerlekli (hareketli) Platformlu (ön kol destekli) Aksiller destekli Anterior/Posterior vb.

Yürüteçler (walkers) Tekerlekli (hareketli) yürüteçler

Yürüteçler (walkers) ¢ ¢ Hastanın 20 -25 cm önüne ve hastayı kısmen içine alacak şekilde yerleştirilmelidir. Hasta omuzları gevşek ayakta dik dururken, dirsekler 20 derece fleksiyonda olmalıdır. Hemiplejik, ataksik, geriatrik hastalarda kullanılabilirler. Tekerlekli modeller özellikle koordinasyonu bozuk (üst ekstremitelerde) hastalarda tercih edilir. Ama hasta, güvenliği açısından dikkatle gözlenmelidir.

Yeni tip yürüteçler (walkers) U şeklindeki yürüteç Merdiven çıkılabilen yürüteç

Yürüteçler (walkers) Anterior yürüteç (walker) Posterior yürüteç (ters walker)

Yürüteçler (walkers) Posterior yürüteçler (ters walkers)

Yürüme Paternleri Hastanın hangi paternde yürüyeceği; ¢ Hastanın bacaklarını resiprokal hareket ettirebilme yetisine, ¢ Her bir bacağa tam yük verebilme durumuna, ¢ Ellerden kuvvet alarak, vücudun zeminden kaldırılıp kaldırılamamasına, ¢ Çevrenin kalabalık olup olmamasına, ¢ Zeminin kaygan veya engebeli oluşuna göre değişir.

Resiprokal (Alterne) yürüme paternleri Dört nokta yürüyüşü: Çift kanadien ve KD kullanıldığında, hasta önce sağ desteği ilerletir, sonra sol bacak, daha sonra sol destek ve en son da sağ bacak ilerletilir. İki nokta yürüyüşü: İki destekli hasta, aynı anda sağ destek ve sol ayağı ilerletir. Sonra sol destek ve sağ ayağı aynı anda ilerletir. Üç nokta yürüyüşü: İki destekle, genellikle KD, hasta her iki desteği etkilenen bacakla birlikte ilerletir, sonra sağlam bacağı hareket ettirir.

Resiprokal (Alterne) yürüme paternleri Baston yürüyüşü: Baston genellikle, etkilenen tarafın karşısındaki elle tutulur. Hasta önce baston ve etkilenen bacağını ilerletir, sonra sağlam bacağını atar. l l Merdiven çıkarken, baston hasta bacağın olduğu tarafa alınır. İlk basamak sağlam bacakla çıkılır, sonra baston ve hasta bacak aynı basamağa çıkartılır. Merdiven inerken, baston hasta bacağın olduğu tarafta tutulur. ilk basamak baston ve hasta bacakla inilir, sonra sağlam taraf aynı basamağa getirilir. Yürüteç yürüyüşü: Hasta yürüteçini öne doğru ilerletir. Önce bir bacağını daha sonra diğer bacağını ilerletir.

Atlamalı (swinging) yürüme paternleri Bu tip yürüme paternleri, aksiller veya kanadien tipi KD ile birlikte gerçekleştirilirler. ¢ ¢ ¢ Drag-to gait; İki destek, ya tek veya birlikte ilerletilir, ayaklar destek hizasının hemen gerisine kadar zeminde sürüklenerek çekilir. Swing-to gait; İki destek, ya tek veya birlikte ilerletilir, her iki ayak hafif zeminden kaldırılarak, destek hizasının hemen gerisine kadar getirilir. Swing-through gait; Her iki destek birlikte ilerletilir, her iki ayak zeminden kaldırılarak, destek hizasının ilerisine kadar getirilir.