MLLETLERARASI ZEL HUKUK Terim Kapsam Nitelik Kaynak Eserler

MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK Terim Kapsam Nitelik Kaynak Eserler Hukuk Kaynakları Hukuk Dalları «Takdim» : Tâbiiyet Hukuku Yabancılar Hukuku Kanunlar İhtilafı Hukuku Milletlerarası Usul Hukuku 16. 9. 2021

Terim Milletlerarası Özel Hukuk - Uluslararası Özel Hukuk - - - Devletler Özel Hukuku Devletler Hususȋ Hukuku 16. 9. 2021

Kapsamı Türk Tâbiiyet Hukuku Türk Yabancılar Hukuku Türk Kanunlar İhtilâfı Hukuku Türk Milletlerarası Usul Hukuku 16. 9. 2021

Niteliği § § Milletlerarası Özel Hukuk, konu ve kapsam itibariyle karma niteliklidir. Türk Tâbiiyet Hukuku ve Türk Yabancılar Hukuku kamu hukuku karakterli; Türk Kanunlar İhtilâfı Hukuku ile Türk Milletlerarası Usul Hukuku özel hukuk karakterli alanlardır. 16. 9. 2021

Türk Tâbiiyet Hukuku Alanında Kaynak Eserler Güncellenen Eserler v Ergin Nomer, Vatandaşlık Hukuku v Rona Aybay-Nimet Özbek, Vatandaşlık Hukuku v Vahit Doğan, Vatandaşlık Hukuku v Bahadır Erdem, Vatandaşlık Hukuku v T. Turhan – B. Tanrıbilir, Vatandaşlık Hukuku v Gülin Güngör, Tâbiiyet Hukuku Diğer Eserler v Hicri Fişek, Türk Vatandaşlık Hukuku v Erdoğan Göğer, Türk Tâbiiyet Hukuku v Nihal Uluocak, Vatandaşlık Hukuku 16. 9. 2021

Türk Yabancılar Hukuku Alanında Kaynak Eserler Güncellenen Eserler § Aysel Çelikel, Yabancılar Hukuku § Bülent Çiçekli, Yabancılar Hukuku, § Gülören Tekinalp, Türk Yabancılar Hukuku § Nuray Ekşi, Yabancılar Hukukuna İlişkin Temel Konular § Rona Aybay- Yabancılar Hukuku § Vahit Doğan, Yabancılar Hukuku § § Diğer Eserler Yılmaz Altuğ, Yabancıların Hukukî Durumu Kemalettin Birsen, Devletler Hususi Hukuku, Tâbiiyet. Yabancıların Hukuku Erdoğan Göğer, Yabancılar Hukuku 16. 9. 2021

Türk Kanunlar İhtilafı Hukuku ve Milletlerarası Usul Hukuku Alanında Kaynak Eserler § Ergin Nomer, Devletler Hususî Hukuku § Aysel Çelikel-Bahadır Erdem, Milletlerarası Özel Hukuk § Vahit Doğan, Milletlerarası Özel Hukuk § Cemal Şanlı, Milletlerarası Özel Hukuk § § Gülören Tekinalp, Milletlerarası Özel Hukuk, Bağlama Kuralları 16. 9. 2021

Milletlerarası Özel Hukukun Kaynakları 1. Milli Hukuk Kaynakları mevzuat (geniş anlamda kanun) milli mahkemelerin içtihatları milli örf ve âdet hukuku kuralları 16. 9. 2021

2. Milletlerarası Hukuk Kaynakları Milletlerarası Antlaşmalar Hukukun Genel İlkeleri/Genel Hukuk İlkeleri Milletlerarası Teamül Hukuku Kuralları Milletlerarası Mahkemelerin Kararları 16. 9. 2021

3. Doktrin Yardımcı hukuk kaynağıdır. Milletlerarası Özel Hukuk doktrini, milletlerarası düzenleme çalışmalarını, milletlerarası hukukun yazılı ve yazısız kurallarını karşılaştırmalı hukuk metodu ile inceleyerek genel esasları ve direktif ilkeleri bulup çıkararak uygulayıcıya yardımcı olur. Yine, hukuki düzenleme çalışmalarında/ hazırlanması aşamasında görüş ve önerileriyle katkıda bulunur. 16. 9. 2021

Türk Milletlerarası Özel Hukuku İçinde Ele Alınan Hukuk Dalları Takdim 16. 9. 2021

Türk Tâbiiyet Hukuku Gerçek Kişiler (Vatandaşlık Hukuku) Tüzel Kişiler ve Şeyler (Hava ve Deniz Gemileri) § Türk tabiiyetinin kazanılması, kaybı ve ispatını konu edinir. 16. 9. 2021

Tâbiiyet, Türk Hukuku bakımından üst kavramdır. Tâbiiyet, bir kişi (gerçek/tüzel) ya da şeyi devlete bağlayan siyasî ve hukukî bağ olarak tanımlanır. Vatandaşlık ise, bir gerçek kişiyi devlete bağlayan siyasî ve hukukî bağ olarak tanımlanır. 16. 9. 2021

§ § § Türk vatandaşlığına ilişkin temel (çerçeve) ilkeler 1982 Anayasası m. 66'da yer alır. 29. 5. 2009 tarih ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu bu çerçevenin içini doldurmaktadır. 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik, TVK’nın nasıl anlaşılıp uygulanacağına ışık tutar. 16. 9. 2021

5901 sayılı TVK sistematiğinde Türk vatandaşlığı, doğumla veya sonradan kazanılır (m. 5). Doğumla kazanılan vatandaşlık (m. 6 -8), soy bağı (m. 7) veya doğum yeri (m. 8) esaslarına dayanır. 16. 9. 2021

NVİ web sayfasında yer alan tablodan uyarlanmış alıntıdır. DOĞUMLA (ASLİ) KAZANMA SONRADAN (MÜKTESEP) KAZANMA (Kanun Yolu ile Kazanma) Y BAĞI sanguinis) VK m. 7 DOĞUM YERİ (ius soli) TVK m. 8 EVLAT EDİNİLME TVK m. 17 GENEL OLARAK KAZANMA TVK m. 11 YETKİLİ MAKAM KARARI TVK m. 10 -16, m. 18 -20 YENİDEN KAZANMA TVK m. 13 -14, 43 İSTİSNAİ KAZANMA TVK m. 12 SEÇME HAKKI TVK m. 21 EVLEN TVK m

Sonradan kazanılan vatandaşlık (m. 9 vd. ), Yetkili makam kararıyla (m. 10 -15, 16, 18 -20), genel olarak, istisnai haller kapsamında, yeniden kazanma, evlenme Evlat edinilme (m. 17) ve Seçme hakkının kullanılması (m. 21 -22) yollarından biriyle gerçekleşir. 16. 9. 2021

5901 sayılı TVK’ya göre Türk vatandaşlığının kaybı ise, Yetkili makam kararıyla (m. 24 -33) Çıkma (izni) (m. 25 -28) Kaybettirme (m. 29 -30) Vatandaşlığın İptali (m. 31) Geri Alma (m. 40) Seçme hakkının kullanılması (m. 34 -35) sebebiyle gerçekleşir. 16. 9. 2021

TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAYBI SEÇME HAKKI İLE KAYIP İradȋ kayıp +İİB Kararı TVK m. 34 -35 YETKİLİ MAKAM KARARI İLE KAYIP ÇIKMA İradȋ kayıp +İİB Kararı TVK m. 25 -28 KAYBETTİRME İrade dışı kayıp + Bakanlar Kurulunun kararı TVK m. 29 -30 VATANDAŞLIĞIN KAZANILMASI KARARININ İPTALİ İrade dışı kayıp + Kazanma Kararını veren makamın kararı TVK m. 31 -33 Geri Alma İrade dışı kayıp TVK m. 40 16. 9. 2021

Türk Yabancılar Hukuku Türkiye’de yabancı olarak kabul edilen kişilerin ülkede hangi haklardan yararlanıp hangilerinden yararlanamayacağını konu edinen hukukî düzenlemelerin tamamından oluşur. 16. 9. 2021

Yabancılar hukukuna ait kuralların uygulanabilmesi yabancılık sıfatının tespitine bağlıdır. 16. 9. 2021

Türk Hukukunda, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) m. 3/1 -ü uyarınca yabancı, «Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişi» dir. 16. 9. 2021

En genel çerçevede, Yabancı devlet tebaası gerçek ve tüzel kişiler ile şeyler Mülteciler, şartlı mülteciler, ikinci koruma sahipleri Göçmenler Vatansızlar (Heimatlos) ve Yabancı siyasȋ temsilciler Yabancı diplomatik temsilciler, konsoloslar NATO mensupları Türkiye’de yabancıdır. 16. 9. 2021

Türk Yabancılar hukuku kuralları ana hatlarıyla, ülkeye giriş, ikamet, çalışma, taşınır ve taşınmaz mal edinme, miras yabancı yatırımlar ve yabancılara tanınan diğer kamu hukuku veya özel hukuk nitelikli hakları konu edinir. 16. 9. 2021

Bu konuların hepsini birarada düzenleyen bir yabancılar hukuku kanunu bulunmamaktadır. 16. 9. 2021

Türkiye’de, yabancıların hukukȋ durumunu düzenleyen kurallar, Anayasa Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Uluslararası İşgücü Kanunu Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Tapu Kanunu Köy Kanunu, Petrol Kanunu, Maden Kanunu , Pasaport Kanunu ve diğer pek çok kanun ve yönetmelikte dağınık halde yer alır. 16. 9. 2021

Yabancılar, Türkiye’deki temel hak ve hürriyetleri itibariyle Türk Hukukunda ilke olarak vatandaşla eşit kabul edilir. AY m. 10 ve m. 12: Kural «Eşitlik İlkesi» 16. 9. 2021

Bununla birlikte, AY m. 16 çerçevesinde yabancıların Türkiye'de temel hak ve hürriyetleri sınırlandırılabilir. Sınırlandırma, kanunla ve milletlerarası hukuka uygun olarak yapılır. 16. 9. 2021

Kanunlar İhtilâfı Hukuku Yabancı unsur (yabancılık unsuru milletlerarası unsur) taşıyan hukuki olay, işlem ve ilişkilere uygulanacak hukukun tespitine ilişkin hukuki sorunlar, Kanunlar İhtilafı Hukukunun konusuna girer. 16. 9. 2021

§ § Yabancı unsur, bir hukukî ilişki, § işlem ya da § § olayı yabancı bir hukuk düzeni/ülke ile irtibatlı hale getiren unsurdur. 16. 9. 2021

Yabancı unsur, yabancı vatandaşlık/tâbiiyet, yabancı yerleşim yeri/ikametgâh, idare merkezi, yabancı mutad mesken, yabancı kuruluş yeri, yabancı ika yeri , yabancı inikat yeri (akdin kurulduğu yabancı ülke), sözleşmenin müzakerelerinin yapıldığı yabancı ülke, yabancı ifa yeri, yabancı bayrak, zayıf bir unsur olmakla birlikte, yabancı para vd. olabilir. Bu irtibatlar, bağlama kuralında yer aldığı zaman bağlama noktası olarak adlandırılır. 16. 9. 2021

Türk hakimi önüne gelen hukukî uyuşmazlığın yabancı unsur taşıdığını tespit ettiğinde, uyuşmazlığın çözümüne uygulanacak hukuku bulmak için kanunlar ihtilâfı hukuku kurallarına başvurur. 16. 9. 2021

Kanunlar İhtilafı Hukukunun işleyişi içerisinde, Bağlama Kuralları Maddi Milletlerarası Özel Hukuk Kuralları, Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Yardımcı ihtilaf kuralları (Atıf, kamu düzeni, yabancı hukukun uygulanması) işlevseldir. 16. 9. 2021

Bağlama Kuralları Gösterici hukuk kurallarıdır. Hukukȋ soruna maddi hukuk çözümü getirmezler. Maddi çözümü getirecek hukuku gösterirler. Türk mevzuatında esas itibariyle: 5718 sayılı ve 27. 11. 2007 tarihli Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) ve 13. 1. 2011 tarih ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda (TTK m. 766 -775) yer alırlar. 16. 9. 2021

Örneğin, MÖHUK m. 9 (1) «Hak ve fiil ehliyeti ilgilinin milli hukukuna tabidir. » 16. 9. 2021

Maddi Milletlerarası Özel Hukuk Kuralları Maddi milletlerarası özel hukuk kuralları, sadece yabancı unsurlu hukukȋ işlem, ilişki ve olaylar için maddi hukuk çözümü getiren kurallardır. Örneğin, MÖHUK m. 9/2: "Milli hukukuna göre ehliyetsiz olan bir kişi, işlemin yapıldığı ülke hukukuna göre ehil ise yaptığı hukukȋ işlemle bağlıdır. Aile ve miras hukuku ile yabancı ülkedeki taşınmazlar üzerindeki ayni haklara ilişkin işlemler bu hükmün dışındadır. ". 16. 9. 2021

Doğrudan Uygulanan Kurallar Devletin organizasyonu, kamu yararı, kamu düzeni, kamu sağlığı gibi ortak yüksek menfaatleri koruma düşüncesiyle sevk edilen, hukukî uyuşmazlığa maddi hukuk çözümü getiren, kamu hukuku, özel hukuk veya karma nitelikli (gri alan kuralları) olabilen ve yabancı hukukun uygulanmasına engel olan iç hukuk kuralları olarak tanımlanabilir. 16. 9. 2021

Sigortacılık Kanunu, Rekabetin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Bankacılık Kanunu, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) Yabancılar Hukuku alanına ait kanunlar doğrudan uygulanan kutalların yer aldığı kanunlardan bazılarıdır. 16. 9. 2021

Türk Milletlerarası Usul Hukuku, Kanunlar İhtilafı Hukukunun tamamlayıcısıdır. Yabancı unsurlu hukukȋ ilişki, işlem ve olaylardan kaynaklanan hukukȋ uyuşmazlıklara has, bunlara özgü usul hukuku kurallarına duyulan ihtiyaç milletlerarası usul hukukunun varlık sebebidir. 16. 9. 2021

Milletlerarası usul hukukunun MÖHUK’ta düzenlenen konuları: § § § Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi Yetki anlaşması Yabancı devletin yargı muafiyeti, Yabancıların teminat gösterme yükümlülüğü ile Yabancı mahkeme kararları ve yabancı hakem kararlarına ülke içi hukuki sonuç bağlanmasıdır (tanıma-tenfiz) 16. 9. 2021

Milletlerarası yetki kuralları, Türk mahkemelerinin yabancılık unsuru taşıyan davalarda yetkisini düzenleyen kurallardır. 16. 9. 2021

MÖHUK m. 40 yabancı unsurlu olup da MÖHUK’ta yer almayan konularda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisini, iç hukukun yer itibariyle yetki kurallarına yaptığı gönderme ile düzenlemiştir. Bundan anlaşılması gereken, hakkında MÖHUK’ta milletlerarası yetki kuralı bulunmayan konularda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin MÖHUK m. 40 göndermesi sebebiyle iç hukukun yer itibariyle yetki kurallarına göre tayin edileceğidir. Bu gönderme sebebiyle, HMK, İİK, TTK vd. kanunlarda yer alan yer itibariyle yetki kuralları yabancı unsurlu ihtilaflarda da uygulama alanı bulur. 16. 9. 2021

MÖHUK’ta Yer alan Milletlerarası Yetki Kuralları: Türklerin kişi hallerine ilişkin davalar (m. 41) Yabancıların kişi hallerine ilişkin bazı davalar (m. 42) Miras davaları (m. 43) İş akdine ilişkin davalar (m. 44) Tüketici akdine ilişkin davalar (m. 45) Sigorta akdine ilişkin davalar (m. 46) 16. 9. 2021

MÖHUK m. 47 (Yetki Anlaşması) MADDE 47 - (1) Yer itibariyle yetkinin münhasır yetki esasına göre tayin edilmediği hallerde, taraflar, aralarındaki yabancılık unsuru taşıyan ve borç ilişkilerinden doğan uyuşmazlığın yabancı bir devletin mahkemesinde görülmesi konusunda anlaşabilirler. Anlaşma, yazılı delille ispat edilmesi halinde geçerli olur. Dava, ancak yabancı mahkemenin kendisini yetkisiz sayması veya Türk mahkemelerinde yetki itirazında bulunulmaması halinde yetkili Türk mahkemesinde görülür. (2) 44 (iş akdi), 45 (tüketici akdi) ve 46 ncı (sigorta akdi) maddelerde belirlenen mahkemelerin yetkisi tarafların anlaşmasıyla bertaraf edilemez. 16. 9. 2021

Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkili olduğu hallerde, 47. maddede kabul edilen şartlar ve sınırlar çerçevesinde Türk mahkemelerinin m. a. yetkisi bertaraf edilerek yabancı bir devletin mahkemesinin m. a. yetkili kılınmasına ilişkin taraf anlaşması hakkındadır. 16. 9. 2021

MÖHUK m. 48 (1) Türk mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek ve tüzel kişiler, yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek zorundadır. (2) Mahkeme, dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar. Hüküm, yabancılık sıfatına bağlı (yabancı kişiler için) teminat mükellefiyetini düzenler. 16. 9. 2021

MÖHUK m. 49 Yabancı devletin yargı muafiyeti bulunmayan davalar (1) Yabancı devlete, özel hukuk ilişkilerinden doğan hukukȋ uyuşmazlıklarda yargı muafiyeti tanınmaz. (2) Bu gibi uyuşmazlıklarda yabancı devletin diplomatik temsilcilerine tebligat yapılabilir. Buna göre, yabancı devletin, özel hukuk tüzel kişisi gibi giriştiği işlem ve fiiller ile hukuki ilişkilerden (temşiyet tasarrufları) doğan ihtilâflarda, yargı muafiyeti yoktur; bu ihtilâ ihtil flar Türk mahkemelerinde görülebilir. 16. 9. 2021

Yabancı mahkeme kararlarına Türkiye’de hukuki sonuç bağlanması: Tanıma/ Tenfiz Yabancı mahkemelerin kararları Türkiye’de kendiliğinden hukukȋ sonuç doğuramaz. Yabancı mahkeme kararlarına Türkiye’de hukukȋ sonuç bağlanabilmesi için Türk mahkemesine tanıma veya tenfiz talebiyle başvurulmalıdır. 16. 9. 2021

MÖHUK m. 50 -59 arasındaki hükümler uyarınca, yabancı mahkemelerin hukuk davalarına ilişkin kesinleşmiş ilâ il mları ile kişisel haklar (tazminat) içeren kesinleşmiş ceza ilâmları, tanıma veya tenfiz şartlarını (MÖHUK m. 54, m. 58) taşıdıkları yetkili Türk mahkemesi tarafından tespit edildiği takdirde, Türkiye’de hukukî sonuç doğurabilir. 16. 9. 2021

Yabancı mahkeme kararı, Türkiye'de icraî hukukȋ sonuç doğurmayacaksa, TANIMA usulünden geçirilmesi, Türkiye'de hukukȋ sonuç (kesin hüküm-kesin delil etkisi) doğurması için gerekli ve yeterlidir. Örneğin, icraȋ hükümler taşımayan boşanma kararları (nafaka, çocuk teslimi ve tazminata ilişkin hükümler taşımayan kararlar) 16. 9. 2021

Yabancı mahkeme kararı, Türkiye'de icraî hukukȋ sonuç doğurabilecek ise, bu kararların kesin hüküm-kesin delil ve icrai etkisinin ülkeye taşınması için yabancı mahkeme kararının TENFİZ şartlarını taşıdıklarınınyetkili Türk mahkemesi tarafından tespiti gerekir. Örneğin, alacak davası sonucu verilen kararlar; nafaka kararları, tazminat kararları; nafaka-tazminatçocuk teslimine ilişkin hükümler taşıyan boşanma kararları gibi. 16. 9. 2021

Yine, tarafların üzerinde tasarruf edebileceği tahkim edilebilir konularda verilmiş, kesinleşmiş ve icra kabiliyeti kazanmış veya taraflar için bağlayıcı olan yabancı hakem kararlarının da Türkiye'de hukukî sonuç doğurabilmesi, bunların tanıma veya tenfiz usulünden geçirilmesini gerektirir (MÖHUK m. 60 -63). 16. 9. 2021