MGA DULA sa Panahon ng Kastila Ni Francis

MGA DULA sa Panahon ng Kastila Ni: Francis Adrian R. Galang

DULA Ang dula ay uri ng panitikan na pinakalayunin ay itanghal ang mga yugto ng mga tagpo ng mga tauhan sa isang tanghalan o entablado

MGA DULA SA PANAHAON NG KASTILA Komedya De Santo Moro-Moro Linambay Araquio Tibag Senakulo Karagatan Duplo Salubong Penitencia Karilyo Juego de Prenda Bulaklakan Panunuluyan Moriones Dalit Alay (Flores de Mayo) Santacrusan Pangangaluluwa Papuri/Putong Sarsuwela

KOMEDYA dulang patalata (karaniwang binubuo ng octosyllabic o dodecasyllabic na quatrain) gumagamit ng nakaugaliang marcha para sa pagpasok at pag-alis sa entablado, batalla o labanan na may koreograpiya, at magia o mga mahihiwagang epekto sa palabas. 2 -3 araw ipinapagdiwang pyesta ng patron ng baryo. nagmula sa comedia ng Espanyol ika-16 na siglo. Unang lumabas sa Latin at Espanyol sa Cebu noong 1598. Ginawa para ipalaganap ang kristyanismo at kontrahin ang Islam.

KOMEDYA Dalawang uri Komedya de santo sumesentro sa buhay ng mga santo Comedia de San Miguel - Iligan; himalang dala ng mga santo Haybing sa Taal - Batangas; mga yugto ng buhay ng mga santo Kristo sa comedia de misteriong - Paete, Laguna. Sekular na uri ng komedya kumidya, moro-moro, linambay (Cebu), colloquio, araquio, tibag at minoros. tungkol sa mga labanan ng mga kaharian ng Kristiyano sa Europa tulad ng Pransya, Espanya, Italya, Alemanya buhay at pag-ibig ng mga dakilang Muslim at Kristiyanong karakter Don Alejandre y Don Luis at Orosman at Zafira mula sa mga awit at korido mula sa mga medieval na kaharian, na inilimbag bilang libritos (pamphlets).

MORO-MORO PAKSA Pagmamahalan sa pagitan ng isang Pilipinong Muslim na prinsipe at isang Kristiyanong prinsesa. Blakid : pagkakaiba sa relihiyon Ang hidwaan ay patuloy pang lalala dahil sa patuloy na magsusumikap ang mga kamag-anak ng parehong panig upang hindi matuloy ang kasal. At sa huli, isang paligsahan ang magaganap, kung saan, ang Muslim at Kristiyano ay maglalaban para sa kamay ng prinsesa. Kapag ang Muslim ang nanalo sa paligsahan, siya ang papayagan na makuha ang kamay ng Kristiyanong prinsesa sa kondisyon na siya ay magpapabinyag sa Kristiyanismo.

MORO-MORO isang adaptasyon mula sa dula sa Europa na comedia de capa y espada. nag-ugat mula sa sagupaan sa pagitan ng mga Kristiyano at Pilipinong Muslim Ang makasaysayang laban na ito ay nagsimula noong ika-16 na siglo nang mga Kristiyanong Malay, mga Pilipino sa Luzon at Visayas ay sumama sa pakikidigma ng mga Espanyol laban sa mga Pilipinong Muslim na nasa Timog.

MORO-MORO Mga teatro Teatro Comico (1790) Tondo Theatre Primitivo Theatre malapit sa kalye Arroceros sa Maynila Aktibo sa pagtatanghal ng mga dula Sir John Bowring, isang turistang British, ay naglagay ng komentaryo sa kanyang libro, A Visit to the Philippine Islands (1859)

MORO-MORO Mga Manunulat Jose dela Cruz (Huseng Sisiw) La Guerra Civil de Granada, Hernandez at Galinsandra, Reyna Encantada o Casamiento por Fuerza, at Rodrigo de Vivar. Francisco Baltazar (Balagtas) 100 – na nagawang dula, 14 lamang kilala, 2 lamang nailimbag Honorato de Vera Doña Ines Cuello de Garza y el Principe Nicanor. Juan Crisostomo Sotto (Crisot) - Pampanga Ang Ing Sultana at Perla, Zafiro at Rubi (Pearl, Sapphire and Ruby). Padre Anselmo Jorge Fajardo (Ama ng Panitikang Pampango) May akda ng libro na, Vida de Gonsalo de Cordova. Ito ay napabalitang itinanghal noong Pebrero, 1881 sa Pampanga. Aurelio Tolentino La Venganza de Conde Rabdul. *

IBA PANG SEKULAR NA URI NG KOMEDYA Linambay Dula sa bayan ng Valladolid sa Carcar, Cebu Gonzalo de Cordoba, Doce Pares, at Orondates. Araquio Isang celebrasyon sa Nueva Ecija tuwing Mayo kasabay ng Piesta ng Krus, nagsisimula sa misa at natatapos sa Flores de Mayo tulad ng mga sarsuwela ng mga español isinasadula ang paglaganap ng Kristyanismo at ang hidwaan sa pagitan ng mga Moro at mga Kristyano

ARAQUIO Mula sa "Heraclio", pangalan ng isang obispo noong panahon ng Magaling na si Constantine Unang Araquio dula bayan ng Peñaranda, Nueva Ecija, 120 taon na ang nakalilipas (noong gamit na instrumento ay mga bamboo bago ang mga modernong kagamitan) Umaabot ng isang linggo Ang mga mayayaman sa bayan ay nag-

ARAQUIO Tungkol sa away ng mga. Moro at Kristyano ukol sa teritoryo. Ginagamit ng mga kristyano ang krus na simisimbolo sa pananalampalataya nila na nananakawin ng mga Moro sa huli ay mahahanap ang Krus at ang mga moro ang magiging Kristyano.

ARAQUIO 16 na aktor 9 na kristyano Reyna Elena at Haring Constantine, Laida at Blanca, mga alalay ng Reyna, at mga sundalong sina Alberto, Arsenio, Rosauro, Fernando at Leonato. 7 Moro Ordalisa or Erlisa at ang Emperor Emir, at mga sundalong sina Dublar, Marmolin, Engras at Sagmar. *

TIBAG Santacruzan ng paghahanap ng kruz ng reyna tuwing mayo Dula ng paghahanap ng krus na kinamatayan ni Hesus tuwing panahon ng Semana Santa *

SENAKULO Pagsasadula ng mga pangyayri at pasakit na dinanas ni Hesukristo, ang kanyang buhay, paghihirap hanggang sa pagkamatay niya sa Krus Karaniwang ginaganap sa lansangan o bakuran ng simbahan Tuwing Semana Santa

KARAGATAN ginagamit ang tulang ito sa laro, kadalasan tuwing mayroong namatay. Kunwari ay matandang tutula tungkol sa dahilan ng laro. Tapos ay paiikutin ang isang tabong may tanda. Kapag huminto ang tabo sa pag-ikot, ang matatapatan nito ay tatanungin ng dalaga ng mga salitang matatalinhaga o makahulugan.

KARAGATAN Ang larong ito ay nagmula sa isang alamat ng isang prinsesang naghulog ng sing sa karagatan. Ang sinumang binatang makakuha ng sing ay siya niyang pakakasalan. *

DUPLO isinama sa mga selebrasyon upang mabawasan ang kalungkutan sa pagdadasal para sa mga namatay. binubuo ng mga puns, biro at palaisipan sa bernakular. Kinalaunan, naging isang madulaing debate sa pamamagitan ng berso.

DUPLO Ang manlalaro ay magbibintang sa iba ng mga kathang krimen Ang mga akusado naman ay ipagtatanggol ang kanilang sarili Kapag ang isang nakikipagtalo ay nagbigay ng maling sagot sa palaisipan na binigay sa kanya, magsasabi siya ng isang dalit para sa namatay.

DUPLO "Ang Ligaya sa Hapis at ang Kaaliwan ng mga Olila o ang Libangang Duplo" Dalawang layon ng larong duplo: (1) ang pang-aliw ng hapis, pang-aliw sa naulila, pang -aliw sa may kalungkutan (2) pangtalas ng kaisipan. Kasama pa rito ang duplo bilang parangal sa kaluluwa ng isang yumao.

DUPLO Dalawang hilera ng mga upuan ang nakaayos sa batalan. Dito nakaupo, ang villacas at villacos. Sa gitna ng grupo nakaupo ang hari o ang duplero Pagkatapos, dagli na sisimulan na ng hari ang laro sa pamamagitan ng pagbato ng bola o panyo sa isa sa mga villacos. Yuyuko ang villaco sa hari at dadalhin ang bola o panyo sa isangvillaca na sumagot sa

DUPLO Bago mag-umpisa ang hari ay nagsisimula sa pagsasabi ng isang Ama Namin, Aba Ginoong Maria, at isang Requiem para sa namatay Pagkatapos ng dalangin, isisigaw ng hari ang “Numeracion”. Ang mga kasali naman ay sasagot nang “Tribulacion”

DUPLO Pagkatapos, dagli na sisimulan na ng hari ang laro sa pamamagitan ng pagbato ng bola o panyo sa isa sa mga villacos Yuyuko ang villaco sa hari at dadalhin ang bola o panyo sa isangvillaca na sumagot sa talumpati na ginawa ng villaco

DUPLO Walang iisang paksa Kategorya ng paksa sa duplo. Alo-divino -may kaugnayan sa Diyos at sa mga banal na bagay Historia-vino -kasaysayan ng Diyos at ng mga santo o anghel Alo-humano/alo-mano -may kaugnayan sa mga propeta, mitolohiya, bayani o ng relasyon ng tao sa Diyos Historia-mano -kasaysayan ng mga tao o ng bansa Ley/Lai -tumatalakay sa mga batas tulad ng Kodigo Penal at Kodigo Sibil

DUPLO Kategorya ng paksa sa duplo. Talinghaga -nahahawig sa bugtungan Binayabas -iba pang paksang hindi nasasakop ng mga naihanap nang paksa; karaniwang ginagamit ng mga bago pa lamang na duplero. Hindi limitado ang mga duplero sa iisang uri paksa. Ipinahihiwatig ng termino nilang tinigpas na may herarkiya ng paksa sa duplo at nasa tuktok nito ang mga paksang relihiyoso. *

SALUBONG Tuwing Linggo ng Pagkabuhay Isinasadula ang pagkita ni Kristo sa kanyang Ina Sa bakuran ng simbahan itinatanghal Kung saan may espesyal na archo na may imahe ng Birheng Maria naka-belo Isang batang babae bilang isang anghel ang huhula sa belo ng Birhen

SALUBONG Itinutunog ang kampana at nagkakaraoon ng prosesyon ng imahe ni Kristo at ng Birhen Maria Nagtatapos ang prosesyon sa pagkita ng Ina at Anak sa loob ng simbahan Ang mga malalahok ay hinihiwalay batay sa kasarian Lalaki sa imahe ni Kristo Babae sa imahe ng Birhen *

PENITENCIA Mula sa salitang Lumang French at Latin poenitentia, na ibig sabihin ay pagsisisi o kagustuhang patawarin. Partikular sa isang bayan ng pampanga Tuwing Biyernes Santos Paglalakad ng deboto sa mga lansangan habang pinapalo ang kanilang mga sarili ng mga taling may patalim Pagpruprusisyun ng may dalang krus at saka pinapako sa krus ng mga deboto. *

KARILYO Dula-dulaang gumagamit ng mga kartong ginupit tulad ng sa puppet show Dula-dulaang ginagamit ng kartong tauhan na pinagagalaw sa harap ng ilaw upang magkaroon ng anino sa puting tabing *

JUEGO DE PRENDA “Laro ng Parusa” Habang lamayan Linalaro ito upang di makatulog ang mga tao habang nagbabantay sa patay Ang mga manlalaro ay uupo at bubuo ng isang bilog tapos ang isang pinuno ay magbibigay ng mga puno o bulaklak sa mga manlalaro Ang pinuno ay magkukwento tungkol sa isang ibon na nawala na pagmamay-ari ng

JUEGO DE PRENDA Magsisimula siyang magtanong “nawala ang ibon kahapon nahanap mo ba? ” tapos magsasabi ng puno o bulalak tulad na lang ng ilang-ilang. Sasagot kaagad ang taong kumuha sa ilang Tuloy-tuloy ang pinuno sa pagtanong sa iba pang mga puno

JUEGO DE PRENDA Pag sa pangatlong bilang ay di sila nakasagot ay magbibigay siya ng isang bagay sa pinuno Makukuha mo lang ulit ang mga bagay na ibinigay mo pagkatapos magsabi ng isang dasal o tula.

BULAKLAKAN Isang magandang sayaw na itinatanghal kasabay ng celebrasyon ng Santa Cruz De Mayo Itinatanghal sa harap ng isang pang- prosisyun na altar *

PANUNULUYAN Panunuluyan, pananawagan, o pananapatan ang tawag sa isang pagsasadula ng paglalakbay nina Maria at Hosep, kung saan ang usapan ay kinakanta. Tinatanghal tuwing Mayo Panunuluyan – Tagalog Panawagan o Maytinis – Caviteño Kagharong – Bicolano Daigon, Pakaon o Patores - Bisaya

PANUNULUYAN Masalimuot na paglalakbay nina Santo Jose at Birheng Maria mula Nazareth patungong Bethlehem sa paghahanap ng matutuluyan para isilang si Hesukristo Kasaysayan Kalakalang galyong Manila-Acupulco Mula Mexico Pasadas (inn o hotel)

PANUNULUYAN Kasaysayan 1580 Santo Ignatius De Loyola Pamaskong Novena Santo Juan ng Krus Pagtatanghal 7 taon posadas *

MORIONES Marinduque Morion - “maskara”, na parte ng armor ng Romano na ipinapantakip sa mukha noong panahong Medyibal. Ang Moriones o “Moryonan” ay ang mga taong nakasuot ng maskara at nakagayak, na nagmamartsa paikot sa bayan, sa loob ng pitong araw sa paghahanap kay Longhino. simula sa Araw ng Lunes Santo at nagtatapos sa Pasko ng Pagkabuhay.

MORIONES pagsasadula sa paghahanap ng mga senturyon kay Longinus Ayon sa alamat, si Longinus, sundalong bulag ang isang mata umaling ang mata nang tumalsik ang dugo ni Hesukristo nang tusuking nito ni Longhinus ng espada Hinabol ng mga sundalo si Longinus sa buong kabayanan hanggang siya ay nahuli at hinarap kay Ponsyo Pilato.

MORIONES Ang iba ay tumayo bilang mga Pariseo upang husgahan siya At noong Pasko ng Pagkabuhay, si Longinus ay hinatulan sa kaniyang pagbabago ng relihiyon sa pamamagitan ng pagpugot. Ang mga sumasali dito ay mga magsasakat at mangingisda bilang sumpa ng pagsisisi o pasasalamat

MORIONES Kasaysayan Sa Valencia, Spain Festival de Moros y Cristianos (Piesta ng mga moro at kristyano). “Moriones" "Moros". "murió" (morir) kamatayan Mula Mogpog 1807 Fr. Dionisio Santiago unang bese isinatupad *

FLORES DE MAYO "Flores de Maria" o "Álay" pista ng bulaklak na ipinagdiriwang ng mga Filipino sa buong buwan ng Mayo bilang pagbibigay parangal kay Birheng Maria. Bawat isang araw sa buong buwan ng Mayo ay naghahandog ng bulaklak kay Maria. pinaniniwalaang nagsimula noong 1854 Vatican - nag- proklama ng doktrina ukol kay Imakulada Conception. Una sa Bulakan (1865) at kinalaunan ay lumaganap sa mga lalawigan ng Laguna, Batangas, at Pampanga.

FLORES DE MAYO Awit para sa pag-aaalay ng bulaklak “Tuhog na bulaklak, sadyang salit-salit, Sa mahal mong noo'y aming ikakapit, Lubos ang pag-asa nami't pananalig, Na tatanggapin mo, handog na pag-ibig!” *

SANTACRUZAN Isang prusisyon na isinasagawa sa huling bahagi ng pagdiriwang ng Flores de Mayo. Isinasalarawan nito ang paghahanap sa Banal na Krus ni Reyna Elena, ang ina ni Constantino.

SANTACRUZAN Istorya Ang emperador ng Roma, si Constantino, dinalaw ng isang panaginip pumunta sa isang digmaan upang lumaban sa ngalan ng Banal na Krus. nagtagumpay a at naging sanhi nang kanyang pagiging kristiyano. Unang Kristiyanong emperador sa kasaysayan. Inspirasyon ng kanyang ina, si Reyna Elena Noong taong 326 A. D. nagsagawa siya ng isang paglalakbay sa Banal na Lugar upang hanapin ang Banal na Krus. Matagumpay na nahanap ni Reyna Elena ang Banal na Krus at sa kanyang pagbabalik ay nagkarooon ng isang masayang pagdiriwang.

PANGANGALUWA Ang Gabi ng Pangangaluluwa gabi ng bisperas ng Undas o bisperas ng Araw ng mga Patay. taunang kapistahan araw ng pagdiriwang na idinaraos tuwing Oktubre 31.

PANGANGALUWA Ang unang araw ng Nobyembre ay kilala bilang Todos Los Santos. Araw itong ipinangingilin ng mga Katoliko. Kaugalian na ng mga Pilipino bilang pagtupad sa tungkulin nila sa yumao nilang mga magulang, asawa, o anak na dalawin ang mga libingan ng mga ito. *

PAPURI Dulia - papuri o pagkilala na iniaalay lamang sa mga santo. *

SARSUWELA Dulang kantahan at sayawan 1 -5 kabanata Nagpapakita ng sitwasyon na may kinalaman sa pag-ibig o isyung kontemporarya Kasaysayan Dumating sa maynila 1879 o 1880 Jugar con Fuego Dario De Cespedes

SARSUWELA An Pagtabang ni San Manuel Waray Norberto Romualdez Ing Managpe Kapampangan

SARSUWELA Mga Tema Pagmamahal sa bayan Walang Sugat – Severino Reyes 1902 Mga Kahinaan ng tao Paglipas ng Dilim – 1920 Pagtuligsa sa maling gawain Nakakawiling kwento ng pag-ibig *

MGA IBANG DI NASAMA Paglakad ng Estrella at ng Birhen Puteje