METODE ODGAJIVANJA DOMAIH IVOTINJA Pod odgajivanjem se podrazumeva

METODE ODGAJIVANJA DOMAĆIH ŽIVOTINJA Pod odgajivanjem se podrazumeva sistem parenja domaćih životinja. Sistem parenja je smišljeno korišćenje odabranih životinja u reprodukciji sa ciljem da se od njih dobiju potomci sa naslednom osnovom koja najbolje odgovara CILJU odgajivača. 1) Odgajivanje u čistoj rasi 2) Odgajivanje ukrštanjem rasa 3) Odgajivanje ukrštanjem vrsta

Odgajivanje u čistoj rasi 1) 2) 3) 4) van srodstva u srodstvu linijsko odgajivanje osvežavanje krvi

Odgajivanje ukrštanjem rasa 1) Industrijsko ukrštanje - jednokratno (dve, tri, četiri rase) - naizmenično 2) Melioracijsko ukrštanje 3) Pretapajuće ukrštanje 4) Kombinacijsko ukrštanje

Cilj ukrštanja rasa je da se: -proizvedu nove rase -proizvede nova genetska varijabilnost -proizvedu različiti tipovi heterozisa

UKRŠTANJE VRSTA- HIBRIDIZACIJA ILI BASTARDIRANJE ? ? ?

HETEROZIS (Hibridana snaga) Planskim ukrštanjem (2 ili više rasa) može se postići da potomci iz ukrštanja po svojim proizvodnim sposobnostima “prevaziđu” svoje roditelje. Na ovaj način postiže se heterozis efekat ili hibridni vigor (hibridna snaga).

HETEROZIS p Efekti heterozisa najčešće se javljaju u osobinama kod kojih se ispoljava inbriding depresija. p Pojava heterozisa u genetskom pogledu vezana je za povećanje heterizigotnosti. p Pri ukrštanju inbridovanih linija povećava se adaptivna sposobnost koja se smanjila prilikom primene inbridinga. p Dobar plan heterozisa. ukrštanja mora da obuhvati efekat

HETEROZIS p Roditeljska generacija može da se ukršta u cilju proizvodnje F 1 generacije a F 1 individue slučajnim parenjem između sebe u cilju proizvodnje F 2 generacije. p Najveći efekat heterozisa se postiže u F 1 generaciji Broj rasa za ukrštanje varira i zavisi od odgajivačkog cilja. U principu uključivanjem više rasa dobija se i veći heterozis, ali program sa više rasa je teško sprovesti

HETEROZIS Heterozis može da se definiše na dva načina: Heterozis u širem smislu H 1 (%) = (Prosek potomaka - F 1) - (Prosek roditelja) Prosek roditelja 100 x

HETEROZIS Heterozis u užem smislu H 2 (%) = (Prosek potomaka - F 1) - (Prosek boljeg roditelja) Prosek boljeg roditelja 100 x

TIPOVI HETEROZISA Heterozis individue se javlja kod srednje naslednih svojstava (mlečnost, mesnatost itd. ). Izračunava se poređenjem potomaka F 1 generacije sa roditeljima: Heterozis majke se ispoljava kod reproduktivnih osobina ženskih grla koje imaju nizak stepen naslednosti. Izračunava se poređenjem ženskih potomaka F 2 generacije sa ženskim potomcima F 1 generacije: Heterozis oca se ispoljava kod reproduktivnih osobina muških grla koje imaju nizak stepen naslednosti. Izračunava se poređenjem muških potomaka F 2 generacije sa muškim potomcima F 1 generacije: .

Efekti inbridinga i ukrštanja mogu da se sagledaju kao dve strane medalje u pogledu genetske i fenotipske manifestacije na sledeći način: INBRIDING UKRŠTANJE Parenje individua u srodstvu Sparivanje istih gameta Povećanje homozigotnosti Inbriding depresija 1. Smanjenje adaptivne sposobnosti organizma 2. Smanjenje produktivnosti Parenje individua van srodstva Sparivanje različitih gameta Smanjenje homozigotnosti Heterozis - Hibridni vigor 1. Povećanje adaptivne sposobnosti organizma 2. Povećanje produktivnosti

Srodstvo i uzgoj u srodstvu

Srodstvo p Srodstvo između dve individue je verovatnoća da te individue poseduju više sličnih gena po poreklu u odnosu na nesrodne individue iz iste populacije. p Dve jedinke su međusobno u srodstvu ukoliko imaju jednog ili više zajedničkih predaka.

Srodstvo p Srodstvo se najčešće generacije unazad. p Najuže srodstvo- između I i II generacije Umereno - između III i IV generacije Dalje - između V i VI generacije p p utvrđuje do 6

Broj predaka = 2 t t = broj generacija unazad

Tipovi srodstva Direktno – između roditelja i potomaka p Bočno (kolateralno)- između braće i sestara i polu braće i polu sestara. p

Sličnost (kovarijansa) između srodnika p Dobro je poznato da srodnici pokazuju fenotipsku sličnost u: n n Spoljnom izgledu Personalnim osobinama (ponašanje) Sličnost je veća što su srodnici bliži p Bliži srodnici , imaju veći procenat zajedničkih gena p

Koeficijent srodstva p p Jačina srodstva između 2 individue meri se koeficijentom srodstva Koeficijent srodstva Rxy pokazuje koliki je deo od ukupnog dela gena isti u obe individue. n 1 – Broj generacija od zajedničkog pretka do individue (X) n 2– Broj generacija od zajedničkog pretka do individue (Y)

Primer 1 A X Y B n n A =1 2= 1 1 C jedna generacija od A do X jedna generacija od A do Y Srodstvo između X i Y RXY = ∑(1/2) 1+1 = (1/2)2 = 1 / 4 = 0, 25

Izračunavanje koeficijenta srodstva p p Ukoliko je zajednički predak odgajan u srodstvu koeficijent srodstva se povećava za koeficijent inbridinga zajedničkog pretka. Ukoliko je jedna od individua za koju se računa srodstvo odgajan u srodstvu koeficijent srodstva se smanjuje za koeficijent inbridinga te individue FA - Koeficijent inbridinga zajedničkog pretka Fx i Fy - Koeficijenti inbridinga jedinki između kojih se utvrđuje srodstvo.

Uzgoj u srodstvu - inbriding • Inbriding je metod odgajivanja u kome su grla koja se pare u srodstvu. • Dve jedinke koje su u srodstvu mogu da poseduju gene koji su identični po poreklu. Ako se one međusobno pare postoji mogućnost da se identični geni po poreklu udruže. • Inbriding dovodi do povećanja homozigotnosti u potomaka.

Ako su dva alela u lokusu identična po poreklu individua je autozigotna za taj lokus. Ako aleli nisu rezultat replikacije jednog gena svog pretka, individua je alozigotna za taj lokus.

Koeficijent inbridinga (FX) p Koeficijent inbridinga (Wright-ov koeficijent) pokazuje kolika je verovatnoća da su dva gena kod jedne individue indentična po poreklu. FX = Koeficijent inbridinga n 1 - Broj putanja kojima su povezani otac individue X i zajednički predak n 2 - Broj putanja kojima su povezani majka individue X i zajednički predak FA- Koeficijent inbridinga zajedničkog pretka za svaku putanju, ukoliko je odgajan u srodstvu

Izračunavanje koeficijenta inbridinga A C X B A D B FX = Koeficijent inbridinga n 1 - Broj putanja kojima su povezani otac individue X i zjednički predak n 2 - Broj putanja kojima su povezani majka individue X i zajednički predak FA- Koeficijent inbridinga zajedničkog predka za svaku putanju ukoliko je odgajan u srodstvu

Srodstvo Stepen srodstva RXY (%) Intenzitet parenja u srodstvu FX (%) Roditelji- Potomci Roditelji- Unuci Roditelji-Praunuci Roditelji-Čukunun. Roditelji-Pračukunu. I II IV V 50 25 12, 5 6, 25 3, 125 I-III I-IV I-VI 25 12, 5 6, 25 3, 125 1, 5625 Braća-Sestre Polubraća-Polusestre I II 50 25 I-II II-II 25 12, 5 Sinovac-Unuka Sinovac-Praunuka Sinovac-Čukunu. Sinovac-Pračukunu. III IV V VI 12, 5 6, 25 3, 125 1, 5625 II-III III-IV IV-V V-VI 6, 25 3, 125 1, 5625 0, 7813 Unuk-Unuka Unuk-Praunuka Unuk-Čukununuka IV V VI 6, 25 3, 125 1, 5625 III-III III-IV III-V 3, 125 1, 5625 0, 7813

Inbriding se koristi za: p Stvaranje novih rasa p Otkrivanje recesivnih gena p Stvaranje rodova, familija i linija p Linijsko odgajivanje- parenje životinja sa ciljem da se srodstvo sa istaknutim pretkom održi u što bližoj vezi

Posledice inbridinga: • Inbriding depresija (smanjenje srednje vrednosti pojedinih svojstava vezanih za preživljavanje reprodukciju i proizvodnju)

Linijsko odgajivanje p Linijsko odgajivanje je poseban oblik parenja u srodstvu. p Linija je grupa životinja unutar rase koja potiče od poznatog rodonačelnika koji je osnivač linije i po kome je dobila ime.

Inbridovane linije p Čiste inbridovane linije se dobijaju parenjem rođene braće i sestara ili roditelja i dece u toku 2 -4 generacija. p Usled opasnosti od inbriding depresije koeficijent inbridinga u populaciji ne bi smeo da bude veći od 37. 5% p Sigurnije prenošenje gena na potomke koji su zbog toga sličniji po fenotipu sa istaknutim pretkom naziva se prepotencija.

Prilikom koncipiranja plana za dobijanje nove linije treba obratiti pažnju na sledeće: 1. Jasno definisanje cilja 2. Izbor rodonačelnika linije 3. Izbor ženki 4. Izbor priplodnjaka za produžetak linije 5. Po potrebi grananje linije

MUTACIJE DNK sadrži informacije u stabilnoj formi, ali je istovremeno sposobna da varira i da se menja. Mutacije su nasledne promene, a nastaju kao kopija greške za vreme sinteze DNK

Prema veličini mutacije mogu biti: -male – promene zahvataju mali segment DNK -velike – promene zahvataju više od jednog nukleotidnog para

Po kvalitetu razlikuju se mutacije nastale usled: -strukturne promene a)supstitucione – zamena jednog nukleotida drugim (tranzicija i transverzija) b)delicione – gubitak jednog dela gena c)adicione – dodatak jednog ili više nukleotida u genu -promene nastale preuređenjem – promene lokacije gena unutar genoma a)inverzije – pomeranje genskog lokusa na istom hromozomu b)translokacije – pomeranje gena na nehomologne hromozome

Po poreklu mutacije mogu biti: -spontane – u prirodi je njihovo poreklo nepoznato Ankonska ovca Nastala kao posledica dominantne mutacije -inducirane – usled izlaganja organizma neprirodnim uslovima sredine -pod genetskom kontrolom – mutabilnost nekih gena može biti uslovljena drugim

Prema fenotipskom efektu i uticaju na vitalnost mutacije mogu biti: -semiletalne – izazivaju smrt životinja u 150% slučajeva do puberteta -subvitalne– izazivaju smrt životinja u 50 100% slučajeva do puberteta -letalne– izazivaju smrt životinja u 100% slučajeva do puberteta

Prem pravcu mutacije mogu biti: -progresivne -reverzibilne

Prema tipu ćelija koje zahvataju mutacije mogu biti: - somatske - gametne

NALEĐIVANJE ANOMALIJA, BOLESTI I REZISTENTOSTI NA BOLESTI

Letalni i štetni geni se pojavljuju samo u određenim genetičkim kombinacijama: üdominantni letalni geni, koji heterozigotnom obliku deluju letalno u üdominantni letalni geni, koji u homozigotnom i hemizigotnom obliku deluju letalno ü recesivni letalni geni, koji u homozigotnom obliku deluju letalno

Letalni i štetni geni mogu se nalaziti na: üautosomnim hromozomima üpolnim hromozomima

Po tipa manifestacije anomalijae mogu biti: ümorfoleške üfiziološke Kongenitalne anomalije su one koje su zapažene kod novorođenih životinja.

Biološki test se vrši u cilju otkrivanja anomalija kod priplodnjaka. Ukoliko se kod više od 5% od minimalno 50, a optimalno 80 – 100 potomaka jave anomalije priplodnjak se izbacije iz dalje upotrebe.