KAJIAN PENGETAHUAN SIKAP DAN AMALAN PENGENDALI MAKANAN DAN

KAJIAN PENGETAHUAN, SIKAP DAN AMALAN PENGENDALI MAKANAN DAN KEBERSIHAN KANTIN SEKOLAH DI BAWAH KEMENTERIAN PELAJARAN MALAYSIA, DI NEGERI KELANTAN. HJH ZAWAHA HJ IDRIS INSTITUT PENYELIDIKAN TINGKAH LAKU KESIHATAN DENGAN KERJASAMA JABATAN KESIHATAN NEGERI KELANTAN

OBJEKTIF KAJIAN Objektif umum: n Mengkaji faktor penyebab kes keracunan makanan di kantin sekolah di bawah Kementerian Pelajaran Malaysia di Kelantan.

OBJEKTIF KAJIAN Objektif khusus: n Mengenal pasti tahap: n Pengetahuan, sikap & amalan pengendali makanan.

METODOLOGI KAJIAN: n Irisan lintang n n n 29 sekolah: q kes keracunan dari 2004 - 2006. 29 sekolah: q tiada kes keracunan dari 2004 - 2006. Padanan berdasarkan : q Kategori sekolah (bilangan pelajar – beban) q Bandar atau luar Bandar q Tahap sekolah (menengah atau rendah) q Daerah (dalam daerah yang sama)

METODOLOGI KAJIAN: n Pensampelan: n n Universal (semua pengendali makanan) Unit sampel : q Pengendali makanan

INSTRUMEN KAJIAN n n Borang soal selidik* (sosio demografi, pengetahuan, sikap dan amalan) Senarai semak amalan…. . * Disediakan oleh kumpulan penyelidik

KAEDAH PENGUMPULAN DATA n Temuramah oleh pembantu penyelidik

HASIL KAJIAN

BILANGAN SEKOLAH MENGIKUT DAERAH SEKOLAH KES SEKOLAH TIADA KES KOTA BHARU 10 10 JELI 5 5 KUALA KRAI 4 4 TUMPAT 2 2 PASIR PUTEH 2 2 PASIR MAS 2 2 TANAH MERAH 2 2 BACHOK 1 1 GUA MUSANG 1 1 JUMLAH 29 29

BILANGAN PENGENDALI MAKANAN (N=491) Kes (n=271) Kategori pengendali Bilangan % Tiada kes (n=220) Dalam Luar 235 36 193 27 86. 7 13. 3 87. 7 12. 3

CIRI DEMOGRAFI Kes (%) Tiada Kes (%) =<40 135 (49. 8) 107 (48. 6) 0. 705 >40 136 (50. 2) 113 (51. 4) Perempuan 222 (81. 9) 166 (75. 5) 0. 800 Lelaki 49 (18. 1) 54 (24. 5) 268 (98. 9) 219 (99. 50) 0. 632 3 (1. 1) 1 (0. 5) 257 (94. 8) 215 (97. 7) 0. 980 14 (5. 2) 5 (2. 3) Ciri Umur Jantina Bangsa Melayu Siam Kewarganegaraan Warganegara Bukan Warganegara Nilai p

CIRI DEMOGRAFI Ciri Kes Tiada Kes Sekolah Rendah 77 (28. 4) 64 (29. 1) 0. 978 Sekolah Menengah 194 (70. 9) 156 (71. 6) Taraf Pendidikan Nilai p

PENGALAMAN Bekerja sebagai pengendali makanan Kes (%) Tiada kes (%) Nilai p ≤ 3 149 (55) 106 (48. 2) 0. 130 > 3 122 (45. 0) 111 (50. 5)

KURSUS PENGENDALI Kursus Ya Tahun mengikuti kursus Kes (%) Tiada Kes (%) Nilai p 197 (72. 7) 179 (81. 4) 0. 240 < 1 tahun 124 (62. 9) 122 (68. 2) 0. 336 1 hingga 2 tahun 49 (24. 9) 43 (24. 0) > 2 tahun 24 (12. 2) 14 (7. 8)

PIHAK YANG MENJALANKAN KURSUS Pihak yang menjalankan kursus Jabatan Kesihatan Sekolah swasta Kementerian Pelajaran Malaysia Lain-lain Kes (%) Tiada Kes (%) 182 (92. 4) 169 (94. 4) 4 (2. 0) 0 (0. 0) 3 (1. 7) 11 (5. 6) 7 (3. 9)

JENIS KERJA Kes (%) Tiada kes (%) Tukang masak 66 (24. 4) 66 (30. 6) Juruhidang/cedok makanan/bungkus makanan 49 (18. 1) 23. 2 (23. 6) Pembancuh air 50 (18. 5) 43 (19. 9) Tukang cuci alat perkakas 45 (16. 6) 35 (15. 9) Pembekal makanan 43 (15. 9) 28 (13. 0) Tukang bersih kantin/dapur 29 (10. 7) 22 (10. 2) Juruwang 24 (8. 9) 18 (8. 3) Siang ikan/daging/ayam 14 (5. 2) 14 (6. 5) Siang sayur/buah-buahan 8 (3. 0) 6 (2. 8) Jenis kerja

TAHAP PENGETAHUAN AM Min skor CI lower CI Upper Minimum skor Maksimum skor Kes Tiada kes 3. 59 3. 72 3. 39 3. 5 3. 79 3. 93 0 0 10 10 Keseluruhan 3. 65 3. 79 0 10

PENGETAHUAN AM PENGENDALI MAKANAN Pengetahuan am Kes(%) Tiada kes (%) Keseluruhan (%) Tujuan dapat suntikan = Cegah penyakit demam tifoid/demam kepialu 3. 0 5. 9 4. 3 Berapa kerap dapat suntikan = Tiga tahun sekali 50. 9 53. 2 51. 9 Akibat makan & minum yang tercemar = Keracunan makanan 31. 0 23. 6 27. 7 Cara simpan makanan tidak betul 11. 8 12. 7 12. 2 Bahan mentah yang tercemar 50. 9 48. 2 49. 7 Tidak menutup makanan 39. 9 40. 0 39. 9 Peralatan tidak bersih 12. 5 16. 4 14. 3 Cara masak tidak sempurna 24. 4 23. 2 23. 8 Masak terlalu awal 4. 4 5. 9 5. 1 Bagaimana keracunan berlaku

Bagaimana pengendali mencemar makanan 56. 5 60. 9 58. 5 3. 0 7. 7 5. 1 2. 6 2. 3 2. 4 1. 1 1. 4 1. 2 4. 4 5. 9 4. 9 Tempoh makanan masak selamat dimakan = 0 hingga 4 jam 45. 0 45. 5 45. 0 11. 4 15. 5 13. 2 10. 3 9. 1 9. 8 Tidak basuh tangan dengan sabun Korek hidung Garu badan Pakai cincin Berkuku panjang Cara mencegah penyakit disebabkan pencemaran air & makanan Basuh tangan sebelum menyediakan makanan Basuh tangan guna air bersih

TAHAP BASUH TANGAN Statistik Kes Tiada kes Keseluruhan Min skor 8. 4 8. 74 8. 55 8. 05 8. 36 CI Upper 8. 76 9. 12 8. 81 Minimum skor 2 2 2 Maksimum skor 14 14 14 CI lower 8. 29

PENGETAHUAN BASUH TANGAN Basuh Tangan Kes (%) Bila pengendali perlu basuh tangan Sebelum sedia makanan Selepas ke tandas Mengapa pengendali perlu basuh tangan Bersih dari kuman Bersih dari kotoran Berapa bilangan lagkah basuh tangan yang betul = 7 langkah Tiada kes (%) Keseluruhan (%) 86. 0 87. 3 86. 6 17. 0 13. 6 15. 5 57. 6 63. 6 60. 3 52. 0 57. 7 54. 6 47. 2 53. 6 50. 1

Cara anda membasuh tangan dengan menggunakan langkah tersebut Basahkan tangan dengan air dan sabun 79. 7 80. 9 80. 2 Gosok tapak tangan 59. 4 64. 1 61. 5 Gosok belakang tangan 50. 2 55. 9 52. 7 Gosok celah jari/kuku 56. 1 63. 6 59. 5 Garu tapak tangan 32. 8 31. 4 32. 2 Bilas 59. 4 57. 7 58. 7 Lap dengan tuala bersih 54. 6 56. 4 55. 4 Amalan yang sesuai untuk mengeringkan tangan = guna tuala bersih berwarna putih 94. 5 90. 9 92. 9 Menjamin kebersihan tangan, selain basuh tangan, apa yang patut dilakukan Kuku pendek 19. 2 22. 7 20. 8 Tidak pakai barang kemas/cincin 2. 6 1. 8 2. 2 Tindakan yang boleh diambil oleh Pihak Pejabat Kesihatan = premis makanan boleh ditutup/lesen digantung 70. 5 69. 5 70. 1

TAHAP PETI SEJUK Statistik Kes Tiada kes Keseluruhan Min skor 5. 23 5. 47 5. 34 CI lower 4. 97 5. 19 5. 15 CI Upper 5. 49 5. 75 5. 53 Minimum skor 0 1 0 Maksimum skor 13 11 13

PENGETAHUAN PETI SEJUK Peti sejuk Kes (%) Tiada kes (%) Suhu ruang dingin = 0 - 4°C 10. 7 18. 6 14. 3 Suhu ruang sejuk beku = -18 hingga 0°C 4. 4 5. 0 4. 7 Elak pencemaran silang 19. 2 15. 5 17. 5 Elak pencemaran kuman 48. 7 51. 4 49. 9 Makanan tidak padat 2. 6 2. 3 2. 4 Suhu yang terkawal 6. 6 6. 4 6. 5 Susunan makanan kemas dan teratur 29. 5 34. 5 31. 8 Nyahbeku (tidak berair batu) 4. 8 6. 4 5. 5 Faedah mengasingkan makanan mentah dan masak dalam peti sejuk Cara penggunaan peti sejuk yang betul Keseluruhan (%)

Makanan tahan lama dalam peti sejuk = kuman tidak boleh membiak 15. 1 13. 6 14. 5 Jenis makanan sesuai disimpan dalam ruang dingin peti sejuk Susu 5. 2 5. 9 5. 5 Sayur & Buah 84. 5 86. 8 85. 5 Daging/ayam 74. 2 79. 1 76. 4 Ikan 67. 2 64. 5 66 Udang/sotong/kerang 22. 9 27. 3 24. 8 Santan 1. 8 5. 5 3. 5 Tempoh ayam/daging disimpan dalam ruang dingin = 24 jam 54. 6 51. 8 53. 4 Bagaimana makanan masak dan mentah disimpan dalam peti sejuk Masak tingkat atas, mentah tingkat bawah 20. 7 25. 0 22. 6 Makanan masak disimpan dalam bekas tertutup 52. 0 53. 6 52. 7 Jenis makanan sesuai disimpan dalam ruang sejuk beku

TAHAP SIKAP AM Statistik Kes Tiada kes Keseluruhan Min skor 1. 89 1. 85 1. 87 CI lower 1. 85 1. 81 1. 84 CI Upper 1. 93 1. 9 Minimum skor 0 1 0 Maksimum skor 2 2 2

SIKAP AM Sikap Am Tidak salah pengendali makanan memakai apron semasa ke tandas Tidak salah pengendali makanan merokok sambil menyediakan makanan Kes (%) Tiada kes (%) Keseluruhan (%) 91. 5 90. 9 91. 2 97. 0 94. 5 95. 9

TAHAP SIKAP BASUH TANGAN Statistik Kes Tiada kes Keseluruhan Min skor 5. 21 5. 14 5. 18 CI lower 5. 07 4. 99 5. 08 CI Upper 5. 34 5. 29 5. 28 Minimum skor 2 2 2 Maksimum skor 7 7 7

SIKAP BASUH TANGAN Kes Tiada kes Keseluruhan Pengendali makanan tidak perlu membasuh tangan guna kaedah 7 langkah apabila sibuk melayan pelanggan 76. 0 79. 5 77. 6 Sia-sia saya basuh tangan dengan betul kerana semua kuman akan mati 80. 8 75. 0 78. 2 Pengendali makanan tidak perlu menanggalkan jam, cincin atau gelang sebelum membasuh tangan 85. 2 83. 6 84. 5 Tidak perlu basuh tangan selepas korek hidung 95. 6 98. 2 96. 7 Lebih baik pengendali makanan menggunakan kertas tisu berbanding tuala bersih untuk keringkan tangan 13. 7 8. 2 11. 2 Pengendali makanan tidak perlu membasuh tangan kalau memegang makanan dengan penyepit 73. 1 71. 4 72. 3 Pengendali makanan hendaklah basuh tangan selepas menyentuh bahan mentah 96. 3 98. 2 97. 1 Basuh tangan

TAHAP SIKAP PETI SEJUK Statistik Kes Tiada kes Keseluruhan Min skor 6. 34 6. 29 CI lower 6. 19 6. 06 6. 18 CI Upper 6. 49 6. 42 6. 41 Minimum skor 2 1 1 Maksimum skor 8 8 8

SIKAP PETI SEJUK Kes Tiada kes Keseluruhan Makanan yang tidak habis dijual boleh disimpan dalam peti sejuk untuk dijual semula 91. 9 91. 4 91. 6 Saya boleh letakkan makanan yang telah dimasak bersama sebelah menyebelah dengan bahan mentah di dalam peti sejuk 86. 7 87. 2 Saya boleh simpan semula makanan beku yang telah dicairkan dalam peti sejuk 41. 3 40. 0 40. 7 Kerapkali membuka peti sejuk boleh menjejaskan kesegaran makanan 76. 0 72. 3 74. 3 Makanan yang disimpan di dalam peti sejuk lambat rosak kerana kuman tidak dapat membiak dengan cepat 73. 8 72. 3 73. 1 Makanan yang masih panas boleh dimasukkan ke dalam peti sejuk 94. 8 90. 5 92. 9 85. 6 89. 1 87. 2 83. 8 80. 5 82. 3 Peti sejuk Saya boleh simpan makanan yang telah dimasak dalam ruang dingin peti sejuk seberapa lama yang saya hendak Kesan terhadap penyimpanan makanan tidak akan terjejas jika peti sejuk penuh dengan bahan makanan dan peralatan

PAKAIAN PELINDUNG

AMALAN PENGENDALI MAKANAN

KESIMPULAN n Tahap pengetahuan dan sikap pengendali makanan tidak memuaskan. n n Amalan Pengendali Makanan n n Pengetahuan Am Kebersihan Basuh tangan Kebersihan Peti sejuk Pakaian Pelindung Tabiat semasa mengendali Makanan

Cadangan n n Memberikan maklumat kesihatan berasaskan segmentasi keperluan kumpulan sasar. Mempelbagaikan strategi, pendekatan dan kaedah promosi kesihatan. Aktiviti Pemantauan. Aktiviti promosi yang berterusan.

ALLAH MAHA MELIHAT “………Dan Dia bersama kamu di mana saja kamu berada. Dan Allah Maha melihat apa yang kamu kerjakan. ” Surah Al-Hadid ayat 4

Thank You For Your Attention.