MZK RETM YNTEMLER Hecelemeli Mzik retim Yntemi Heceleme

MÜZİK ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

Hecelemeli Müzik Öğretim Yöntemi (Heceleme Yöntemi) § Hecelemeli müzik öğretim yöntemi; müziksel işitme, okuma, yazma ve söylemeyi, dizinin (gamın) seslerini belirli hecelerle göstererek ve sesleri bu hecelerle adlandırıp (teker) söyleyerek öğretme yoludur. Bu yönteme, kısaca heceleme yöntemi denir.

§ Bu yöntem, dizinin sesleri teker belirli hecelerle belirtildiğinden heceli yöntem, heceli müzik yöntemi ve heceli müzik öğretim yöntemi olarak da adlandırılabilir. Sesleri belirten heceler Batı’da ilk kez Guido d’Arezzo (995 -1050) tarafından ortaya çıkarıldığı ve düzenlendiği gerekçesiyle Arezzo heceleri (yöntemi) olarak bilini, anılır, adlandırılır.

Özellikleri § Hecelemeli müzik öğretim yöntemi; Batı’da ilkin bir ilahinin besteli yedi dizesinin baş hecelerinin ad verilmesi, dizinin seslerinin bu hecelerle teker okunması, söylenmesi ve yazılmasıyla ortaya çıkmaya başlar. Başlangıçta yedi baş heceden ilk altısı kullanılır ve altı hece dizinin altı sesine (notasına) denk gelecek biçimde şöyle sıralanır:

§ Ut Re Mi Fa Sol La § Zamanla “Si” hecesinin de yer aldığı bu § § yöntemde majör dizinin yedi sesi ve notası şu yedi heceyle gösterilir: (Ut=)Do Re Mi Fa Sol La Si Başlangıçta dizinin ilk sesini adlandıran “Ut” hecesi söylemeyi kolaylaştırmak için sesliye açılsın diye ilkin tersinden alınıp “Tu”ya çevrilmiş, “Tu” zamanla “To”ya dönüşmüş ve en sonunda “Do”ya erişmiştir.

Kullanımı § Hecelemeli müzik öğretim yöntemi müziksel okuma eğitiminde sıkça kullanılır. Çünkü heceleme, sesleri ve ezgileri sesli okumayı ve sesli söylemeyi kolaylaştırır, geliştirir. Yeni bir okuma ve söyleme kolaylığı sağlar. Bu nedenle müziksel okumayı ve söylemeyi geliştirmek için hecelerle sesli okuyuş ve sesli söyleyiş çalışmaları yapılır.

Rakamlamalı Müzik Öğretim Yöntemi (Rakamlama Yöntemi) § Rakamlamalı müzik öğretim yöntemi; müziksel işitme, okuma, yazma ve söylemeyi, sesleri dereceleriyle belirterek dereceleri rakamlarla göstererek ve rakamlamalı perde adlarıyla adlandırarak öğretme yoludur. Bu yönteme kısaca, rakamlama yöntemi denir.

§ Bu yöntemde sesleri belirtmek için nota yerine dereceler ve dereceleri belirtmek için rakamlar kullanılır. Bu nedenle bu yönteme rakamlı yöntem ya da rakamlı müzik öğretim yöntemi denir. Öbür yandan, yöntem Fransa’da oluşturulup geliştirildiği ve en çok bu ülkede kullanıldığı için Fransız rakamlı müzik öğretim yöntemi olarak da adlandırılır ve bu adlandırım ilgili çevrelerde yaygın bir kabul görür, geniş bir kullanım alanı bulur.

Özellikleri § Bu yöntemde majör dizinin (tonun) yedi derecesi, birden yediye kadar yedi rakamla gösterilir. Yedi rakamlı sıralanım bir bölge (register) oluşturur. Rakamlı müzik yöntemi orta bölge, tiz bölge ve pes bölge diye adlandırılan, her biri yedişer dereceli/rakamlı üç bölgeden oluşan bir ses alanını kapsar. 1’den 7’ye her yedi rakamlı sistem belli bri bölge seslerini ifade eder.

§ Üç bölgeli sistemde merkez orta bölgedir. § § § Orta bölge majör dizinin yedi derecesi yedi rakamla şöyle yazılır ve şöyle okunur: Yazılış: 1 2 3 4 5 6 7 Okunuş: do re mi fa sol la si Bu yöntemde tiz bölge sesleri rakamların üstüne, pes bölge sesleri rakamların altına birer nokta konularak belirtilir. Yöntemin pes, orta ve tiz bölge dereceleri (perdeleri/sesleri) bir bütün olarak şöyle gösterilir:

§ Diyezler ilgili rakamın sağ yukarısından sol aşağısına doğru çekilen küçük bir eğri çizgiyle, bemoller ise ilgili rakamın sol yukarısından sağ aşağısına doğru küçük bir eğri çizgiyle gösterilir. Türkçe okunuşuyla belirtmek gerekirse diyezli sesler te, re, … ve bemollü sesler ise tö, rö, … biçiminde okunur.

§ Ölçüler içinde tek başına her rakam bir vuruşluk değeri ifade eder. Rakamın yanına konulan bir nokta sesin değerini bir kat uzatır. Bir vuruşluk değer = bir dörtlüktür. Sekizlikler rakamların üstüne çizilen bir yatay çizgi ile, onaltılıklar ikişer yatar çizgi ile gösterilir.

§ Ölçü içinde sesler 1’den 7’ye kadar olan sayılarla belirtilirken, suslar 0 (sıfır) ile gösterilir. § Şarkının veya ezginin tonu parçanın başında belirtilir. Örneğin; şarkının veya ezginin tonu Fa majör ise Ton=Fa, Fa=1, Diapozon 3 gibi yazılımlarla veya bu yazılımlardan biri ile belirtilir.

§ Burada Ton=Fa parçanın tonunun Fa majör olduğunu, Fa=1 bu tonda toniğin yani birinci derecenin Fa olduğunu, Diapozon 3 ise diyapazon la’sının bu tonun üçüncü derecesi olduğunu ifade eder. Ton minör ise açıkça yazılabildiği gibi, küçük harfle de belirtilebilir. Örneğin; şarkının veya ezginin tonu sol minör ise Ton=Sol minör veya g=6 biçiminde gösterilir. Buradan Ton=Sol minör, tonun açıkça sol minör olduğunu ifade eder, g=6’da ise g harfi tonun minör olduğunu, 6 rakamı da bu minör tonun tonik sesinin ilgili majör tonun altıncı derecesi olduğunu gösterir.

§ Geçkilerde (modülasyonlarda) yeni ton başladığı noktada gösterilir. Örneğin Sol majör bir parçada geçki (2=5) olarak gösterildiğinde eşitlikteki 2 rakamı ilk tonun ikinci derecesi olan la sesini, 5 rakamı yeni tonun beşinci derecesi olan la sesini, = işareti ise geçkinin bu seste (la’da) başladığını gösterir.

Araçları ve Kullanılışı § Rakamlı müzik yönteminde şu beş temel araç kullanılır: (1) Perde ad ve yüksekliklerini belirli kol, el ve parmak işaretleriyle ve yükselti azaltıp-çoğaltmalarıyla gösterme-öğretme yöntemi (Kol-El-Parmak İşaretleriyle Sesgösterim Yöntemi [Ses Dili]=Fonomimi), (2) altında ve üstünde ikişer ek çizgi bulunan beş çizgili Açkısız-Dilsiz Dizek (Porte) ve işaret değneği (çubuğu), (3) belirli ritimleri belirli hecelerle gösterme yöntemi = Ritim Dili, (4) Dayanak Noktaları Sistemi ve (5) Değişinim Hecesi

§ Kol-El-Parmak İşaretleriyle Sesgösterim Yöntemi (Sesmimikleme=Fonomimi): § Kol-el-parmak işaretleriyle ses-gösterim yönteminin rakamlı müzikteki kullanımında birden beşe kadar rakamla belirtilen sesler beş parmakla, altı ve yedi rakamlarıyla belirtilen sesler ise belirli parmakların kıvrılmasıyla gösterilir. Majör toniği olan do daima başparmakla gösterilir. Bu yöntem, bir tür parmak dilidir ve parmak işaretleriyle konuşma yöntemidir.

§ Orta bölge sesler elin omuzlar hizasında, tiz bölge sesler elin baş hizasında, pes bölge sesler ise elin karın hizasında tutulmasıyla yapılan parmak işaretleriyle ifade edilir. Ses değiştireçsiz , ses değiştireçli rakamlarda elin tersi öğrenciye doğru çevrilmiş olarak bulunur. İki sesli alıştırmalar için her iki el birden kullanılır.

§ Ellerin vücut önünde durması gürlük ana basamaklarından ortayı (mf-mp), vücuttan uzaklaşması kuvvetliyi (f’yi), vücuda yakınlaşması ise hafifi (p’yi) anlatır, simgeleştirir. Parmakların do, re, mi, fa, sol… lere karşılık olması, onları karşılaması ya da onların yerini tutması açık bir model veya bağıl bir karakter taşır.

§ 2. Açkısız-Dilsiz Dizek (Porte): Altında ve üstünde ikişer ek çizgi bulunan beş çizgili açkısız-dilsiz dizek (porte) üzerinde işaret değneği (çubuğu) ile bağıl alıştırmalar yapılır. Açkısız-dilsiz dizekte do sabit değildir, hareketlidir, oynaktır. Dizekteki her ara veya çizgi do’nun yeri kabul edilebilir. Hangi ara veya çizgi do’nun yeri kabul edilirse diğerleri (diğer notalar) ona göre seslendirilir. Bu dizekte çeşitli tonaliteler okunup söylenebilir, çeşitli ton değiştirimleri yani geçkiler ve çeşitli aktarımlar yapılabilir, tüm açkılarlar (anahtarlarla) okuma yeteneği kazandırılıp geliştirilebilir.

§ 3. Ritim Dili: Bu, belirli vuruşları ve buruş parçalarını, belirli süre değerlerini ve süredeğer kalıplarını belirli heceler ve harflerle, belirli hece ve harf kalıplarıyla gösterme yöntemi ve aracıdır. Bunda bir dörtlük “Ta”, iki sekizlik “Ta te”, bir dörtlüğün üçe bölünümü “Ta te ti”, dört onaltılık “Ta fa te fe”, iki sekizliğin üçer bölünümü “Ta ra la te re le”, sekiz otuzikilik “Taza fana teze fene” biçiminde yazılıp söylenir. Suslar ise her zaman “çu” diye söylenir. Kısaca, belirli ritimleri belirli heceler ve harflerle gösterme yöntemi olarak tanımlanan ritim dili, müzik eğitiminde öğretiminde sözel ritim diline hazırlayıcı ve geçiş için elverişli bir araçtır.

§ 4. Dayanak Noktaları Sistemi: Geniş, atlamalı ve zor aralıkları doğru, temiz ve güvenilir biçimde okuyup söylemek için birtakım dayanak noktaları oluşturup kullanma ve bu yolla içten okuma-söyleme, içten dinleme, içten düşünme gücünü geliştirme yöntemidir. Buna kısaca zihinsel sistem de denir. Bu sisteme göre bir yöntem olarak örneğin majör dizinin birinci derecesinden yedinci derecesine atlamalı çıkıcı bir büyük yedili aralığı okunup söylenmek istendiğinde bir yöntem olarak, önce aradaki re-mi-fa-sol-la notaları (sesleri) orta gürlükte okunup söylenir, sonra hafif olarak yinelenir (tekrarlanır), daha sonra okunmaz-söylenmez fakat içten düşünülür/zihinde canlandırılır ve en sonunda birinci ve yedinci dereceler okunup söylenir.

§ İkinci ve daha kullanışlı bir yöntem olarak birinci ve yedinci dereceler okunup söylendikten sonra, önce onun tizdeki sekizlisi (oktavı) içten düşünülür, sonra yarım ses (ton) inilerek yedinci derece okunup söylenir. Bu içten düşünmetasarımlama denilen zihinsel sistem yeni müziksel işitme eğitiminin de temellerinden birini oluşturur.

§ 5. Geçki Eşitliği ve Değişinim Hecesi: Geçkileri gösterme ve okuma biçimi ve aracıdır. Bir ezgi do majör tondan sol majör tona geçki yaptığı zaman önceki tonun beşinci derecesi yeni tonun birinci derecesi olur, bu durum 5=1 biçiminde gösterilir ve buna geçki eşitliği denir. Geçki eşitliği biçimindeki gösterim “Dso” hecesiyle okunur ve bu heceye değişimin hecesi denir.

Kullanımı § Rakamlamalı müzik öğretim yöntemi; § Bağıl bir yöntemdir. § Yalnız başına kullanılabilir. § Yalnız başına kullanılmadığında öğretime ilkin rakamlamalı yöntemle başlanır, sonra genel notalamalı yönteme geçilir. § Genel notalamaya hazırlayan ve alıştıran bir araç ve aşama olarak kabul edilir. § Yalnız tek sesli ezgilerin değil, çift sesli koro ve çalgı müziklerinin yazılımında da kullanılır.

§ Avrupa’da 17. yüzyıl ortalarından bu yana bilinen ve günümüze ulaşan en eski müzik öğretim yöntemlerinden biridir. § Yöntem ilk kez Fransa’da Antoine Parran (1587 -1650) tarafından, 1639’da dönemin müzik öğretimine ilişkin bilgiler verilen bir eserinde ilk kez “majör dizinin (gamın) yedi derecesinin birden yediye kadar yedi rakamla gösterilmesi” önerilmiş ve bu öneriyle ortaya çıkmıştır. Sonraları onun izleyicileri tarafından geliştirilmiş, yaygınlaştırılmış ve daha da etkinleştirilmiştir.

§ Bazı dönemlerde kimi geliştiricilerin adları altında kullanılmış ve sonunda genel olarak “Fransız Rakamlı Müzik Yöntemi” olarak anılmış ve adlandırılmıştır. Fransa’nın dışında Avrupa’nın birçok ülkesinde o arada Türkiye’de de en yaygın ve etkin biçimde kullanılmıştır. Türkiye’de bu yöntemi ilk kez Rauf Yekta 1909’da yazılı olarak kamuoyuna duyurmuş, Halil Bedi Yönetken 1919 ve 1927’de Maarif Vekaletince (MEB’nca) basılan İlk Mekteplerde Gına’nın Usulü Tedrisi (İlkokullarda Müzik Öğretim Yöntemi) adlı kitabında açıklanmış ve örneklendirilmiştir.

§ Bağımsız bir yöntem olarak 1950’lere kadar geçerliğini konumuş, 1950’lerden itibaren ise belli yönleriyle adım kullanımdan düşmeye başlamış, “salt rakam ve rakamlı yöntem” yönüyle 1950’lerden itibaren uygulamalardan kalkmış, ancak belli dönüşümlerle kısmen başka yöntemler içinde yaşayagelmiştir.

§ Kendisinden sonra ortaya çıkan, oluşturulan, geliştirilen ve çoğu günümüzde etkinliğini ve geçerliğini sürdüren değişik yöntemlerin hemen tümüne kaynaklık etmiştir. Bu bakımdandır ki, bağımsız bir yöntem olarak olmasa bile, oluşum ve gelişimlerine kaynaklık ettiği, belli ögeleriyle içlerinde yer aldığı başka birçok müzik öğretim yönteminin bir parçası olarak günümüze değin varlığını koruyagelmiştir.

§ Belli ögeleri ve özellikle beş ana-temel aracıyla günümüzde de varlığını ve etkinliğini sürdürmekte, yeni müzik öğretim yöntemleri oluşturmaya ve geliştirmeye yönelik zengin ipuçları içermekte ve çeşitli ipuçları vermektedir. § Özellikle genel notalama ve grafik notalama üzerinde köklü ve kalıcı izler bırakmıştır ya da bırakmış görünmektedir.

Harflemeli Müzik Öğretim Yöntemi (Harfleme Yöntemi) (Harflemeli Tonik Sol-Fa Yöntemi)

Tanımı § Harflemeli müzik öğretim yöntemi, müziksel işitme, okuma, yazma ve söylemeyi, sesleri nota adlarının ilk harfleriyle göstererek ve harfleri perde adlarıyla adlandırarak öğretme yoludur. Bu yönteme kısaca, harfleme yöntemi denir.

§ Bu yöntemde sesleri belirtmek için nota yerine dereceler ve dereceleri belirtmek için rakam yerine harfler kullanılır. Bu nedenle bu yönteme harf yöntemi, harfli yöntem, harfli müzik yöntemi ve harfli müzik öğretim yöntemi de denir. Öbür yandan bu yöntem, odaklandığı ses sistemi itibariyle Tonik sol-fa kuramına dayanır ve bu nedenle Tonik sol-fa yöntemi olarak da adlandırılır.

§ Bu adlandırım ilgili çevrelerde yaygın bir kabul görür, yaygın ve geniş bir kullanım alanı bulur. Ayrıca bu yöntem İngiltere’de oluşturulup geliştirildiğinden ve en çok bu ülkede kullanıldığından İngiliz Tonik Sol-Fa Yöntemi olarak da bilinir. Bu adlandırım da ilgili ülke ve çevrelerde çok yaygın ve etkin bir kabul görür.

Özellikleri § Bu yöntem, rakamlı müzik yönteminin bağıl esasından yararlanılarak oluşturulur. Bu yöntemde birden yediye kadar olan yedi rakam yerine yedi nota adının ilk harfleri alınır ve böylece yedi harf kullanılır. Majör dizinin (tonun) birden yediye kadar yedi derecesi yedi harfle gösterilir. Kullanılan harfler Domajör diziyi oluşturan yedi sese ilişkin yedi nota adının ilk harfleridir. Bu bakımdan harflemeli müzik öğretim yöntemi, rakamlamalı müzik öğretim yönteminin bir uyarlamasıdır.

§ Harfli müzik öğretim yöntemi orta bölge, tiz bölge ve pes bölge diye adlandırılan, her biri yedişer dereceli/harfli üç bölgeli bir ses alanını kaplar/kapsar. Her yedi harfli sistem belli bri bölge seslerini ifade eder. § Üç bölgeli sistemin merkezi orta bölgedir. Orta bölge majör dizinin yedi derecesi yedi harfle şöyle yazılır ve şöyle okunur:

§ Yazılış: d r m f s l t § Okunuş: do re mi fa so la ti § Görüldüğü gibi bu yöntemde “sol” notasının adından “l” harfi kaldırılır. Böylece tüm notalar aynı sayıda harfle yazılır, okunur, söylenir duruma gelir. Sol hecesinden “l” harfinin kalkması sistemde kolaylık ve eşitlik sağlar. Sistemde, her ikisi de “s” harfiyle başlayan “sol” ile “si” birbirine karıştırılmasın diye “si” yerine “ti” alınır.

§ Bu yöntemde tiz bölge sesleri harflerin sağ yukarılarına; pes bölge sesleri, harflerin sağ aşağılarına; birer küçük dik çizgi veya küçük 1 konularak belirtilir. Yöntemin pes, orta ve tiz bölge dereceleri (perdeleri/sesleri) bir bütün olarak şöyle gösterilir:

§ Pes Bölge Orta Bölge Tiz Bölge §d r m f a l t § Bir majör dizinin ilgili minör dizisi o majör dizinin altıncı derecesinden başlanarak şöyle gösterilir: § l t d r m f s l § la si do re mi fa so la

§ Diyezler ilgili harfin önüne konulan küçük bir “i” harfiyle, bemoller ise ilgili harfin önüne konulan küçük bir “a” harfiyle gösterilir. Türkçe belirtmek gerekirse diyezler (diyezli sesler) “di, ri, fi, si, li”, bemollüler (bemollü sesler) ise “da, ra, fa, sa, la, ta” biçiminde yazılır, okunur, söylenir.

§ Ölçüler içinde, ölçünün her tam vuruşu arasına üste çift nokta, her yarım vuruş arasına ise tek nokta konulur. Yatay küçük çizgi bir kat uzatma işaretidir. Sus yeri boş bırakılır. Dört vuruşlu ölçüde ikinci vuruştan sonra asıl ölçü çizgisinden kısa bir dikey çizgi daha konulur. Ölçü içinde sesler harflerle belirtilirken, sus yerleri boş bırakılır. Ölçü içinde tek başına her harf bir sesi ifade eder.

§ Şarkının veya ezginin tonu parçanın başında yazılı olarak gösterilir. Parçanın tonunu göstermek için ya “Key” kelimesi önüne ilgili tonun tonik nota alfabesi harfi büyük harf olarak yazılır veya söz konusu büyük harf Doh= “in önüne konulur. Örneğin; şarkının veya ezginin tonu Sol majör ise Key G veya Doh=G biçiminde gösterilir. Parçanın tonunun gösteriliminde bu tür iki yazılım biçiminden biri kullanılır.

§ Geçkinin (modülasyonun) olduğu yerde geçki yapılan noktadan itibaren yeni tona geçildiği işaret edilir (olunur) ve oradan sonra yeni tonun harfleri kullanılır. Böylece yeni ton başladığı noktada gösterilir. Örneğin Fa majör tonundaki bir parçada Do majör tonuna geçki yapıldığında bu C. T. biçiminde yazılır, gösterilir. Bu yazılım veya gösterilimde C yeni ton olan Do majörün tonik sesi olan Do’yu, T ise C’nin yeni tonik olduğunu ifade eder.

Araçları ve Kullanılışı § Harfli müzik yönteminde şu dört temel araç kullanılır: (1) Perde ad ve yüksekliklerini belirli el ve parmak işaretleriyle ve yükselti azaltıpçoğaltmalarıyla gösterme-öğretme yöntemi (El-Parmak İşaretleriyle Sesgösterim Yöntemi=Do Fonomimisi), (2) Belirli ritimleri belirli el-parmak işaretleri ve belirli hecelerle gösterme yöntemi (El-Parmak İşaretleri=Ritimmimi), (3) Dikey Levha (Sesdüzenler=Modülatör), (4) altında ve üstünde ikişer ek çizgi bulunan beş çizgili [Açkısız-Dilsiz] Dizek (Porte) ve işaret

§ 1. El-Parmak İşaretleriyle Sesgösterim Yöntemi (Tonika=Do Fonomimisi): Harfli müzik yönteminde ses-yükselti alıştırmaları için belirli bir fonomimi kullanılır. Bu yöntemde, daima (1) el yumruk biçiminde majör dizide (tonda) birinci dereceyi = do’yu, (2) el, parmaklar bitişik yukarı doğru eğri biçimde ikinci dereceyi = re’yi, (3) el, parmaklar bitişik yere yatay paralel biçimde üçüncü dereceyi = mi’yi, (4) el, işaret parmağı açık diper parmaklar kapalı aşağı doğru şarkık biçimde dördüncü dereceyi = fa’yı, (5) el, başparmak yukarda diğer parmaklar bitişik yere dikey paralel biçimde beşinci dereceyi = sol’ü, (6) el, parmaklar aşağı doğru sarkık biçimde altıncı dereceyi = la’yı, (7) el, işaret parmağı yukarı doğru açık, diğer parmaklar kapalı biçimde yedinci dereceyi = ti’yi ifade

§ Görüldüğü gibi bu yöntem Tonika=Do Fonomimisiyle aynıdır. Bu yöntemle her majör tonun toniği her zaman Do olarak, her minör tonun toniği her zaman La olarak okunur, söylenir.

§ 2. El-Parmak İşaretleiyle Ritimgösterim=Ritimmimi: Harfli müzik yönteminde ritim dili bir elin beş parmağıyla gösterilir, ritim alıştırmaları ve çalışmaları el-parmak işaretleriyle yapılır. Bu yöntemde el-parmak işaretleri ile onların karşılığı olan ritim dili, elin öğretmen tarafından görünüşüne göre gösterilir:

§ Bu yöntemde kullanılan el-parmak işaretleri ve ritim dili Tonika=Do yöntemindeki el-parmak işaretleri ve ritim diliyle aynıdır.

§ 3. Dikey Levha (Sesdüzenler=Modülatör): Harfli müzik yönteminde sesyükselti alıştırmalarıçalışmaları kısaca Sesdüzenler (Modülatör) denilen yükselti ayarlayıcı, düzenleyici, değiştirici dikey levhalar üzerinde yapılır. Dikey levhalar, ses merdiveni ve ses tüneğinden farklı olarak, üzerine sadece nota adları dikey biçimde yazılmış araçlardır. Bu levhalarda levhaya alınmış notalar yerlerine konulan nota adlarıyla, alınmamış notalar ise yerleri birer büyük nokta halinde gösterilir. Bu levhalarda mi-fa ve (si=) ti-do, araları diğerlerine göre yarıya sık bir biçimde

§ Bu yöntemde ritim ve yükselti gereçlerinin ele alınış ve işlenişinde şöyle bir sıra izlenir: Ritim alıştırmalarında-çalıştırmalarında ilk nota değeri olarak önce bir vuruşluk, sonra iki vuruşluk değerler alınır ve işlenir. Yükselti alıştırmalarında-çalıştırmalarında önce “d-s”, sonra “d-m-s”, daha sonra tizde ve peste “dm-s”, en sonra ise “t-r-f-l” alınır işlenir. Ele alınan bu notalar çeşitli tonlar içinde çeşitli yükseltilerden işlenir. Her majör tonun toniği hep do olarak, her minör tonun toniği hep la olarak okunur-söylenir, diğer dereceler de buna göre söylenir-okunur.

§ 4. Açkısız Dizek (Porte): Harfli müzik yönteminde dizeğe geçilmede önce öğretime harflerle başlanır. Harf sistemiyle yapılan bir hazırlama-hazırlanma döneminden sonra açkısız dizeğe geçilir. Dizek üzerinde do her zaman hareketlidir, oynaktır. Genel notalamaya (nota yazısına) geçildiğinden nota adları “d, r, m, f, s, l, t” yerine “C, D, E, F, G, A, H (B)” harfleri ile gösterilir. § Harfli müzik yöntemiyle yalnız tek sesli ezgiler ve eserler değil, çok sesli ezgiler ve eserler de yazılıp okunabilir.

Kullanımı § Harflemeli müzik öğretim yöntemi; § Bağıl bir yöntemdir. Rakamlı müzik yönteminin bağıl esasından yararlanır. Rakamlı müzik yönteminin bir uyarlamasıdır, benzeridir. § Genel notalamaya hazırlayan ve alıştıran bir araç ve aşama olarak kabul edilir. § Yalnız tek sesli ezgilerin değil, çift sesli ve daha çok sesli koro ve çalgı müziklerinin yazılımında da kullanılır.

§ Avrupa’da 18. yüzyıl ortalarından bu yana bilinen ve günümüze ulaşan bir müzik öğretim yöntemidir. § İnlgiltere’de Sarah Glower (1785 -1864) tarafından oluşturulmuştur. İlk kez 19. yüzyılın ortalarında ortaya çıkmıştır. Sonraları onun izleyicileri tarafından geliştirilmiş, yaygınlaştırılmış ve daha da etkinleştirilmiştir. Bazı dönemlerde kimi geliştiricilerin adları altında kullanılmış ve sonunda genel olarak “İngiliz Harfli Müzik Yöntemi” olarak anılmış ve adlandırılmıştır. İngiltere’nin dışında Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri’nin bazı yerlerinde kullanılmaktadır. Türkiye’de bu yöntemden, önce Rauf Yekta 1909’da yazılı olarak söz etmiştir.

§ Bağımsız bir yöntem olarak 1950’lere kadar geçerliğini korumuş, 1950’lerden itibaren ise belli yönleriyle adım kullanımdan düşmeye başlamış, “salt rakam ve rakamlı yöntemi” yönüyle ise 1950’lerden itibaren belli yerlerde uygulamalardan kalkmış, ancak belli dönüşümlerle kısmen başka yöntemler içinde yaşayagelmiştir.

§ Kendisinden sonra ortaya çıkan, oluşturulan, geliştirilen ve çoğu günümüzde etkinliğini ve geçerliğini sürdüren değişik yöntemlerin hemen tümüne kaynaklık etmiştir. Bu bakımdandır ki, bağımsız bir yöntem olarak olmasa bile, oluşum ve gelişimlerine kaynaklık ettiği, belli ögeleriyle içlerinde yer aldığı başka birçok müzik öğretim yönteminin bir parçası olarak günümüze değin varlığını koruyagelmiştir.

§ Belli ögeleri ve özellikle beş ana temel aracıyla günümüzde de varlığını/etkinliğini sürdürmekte ve yeni müzik öğretim yöntemleri oluşturmaya ve geliştirmeye yönelik zengin ipuçları içermekte, çeşitli ipuçları vermektedir. § Özellikle genel notalama ve grafik notalama üzerinde köklü ve kalıcı izler bırakmıştır ya da bırakmış görünmektedir. § Genel notalamadan önce, genel notalama ile birlikte, genel notalamadan sonra kullanılabilir.