YAPTIRIMMEYYDE HUKUK KURALINA UYULMAMASININ HUKUK SONUCU HUKUK KURALLARINI

YAPTIRIM-MÜEYYİDE

• HUKUK KURALINA UYULMAMASININ HUKUKİ SONUCU. • HUKUK KURALLARINI DİĞER SOSYAL DAVRANIŞ KURALLARINDAN AYIRAN TEMEL ÖZELLİK, MÜEYİDENİN DEVLET TARAFINDAN KONULMASI VE UYGULANMASININ DEVLET ZORUYLA OLMASIDIR • MÜEYYİDE, HUKUK KURALLARINA UYULMASINI SAĞLAYAN ÖNEMLİ BİR ARAÇTIR • KURALLARA UYMAK, KİŞİLERİN TERCİHİNE, DÜRÜSTLÜĞÜNE, ADALET DUYGULARINA BIRAKILAMAZ

• SORU: NİÇİN? • ACABA İNSANLAR KENDİLİKLERİNDEN KURALLARA UYAMAZLAR MI? • ZORLAMA GEREKLİ Mİ? • BİR SORU DAHA: DEVLET MÜDAHALESİ OLMADAN KİŞİLER KENDİ YAPTIRIMLARINI KENDİLERİ UYGULASALAR OLMAZ MI? • ÖR: EVİME ZARAR VERENİ DÖVSEM! YA DA EVİNİ YAKSAM! • MEŞHUR İLKE «İHKAKI HAK YASAKTIR»

MÜEYYİDE TÜRLERİ • CEZAİ • HUKUKİ • SİYASAL YAPTIRIMLAR (İDARENİN SİYASAL DENETİMİ) KONUMUZ DIŞINDA

CEZA • HUKUK DIŞI, HAKSIZ OLDUĞU KABUL EDİLEN BİR FİİLE, HUKUK DÜZENİNİN TEPKİSİ OLARAK TANIMLANABİLİR • UYGUNSUZ DAVRANIŞLARDA BULUNANLARA UYGULANAN ÜZÜNTÜ, SIKINTI, ACI VERİCİ İŞLEM VEYA YAPTIRIM (TDK)

• HAKSIZ-ASOSYAL-UYGUNSUZ… DAVRANIŞLARA HUKUK DÜZENİNİN (DEVLETİN) UYGULADIĞI MÜEYYİDELER CEZA OLARAK ADLANDIRILABİLİR • BU DAVRANIŞLARIN AĞIRLIĞI, NİTELİĞİ VE KORUNAN MENFAATE GÖRE CEZALAR BAŞLICA İKİ BÖLÜME AYRILIR • ADLİ CEZA-İDARİ CEZA

ADLİ CEZA • CEZA KAVRAMIYLA İLK AKLA GELEN, KANUNLARDA SUÇ OLARAK NİTELENEN FİİLERE KARŞI UYGULANAN CEZALARDIR BU CEZALAR ANCAK MAHKEMELER TARAFINDAN VERİLEBİLİR ADLİ CEZALARIN GENEL OLARAK DÜZENLENDİĞİ KANUN TÜRK CEZA KANUNUDUR BAŞKA KANUNLARDA DA CEZA HÜKÜMLERİ MEVCUTTUR TEMEL AYIRICI ÖZELLİK KANUNLA KONULMASI VE MAHKEME TARAFINDAN UYGULANMASIDIR

BAZI TEMEL HÜKÜMLER • MADDE 2 -1) KANUNUN AÇIKÇA SUÇ SAYMADIĞI BİR FİİL İÇİN KİMSEYE CEZA VERİLEMEZ VE GÜVENLİK TEDBİRİ UYGULANAMAZ. KANUNDA YAZILI CEZALARDAN VE GÜVENLİK TEDBİRLERİNDEN BAŞKA BİR CEZA VE GÜVENLİK TEDBİRİNE HÜKMOLUNAMAZ. (2) İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ. (3) KANUNLARIN SUÇ VE CEZA İÇEREN HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASINDA KIYAS YAPILAMAZ. SUÇ VE CEZA İÇEREN HÜKÜMLER, KIYASA YOL AÇACAK BİÇİMDE GENİŞ YORUMLANAMAZ (KANUNİLİK)

• . MADDE 3 - (1) SUÇ İŞLEYEN KİŞİ HAKKINDA İŞLENEN FİİLİN AĞIRLIĞIYLA ORANTILI CEZA VE GÜVENLİK TEDBİRİNE HÜKMOLUNUR. (2) CEZA KANUNUNUN UYGULAMASINDA KİŞİLER ARASINDA IRK, DİL, DİN, MEZHEP, MİLLİYET, RENK, CİNSİYET, SİYASAL VEYA DİĞER FİKİR YAHUT DÜŞÜNCELERİ, FELSEFİ İNANÇ, MİLLİ VEYA SOSYAL KÖKEN, DOĞUM, EKONOMİK VE DİĞER TOPLUMSAL KONUMLARI YÖNÜNDEN AYRIM YAPILAMAZ VE HİÇBİR KİMSEYE AYRICALIK TANINAMAZ. • (ADALET VE KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK İLKESİ )

• MADDE 20 - (1) CEZA SORUMLULUĞU ŞAHSİDİR. KİMSE BAŞKASININ FİİLİNDEN DOLAYI SORUMLU TUTULAMAZ. (2) TÜZEL KİŞİLER HAKKINDA CEZA YAPTIRIMI UYGULANAMAZ. ANCAK, SUÇ DOLAYISIYLA KANUNDA ÖNGÖRÜLEN GÜVENLİK TEDBİRİ NİTELİĞİNDEKİ YAPTIRIMLAR SAKLIDIR. (ŞAHSİLİK)

ADLİ CEZA TÜRLERİ • CEZALAR MADDE 45 - (1) SUÇ KARŞILIĞINDA UYGULANAN YAPTIRIM OLARAK CEZALAR, HAPİS VE ADLÎ PARA CEZALARIDIR. • HAPİS CEZALARI MADDE 46 - (1) HAPİS CEZALARI ŞUNLARDIR: A) AĞIRLAŞTIRILMIŞ MÜEBBET HAPİS CEZASI. B) MÜEBBET HAPİS CEZASI. C) SÜRELİ HAPİS CEZASI.

AĞIRLAŞTIRILMIŞ MÜEBBET HAPİS CEZASI HÜKÜMLÜNÜN HAYATI BOYUNCA DEVAM EDER, KANUN VE CUMHURBAŞKANINCA ÇIKARILAN YÖNETMELİKTE BELİRTİLEN SIKI GÜVENLİK REJİMİNE GÖRE ÇEKTİRİLİR. MÜEBBET HAPİS CEZASI, HÜKÜMLÜNÜN HAYATI BOYUNCA DEVAM EDER

• . SÜRELİ HAPİS CEZASI MADDE 49 - (1) SÜRELİ HAPİS CEZASI, KANUNDA AKSİ BELİRTİLMEYEN HALLERDE BİR AYDAN AZ, YİRMİ YILDAN FAZLA OLAMAZ. (2) HÜKMEDİLEN BİR YIL VEYA DAHA AZ SÜRELİ HAPİS CEZASI, KISA SÜRELİ HAPİS CEZASIDIR.

• KISA SÜRELİ HAPİS CEZASINA SEÇENEK YAPTIRIMLAR MADDE 50 - (1) KISA SÜRELİ HAPİS CEZASI, SUÇLUNUN KİŞİLİĞİNE, SOSYAL VE EKONOMİK DURUMUNA, YARGILAMA SÜRECİNDE DUYDUĞU PİŞMANLIĞA VE SUÇUN İŞLENMESİNDEKİ ÖZELLİKLERE GÖRE; A) ADLÎ PARA CEZASINA, B) MAĞDURUN VEYA KAMUNUN UĞRADIĞI ZARARIN AYNEN İADE, SUÇTAN ÖNCEKİ HALE GETİRME VEYA TAZMİN SURETİYLE, TAMAMEN GİDERİLMESİNE, C) EN AZ İKİ YIL SÜREYLE, BİR MESLEK VEYA SANAT EDİNMEYİ SAĞLAMAK AMACIYLA, GEREKTİĞİNDE BARINMA İMKANI DA BULUNAN BİR EĞİTİM KURUMUNA DEVAM ETMEYE, D) MAHKÛM OLUNAN CEZANIN YARISINDAN BİR KATINA KADAR SÜREYLE, BELİRLİ YERLERE GİTMEKTEN VEYA BELİRLİ ETKİNLİKLERİ YAPMAKTAN YASAKLANMAYA…. ÇEVRİLEBİLİR.

İDARİ CEZALAR • İDARE TEŞKİLATINA DAHİL BİR ORGAN/MAKAM/GÖREVLİ TARAFINDAN VERİLEN CEZALARDIR. • KANUNLA DÜZENLENEN İSTİSNAİ HALLERDE (ÖR. KABAHATLER KANUNU) MAHKEME VEYA SAVCILAR TARAFINDAN DA VERİLEBİLİR • KABAHATLER KANUNU DIŞINDA GENEL ESASLARINI DÜZENLEYEN KANUN MEVCUT DEĞİL • ADLİ CEZALARLA AYNI İLKELERE TABİ OLDUĞU SÖYLENİR; AMA DAHA ESNEK? !. . OLACAĞI DA EKLENİR • ÖR: SUÇLARDA KANUNİLİK İLKESİ İDARİ CEZALARA KONU FİLLER İÇİN GEÇERLİ DEĞİLDİR. İDARİ DÜZENLEMELERLE İDARİ CEZALARA KONU FİLLER BELİRLENEBİLİR. AMA CEZALARDA KANUNİLİK İLKESİNLİKLE UYGULANIR

TÜRLERİ • DİSİPLİN CEZALARI- PARA CEZALARI-MESLEKTEN VEYA FAALİYETTEN MEN- YIKIM – KAPATMA…. • KANUNLA SINIRLI ŞEKİLDE DÜZENLENMEDİĞİ İÇİN BAZI ÖRNEKLER SAYILMIŞTIR

HUKUKİ YAPTIRIMLAR • TAZMİNAT • HÜKÜMSÜZLÜK • FESİH

TAZMİNAT • SUÇ OLARAK NİTELENDİRİLEN DAVRANIŞLAR İNSANLARA MADDİ VEYA MANEVİ ZARAR DA VEREBİLİRLER • SUÇ OLUŞTURMAYAN FİLLERLE DE (HAKSIZ FİİL) KİŞİLERE ZARAR VERMEK MÜMKÜN • SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNE UYMAMAKLA MEYDANA GELEN ZARARLAR DA SÖZ KONUSU

• TAZMİNAT, KİŞİLERİN UĞRADIĞI MADDİ-MANEVİ ZARARLARIN GİDERİLMESİDİR • ZARAR VEREN BAKIMINDAN ÖNEMLİ BİR MÜEYYİDEDİR • ÖR. EV TADİLATI SIRASINDA KOMŞU EVE VERİLEN ZARARIN ÖDENECEĞİNİ BİLEN DAHA ÖZENLİ DAVRANACAKTIR

İDARENİN SORUMLULUĞU • TAZMİNAT SADECE ÖZEL HUKUKA ÖZGÜ BİR YAPTIRIM DEĞİLDİR • İDARENİN İŞLEM VE EYLEMLERİNDEN KAYNAKLANAN ZARARLARIN DA ÖDENMESİ GEREKİR (AY 125) • İDARENİN SORUMLULUĞUNDA KAMU GÖREVLİLERİNE RÜCU EDİLMESİ, KAMU GÖREVLİLERİ BAKIMINDAN YAPTIRIMDIR • KAMU GÜCÜ KULLANANLAR YETKİLERİNİ HUKUK SINIRLARI DIŞINDA KULLANIRLARSA BU ÖNEMLİ YAPTIRIMLA KARŞILAŞIRLAR

BUTLAN-HÜKÜMSÜZLÜK • HUKUKİ İŞLEMLER İÇİN SÖZ KONUSU OLAN BİR YAPTIRIMDIR • HUKUK KURALLARINA AYKIRI İŞLEMLERİN ORTADAN KALDIRILMASI VE TARAFLAR BAKIMINDAN HAK VE BORÇ DOĞRUMAMASI SONUCUNU DOĞURUR • HUKUKA AYKIRILIĞIN DERECESİNE GÖRE SINIFLANDIRILIR

TÜRLERİ • YOKLUK • MUTLAK BUTLAN (KESİN HÜKÜMSÜZLÜK) • NİSBİ BUTLAN(İPTAL EDİLEBİLİRLİK)

• YOKLUK: BİR HUKUKİ İŞLEMİN, HUKUK KURALLARIYLA BELİRLENMİŞ, KURUCU UNSURLARININ TAMAM OLMAMASI HALİNDE O İŞLEM VARLIK KAZANAMAZ • HÜKÜMSÜZLÜK HER ZAMAN HERKES TARAFINDAN İLERİ SÜRÜLEBİLİR, HAKİM RE’SEN DİKKATE ALIR • ÖR: EVLENDİRME MEMURU HUZURUNDA YAPILMAYAN EVLENME BEYANI

• MUTLAK BUTLAN –KESİN HÜKÜMSÜZLÜK: KURUCU UNSURLARI TAMAM OLMAKLA BİRLİKTE GEÇERLİLİK ŞARTLARINDAN KAMU DÜZENİNİ İLGİLENDİRECEK ÖNEMDE OLANLARIN GERÇEKLEŞEMİŞ OLMASI SEBEBİYLE HÜKÜM VE SONUÇLARINI DOĞURAMAMASI • MUTLAK BUTLAN İLGİLİ HERKES TARAFINDAN HER ZAMAN İLERİ SÜRÜLEBİLİR • HAKİM TARAFINDAN RE’SEN DİKKATE ALINIR

ÖRNEK BUTLAN SEBEPLERİ • İŞLEMİN KONUSUNUN: İMKANSIZ VEYA • EMREDİCİ HUKUK KURALLARINA, • KAMU DÜZENİNE, • GENEL AHLAKA • VE KİŞİLİK HAKLARINA AYKIRI OLMASI • ZORUNLU ŞEKİL KURALLARINA AYKIRILIK • İŞLEMİ YAPAN KİŞİNİN EHLİYETSİZLİĞİ • HUKUKİ İŞLEMİN MUVAZAALI OLMASI

• HUKUKTA MUVAZAA, BİR HUKUKİ İLİŞKİNİN TARAFLARININ, ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİ ALDATMAK AMACIYLA, GERÇEK İRADELERİNE UYMAYAN VE KENDİ ARALARINDA HÜKÜM VE SONUÇ DOĞURMAYAN BİR GÖRÜNÜŞ YARATMAK KONUSUNDA YAPTIKLARI GİZLİ ANLAŞMA. ARAPÇA KÖKENLİ BİR SÖZCÜK OLAN MUVAZAA "DANIŞIKLIK" ANLAMINA GELİR. (VİKİPEDİ) • EN ÇOK GÖRÜLEN ÖRNEK: MİRASÇILARDAN MAL KAÇIRMAK İÇİN SATIŞ İŞLEMİ (YAPMIŞ GİBİ GÖSTERMEK) YAPMAK

• NİSBİ BUTLAN-İPTAL EDİLEBİLİRLİK: İŞLEM HUKUKA AYKIRIDIR ANCAK, İŞLEMİN İPTAL EDİLEBİLMESİ, HÜKÜMSÜZ HALE GELEBİLMESİ İÇİN TARAFLARDAN BİRİNİN BU DURUMU İLERİ SÜRMESİ GEREKİR • ÖR: SÖZLEŞME SIRASINDA ALDATMA, YANILMA, KORKUTMA SEBEBİYLE İRADESİNİN SAKATLANMIŞ OLAN KİŞİ BU DURUMU KANUNDA BELİRLENEN SÜRE İÇİNDE MAHKEMEDE İLERİ SÜREREK İŞLEMİN HÜKÜMSÜZ OLDUĞUNA KARAR VERİLMESİNİ İSTEMELİDİR

• HÜKÜMSÜZLÜK HALLERİ TARAFLARIN SERBEST İRADELERİNE TABİ DEĞİLDİR • BU HALLERİN MAHKEME TARAFINDAN BELİRLENMESİ VE HÜKÜM ALTINA ALINMASI GEREKİR • BU KONUDA GENEL BİR İFADE BELİRTİLMEMELİ SOMUT OLAYA GÖRE MAHKEME KARARI GEREKİP GEREKMEDİĞİNE BAKILMALI • ÖR: MUVAZAALI BİR TAŞINMAZ SATIŞI İŞLEMİNDE HAKİM KARARI GEREKİR

İDARE HUKUKUNDA HÜKÜMSÜZLÜK • YUKARIDAKİ AÇIKLAMALAR ÖZEL HUKUK İÇİN GEÇERLİDİR • İDARİ İŞLEMLERDE BUTLAN-NİSBİ BUTLAN SÖZ KONUSU EDİLMEZ. İDARİ İŞLEMİN YETKİ-ŞEKİL-SEBEP-KONU VE AMAÇ UNSURLARI BAKIMINDAN HUKUKA AYKIRILIĞI VEYA SAKATLIĞI İLERİ SÜRÜLEBİLİR • HUKUKA AYKIRILIK ANCAK MAHKEME KARARIYLA TESPİT EDİLEBİLİR. İDARİ İŞLEMLER MAHKEME KARARIYLA AKSİ ORTAYA KONULANANA KADAR HUKUKA UYGUN KABUL EDİLİRLER (HUKUKA UYGUNLUK KARİNESİ)

• İDARE HUKUKUNDA YOK HÜKMÜNDE İŞLEMDEN SÖZ EDİLİR • ÖR: İDARİ İŞLEM YAPMAYA YETKİLİ OLMAYAN BİRİNİN İDARE ADINA İRADE AÇIKLAMASI -KANTİN GÖREVLİSİNİN DİPLOMA VERMESİ • ANCAK YOKLUK, HER ZAMAN YUKARIDAKİ ÖRNEKTE OLDUĞU GİBİ AÇIK VE BELİRGİN DEĞİLDİR • YOKLUĞUN DAHİ MAHKEME KARARIYLA BELİRLENMESİ GEREKEBİLİR • ÖR: RESMİ GAZETEDE YAYIMLANMAYAN YÖNETMELİK YOK HÜKMÜNDEDİR; AMA MAHKEME YOKLUĞA KARAR VERENE KADAR İDARE UYGULAR, KİŞİLER ÜZERİNDE SONUÇ DOĞURUR

FESİH • HUKUKA UYGUN BİR SÖZLEŞMENİN ŞARTLAR OLUŞTUĞUNDA SONA ERDİRİLMESİ FESİH YOLUYLA MÜMKÜNDÜR • FESİH KOŞULLARI YA SÖZLEŞMEDE BELİRTİLMİŞTİR YA DA KANUNLARDA BELİRLENMİŞTİR • ÖR: TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN AYIPLI MAL TANIMI YAPMIŞTIR (M. 8) • AYIPLI MALLA KARŞILAŞAN TÜKETİCİ SÖZLEŞMEDEN DÖNME(FESİH) HAKKINA SAHİPTİR(M. 11)

• İDARENİN ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMELERİNDE DE KANUNDA VEYA SÖZLEŞMEDE BELİRTİLEN DURUMLARIN GERÇEKLEŞMESİ HALİNDE HEM İDARENİN HEM DE SÖZLEŞMENİN TARAFI OLAN KİŞİNİN FESİH HAKKI MEVCUTTUR • İDARENİN KAMU HUKUKUNA TABİ SÖZLEŞMELERİNDE(İDARİ SÖZLEŞMELERDE) İDAREYE DAHA AYRICALIKLI, ÜSTÜN YETKİLER TANINMASI MÜMKÜNDÜR