Het nieuwe Wetboek van vennootschappen en verenigingen Bestuur

Het nieuwe Wetboek van vennootschappen en verenigingen Bestuur in vennootschappen en verenigingen Marieke Wyckaert (KULeuven) Nele Somers (UA)

Uitgangspunt: maximale flexibiliteit • Waar mogelijk: aanvullend recht • Met telkens een duidelijke wettelijke default-regel - startende ondernemers (uitgewerkte regeling op maat is te vroeg) - lacunes (ondernemers die bepaalde aspecten vergeten te regelen) • Maar bepaalde regels blijven dwingend • Binnen dat kader: geen grote, wel een paar kleine revoluties

Samenstelling - I • Natuurlijke of rechtspersoon zie vaste vertegenwoordiging • De bestuurder kan niet door een arbeidsovereenkomst met de vennootschap zijn verbonden - explicitering van bestaande regel - geldt in BV en CV (art. 5: 70 jo. 6: 3) - geldt in NV zowel voor leden Rv. B (art. 7: 85), Rv. T als van DR (art. 7: 105 en 7: 107) - ratio: aansprakelijkheidsregels

Samenstelling - II • Gendervertegenwoordiging in genoteerde NV: status quo (art. 7: 86, 7: 101, § 1, tweede lid en 7: 106 - genoteerde NV nieuwe stijl en OOA die schuldinstrumenten noteert - Rv. B of Rv. T (niet DR) – enige bestuurder: Rv. B of Rv. T van de NV- bestuurder • Onafhankelijke bestuurders in genoteerde NV - generieke regel: geen relatie met de NV of een aandeelhouder die zijn onafhankelijkheid in het gedrang brengt – vermoedens in Code - bestuurder en zijn vaste vertegenwoordiger - Rv. B of Rv. T (niet DR) – enige bestuurder: Rv. B of Rv. T van de NV-bestuurder

Benoeming - I • Uitgangspunt: door de aandeelhouders • BV en CV (art. 5: 70 jo. art. 6: 3): - in oprichtingsakte voor bepaalde of onbepaalde termijn - door AV voor bepaalde of onbepaalde termijn - statutaire benoeming • NV (art. 7: 85 en 7: 105) - Rv. B en Rv. T: in oprichtingsakte voor zes jaar, verlengbaar door AV voor zes jaar verlengbaar statutaire benoeming - DR: door Rv. T - enige bestuurder: statutaire benoeming

Benoeming - II • Benoeming door coöptatie, tenzij statutair uitgesloten - NV: Rv. B en Rv. T (art. 7: 88 en 7: 106) - Uitgebreid tot BV en CV met collegiaal bestuur (art. 5: 71 jo art. 6: 1) • Mandaat loopt van AV tot AV, tenzij benoemingsbesluit anders bepaalt

Ontslag - I • Uitgangspunt: door de aandeelhouders • BV en CV (art. 5: 70 jo. art. 6: 3): - niet statutair benoemd: ad nutum, tenzij het benoemingbesluit anders bepaalt (bv. termijn, vergoeding) - altijd mogelijk om bij beslissing tot ontslag te moduleren (bv. toch vergoeding wegens reductie aantal bestuursmandaten of overname), tenzij statutair verboden - statutaire benoeming: statutenwijziging -wettige reden: steeds ontslag ad nutum mogelijk • NV (art. 7: 85 en 7: 105) - Rv. B en Rv. T: ad nutum, tenzij de statuten anders bepalen (bv. termijn, vergoeding) altijd mogelijk om bij beslissing tot ontslag te moduleren (bv. toch vergoeding wegens reductie aantal bestuursmandaten of overname), tenzij statutair verboden wettige reden: steeds ontslag ad nutum mogelijk - DR: door Rv. T - enige bestuurder: kan vetorecht tegen eigen ontslag krijgen, maar meerderheidsbesluit of minderheidsvordering mits wettige reden

Ontslag - II • Bestuurder kan ook zelf ontslag nemen door loutere kennisgeving aan de raad van bestuur (geen aanvaarding vereist) - kan dit ontslag ook zelf publiceren (at. 5: 71 jo. 6: 3, 7: 85 en 7: 105) • Mandaat wordt onmiddellijk beëindigd, tenzij de vennootschap hem verzoekt nog even aan te blijven totdat hij redelijkerwijze kan worden vervangen

Bezoldiging • Algemeen beginsel (art. 2: 49): AV = bevoegd voor - financiële en andere voorwaarden - rond toekenning, uitoefening en beëindiging bestuursmandaat Ø Explicitering van reeds bestaande regel • Uitgangspunt: bestuurder is bezoldigd - tenzij de statuten anders bepalen - tenzij de AV bij benoeming anders beslist • Remuneratiepakket vrij te bepalen - Uitzondering : genoteerde vennootschappen (NV én BV)

Notulen & schriftelijke besluitvorming • Notulering uitdrukkelijk voorgeschreven • Schriftelijke besluitvorming (NV - art. 7: 95 en 7: 113) nu ook in de BV en de CV (art. 5: 75 jo. 6: 3) - Versoepeling van de regeling: unanimiteit volstaat - Statuten kunnen strenger zijn

BV (BOEK 5: art. 5: 70 – 5: 79 ontwerp-WVV)

Samenstelling • Geen wijzigingen - één of meer bestuurders (term “zaakvoerder” verdwijnt) - al dan niet een college (college statutair te verankeren) - natuurlijke of rechtspersoon (met vaste vertegenwoordiger)

Bevoegdheid en vertegenwoordiging • Principe: individuele bestuurs- en vertegenwoordigingsbevoegdheid • Bestuur - alle handelingen die nodig of dienstig zijn om voorwerp (ex-doel) van de vennootschap te verwezenlijken (tenzij wettelijk toegewezen aan AV) - statutaire bevoegdheidsbeperkingen + onderlinge taakverdeling tss. bestuurders (prokura) - collegiaal bestuursorgaan (statuten, prokura) • Vertegenwoordiging - EHT, MHT op voorwaarde dat bekendgemaakt en algemene vertegenwoordiging - statutaire bevoegdheidsbeperkingen + onderlinge taakverdeling tss. bestuurders (prokura)

Dagelijks bestuur • Nu ook in de BV • Alleen of als college • Bestuurs- en vertegenwoordigingsbevoegdheid over het ‘dagelijks bestuur’ van de vennootschap (quid? – Cass. 26 februari 2009) • Wettelijke omschrijving, dagelijks bestuur omvat: - handelingen en beslissingen die niet verder reiken dan de behoeften van het dagelijks leven van de venn. - handelingen en beslissingen die ofwel om reden van hun minder belang ofwel omwille van hun spoedeisend karakter, de tussenkomst van het bestuursorgaan niet rechtvaardigen

CV (BOEK 6: art. 6: 3)

Bestuur en werking • Scharnierbepaling ex. art. 6: 3 § 1 ontwerp-WVV “De bepalingen over de BV zijn van toepassing op de coöperatieve vennootschap, tenzij in zoverre er in dit boek van wordt afgeweken. ”

NV (BOEK 7: art. 7: 85 – 7: 122 ontwerp-WVV)

Bestuursmodel grondig herdacht 1. Monistisch bestuur met collegiaal bestuur - raad van bestuur (al dan niet met Mgt. Co, Ex. Co) 2. De enige bestuurder (cfr. Comm. VA) 3. Duaal bestuur - afschaffing van het directiecomité - en vervanging door raad van toezicht en directieraad 4. Al dan niet gecombineerd met een dagelijks bestuur

1. Monistisch bestuur • Samenstelling - collegiaal bestuursorgaan (NP of RP) - minimum 3 leden (uitz. twee aandeelhouders : Rv. B tweehoofdig zonder beslissende stem) - zelfstandigen (geen arbeidsovereenkomst) Ø Cfr. huidig recht

1. Monistisch bestuur • Bevoegdheid - alle handelingen die nodig of dienstig zijn om het voorwerp (ex-doel) van de NV te vervullen - statutaire bevoegdheidsbeperkingen + onderlinge taakverdeling mogelijk (prokura) • Vertegenwoordiging - Rv. B vertegenwoordigt de NV - gedelegeerd(e) bestuurder(s): EHT, MHT (tegenwerpelijk aan derden mits bekendmaking in Staatsblad) - enkel algemene vertegenwoordigingsbevoegdheid (prokura)

1. Monistisch bestuur • Handelingen ultra vires (buiten voorwerp) - tenzij vennootschap bewijst dat derde op de hoogte was of daarvan niet onkundig kon zijn - bekendmaking van de statuten alleen is echter geen voldoende bewijs

1. Monistisch bestuur • Adviserende comités - oprichting door Rv. B, die de samenstelling, opdracht en werking bepaalt - stroomlijning van de toepasselijke regels - vb. benoemingscomité, remuneratiecomité, auditcomité - auditcomité: verplicht in genoteerde NV én in organisaties van openbaar belang - remuneratiecomité: verplicht in genoteerde NV (uitzonderingen) - geen beslissingsbevoegdheid: enkel voorbereiding van taken en rol van advies aan Rv. B

2. De enige bestuurder • Inkanteling van de afgeschafte Comm. VA in NV • In elke NV mogelijk - natuurlijke of rechtspersoon - genoteerde NV of wanneer een wettelijke of statutaire bepaling een collegiaal bestuur vereisen? enige bestuurder moet een NV zijn met een collegiaal bestuur specifieke vereisten dan van toepassing op niveau bestuursorgaan enige bestuurder (vb. genderdiversiteit, onafhankelijke bestuurder)

2. De enige bestuurder • Benoeming - benoeming al dan niet in de statuten - statuten kunnen een opvolger voor de enige bestuurder benoemen • Ontslag - statuten kunnen bepalen dat enige bestuurder moet instemmen met statutenwijziging en eigen ontslag - steeds mogelijk om wettige redenen en mits beslissing AV met naleving van de aanwezigheids- en meerderheidsvereisten voor statutenwijziging - van rechtswege ivg overlijden, faillissement, kennelijk onvermogen en elke andere reden in de statuten voorzien

2. De enige bestuurder • Enige bestuurder kan, maar hoeft niet onbeperkt hoofdelijk aansprakelijk te zijn voor de verbintenissen van de vennootschap - onbeperkt hoofdelijk aansprakelijk, geen persoonlijke veroordeling op grond van verbintenissen van de vennootschap, zolang de vennootschap zelf niet is veroordeeld

3. Duaal bestuur • Volwaardig duaal bestuursmodel geïnspireerd op systeem in andere landen • Raad van toezicht + directieraad • Afschaffing directiecomité (art. 524 bis W. Venn. ) - nooit echt een succes - geen volwaardige scheiding van samenstelling en bevoegdheden (overdracht of delegatie? ) van de verschillende bestuursorganen - facultatief; aantrekkingskracht zal moeten blijken uit de praktijk

3. Duaal bestuur • Samenstelling - collegiaal, telkens minimum drie leden (niet enige toezichthouder, niet enige directeur) - leden Rv. T kunnen niet tevens ook lid zijn van de directieraad en andersom - geen arbeidsovereenkomst • Benoeming en ontslag - AV benoemt en ontslaat leden Rv. T - maximum zes jaar, maar onbeperkt herbenoembaar - Rv. T benoemt en ontslaat directeurs (exclusieve bevoegdheid, geen maximale duurtijd) - ad nutum-afzetbaarheid, maar beslissing ad hoc moduleerbaar door AV tenzij statuten anders bepalen

3. Duaal bestuur • Bevoegdheid en werking - toegewezen, exclusieve bevoegdheden -Rv. T: algemeen beleid en strategie venn. , specifiek door WVV voorbehouden bevoegdheden, opstelling van alle verslagen en voorstellen tot herstructurering of omzetting, toezicht op DR -DR: alle bestuursbevoegdheden die niet aan rvt voorbehouden (operationeel beleid, residuaire bevoegdheid) - statutaire bevoegdheidsbeperkingen en onderlinge taakverdeling mogelijk (prokura) • Vertegenwoordiging - Rv. T: alle materies waarvoor exclusief bevoegd - DR: vertegenwoordigt venn. tav. derden (alle materies) - EHT, MHT mits bekendmaking en algemene vert. bevoegdheid (prokura)

3. Duaal bestuur • Informatiedoorstroming - verplicht - Rv. T toelaten toezichtstaak uit te oefenen - wisselwerking

3. Duaal bestuur • Directieraad: - verschaft Rv. T op regelmatige tijdstippen de voor de uitoefening van zijn taak noodzakelijke gegevens - brengt minstens één keer per jaar schriftelijk verslag uit aan rvt * hoofdlijnen alg. strategisch beleid * algemene en financiële risico’s * beheers- en controlesystemen venn. - levert Rv. T tijdig de nodige informatie over de gegevens die nodig zijn om het jaarverslag te kunnen opstellen • Rv. T: - kan aan directieraad alle gegevens opvragen die hij nodig acht om zijn toezicht te kunnen uitoefenen

4. Al dan niet met dagelijks bestuur • Delegatie van bestuurs- en vertegenwoordiging over “dagelijks beleid” • Door Rv. B, enige bestuurder of - in een duale structuur - de DR • Facultatief • Alleen of college • Bestuursorgaan dat DB heeft aangesteld houdt toezicht

4. Al dan niet met dagelijks bestuur • Ratio legis? - efficiënte en snelle besluitvorming op juiste niveau - delegatie van “kleine beslissingen” - ten gunste van rol Rv. B/enige bestuurder/directieraad als klankbord en voldoende afstand van dagelijkse bedrijfsvoering (strategie en alg. beleid)

4. Al dan niet met dagelijks bestuur • Omvang • Wettelijke omschrijving • Drie categorieën van handelingen en beslissingen: - die niet verder reiken dan de behoeften van het dagelijks leven van de venn. - die om reden van het minder belang dat ze vertonen, tussenkomst bestuursorgaan niet rechtvaardigen - die omwille van hun spoedeisend karakter, tussenkomst bestuursorgaan niet rechtvaardigen

Vaste vertegenwoordiging (art. 2: 54 ontwerp WVV) - I • Voor rechtspersoon lid van bestuursorgaan (in NV: zowel Rv. T als DR) of dagelijks bestuur – wordt aangesteld door rechtspersoonbestuurder • Vereffenaar: zie art. 2: 78, derde lid – goedkeuring AV vennootschap in vereffening • Zelfde voorwaarden en benoemings- en ontslagpubliciteit • Vaste vertegenwoordiger kan ook zelf onder de belangenconflictregeling vallen • Hoofdelijke aansprakelijkheid (niet voor schulden VOF en Comm. V)

Vaste vertegenwoordiging (art. 2: 54 ontwerp WVV) - II • Vaste vertegenwoordiger = natuurlijke persoon • “Jan Janssens BV(BA) vertegenwoordigd door Peter Peeters BV(BA) vertegenwoordigd door Lievens” is dus niet meer mogelijk • Natuurlijke persoon kan maar één maal zetelen in het bestuursorgaan • “Jan Janssens en Janssens BV(BA) vertegenwoordigd door Janssens” is dus niet meer mogelijk • Indien vaste vertegenwoordiger van enige bestuurder (in BV, CV of NV): aanduiding plaatsvervanger die mag optreden bij verhindering vaste vertegenwoordiger

Belangenconflicten - I • Belangenconflict van de leden van een bestuursorgaan zelf (art. 5: 76, 7: 96, 7: 102, 7: 115 en 7: 117) • BV en CV: - nog steeds beperkt tot vermogensrechtelijk conflict - meerdere bestuurders (collegiaal of niet): geconflicteerde bestuurder beslist niet mee; de andere bestuurders beslissen of voeren uit - alle bestuurders geconflicteerd: AV beslist, bestuurders voeren uit - één enkele bestuurder: AV beslist, bestuurder voert - één enkele bestuurder die tevens de enige aandeelhouder is: hij beslist en voert uit - bijzondere nietigheid op vordering van de vennootschap staat algemene nietigheidsvorderingen niet in de weg

Belangenconflicten - II • Belangenconflict van de leden van een bestuursorgaan zelf (art. 5: 76, 7: 96, 7: 102, 7: 115 en 7: 117) • NV: - nog steeds beperkt tot vermogensrechtelijk conflict - monistisch bestuur (= collegiaal): geconflicteerde bestuurder beslist niet mee, de andere bestuurders voeren uit; alle bestuurders geconflicteerd: AV beslist, bestuursorgaan voert uit - enige bestuurder geconflicteerd: AV beslist, bestuurder voert uit - Bestuurder van de enige bestuurder met collegiaal bestuur is geconflicteerd: geconflicteerde bestuurder beslist niet mee, de andere bestuurders voeren uit; alle bestuurders geconflicteerd: AV van de bestuurde NV beslist, bestuursorgaan voert uit - enige bestuurder die tevens de enige aandeelhouder is: hij beslist en voert uit - duaal regime: - Rv. T: cfr. Rv. B - DR: verwijzing naar Rv. T - bijzondere nietigheid op vordering van de vennootschap staat algemene nietigheidsvorderingen niet in de weg

Belangenconflicten - III • Belangenconflict met een verbonden aandeelhouder in een genoteerde NV de leden van een bestuursorgaan zelf (art. 7: 97 en 7: 116) (pas op: AHRL) • verduidelijking toepassingsgebied (geen transacties tussen dochters; verbonden aandeelhouders (niet enkel vennootschappen), DR verwijst door naar Rv. T) • uitbreiding toepassingsgebied tot dochtervennootschappen van de genoteerde NV waarin de verboden aandeelhouders minstens 25% aanhoudt • uitbreiding toepassingsgebied tot bepaalde voorbereidende beslissingen waarvoor de eindbeslissing bij de AV valt (cfr. aanbevelingen FSMA) • verduidelijking noodzaak voorafgaand akkoord genoteerde NV voor Belgische dochters • verduidelijking opdracht COB • bijzondere nietigheid op vordering van de vennootschap staat algemene nietigheidsvorderingen niet in de weg •

Aansprakelijkheid • Art. 2: 50 ontwerp-WVV - interne aansprakelijkheidsnorm (t. a. v. vennootschap). - elk lid van een bestuursorgaan of dagelijks bestuurder - gehouden tot een behoorlijke vervulling van de opgedragen taak • Art 2: 55 ontwerp-WVV - interne en externe aansprakelijkheidsnorm (t. a. v. vennootschap en derden) - personen uit art. 2: 50 én alle andere werkelijke, feitelijke leiders (nu en voorheen) - aansprakelijk voor fouten begaan in de uitoefening van hun opdracht - beperking t. a. v derden: voor zover de begane fout een buitencontractuele fout is

Aansprakelijkheid • Marginale toetsing • Ratio legis - beleidsvrije ruimte bestuurders garanderen, wijsheid na de feiten vermijden • Slechts aansprakelijk voor - beslissingen, daden of gedragingen die zich kennelijk buiten de marge bevinden waarbinnen normaal voorzichtige en zorgvuldige bestuurders, geplaatst in dezelfde omstandigheden, van mening kunnen verschillen

Aansprakelijkheid • Collegiaal bestuursorgaan: hoofdelijk • Geen collegiaal bestuursorgaan: hoofdelijk voor overtredingen bepalingen WVV of statuten

Aansprakelijkheidsbeperking • Disculpatiemogelijkheid - voor fouten waaraan men geen deel heeft gehad - en waaraan men ook geen schuld treft (vb. niet als men onrechtmatig afwezig was op bestuursvergaderingen) - op voorwaarde dat beweerde fout gemeld werd * in een monistisch bestuur: aan alle andere leden van het bestuursorgaan * in een duaal bestuur: aan het collegiaal bestuursorgaan én aan Rv. T

Cijfermatige aansprakelijkheidsbeperking • Beperking tot bepaalde bedragen (caps) - € 250. 000, € 1 mio, € 3 mio, € 12 mio • Op basis van de omvang van de vennootschap (omzet en balanstotaal) • Voor alle aansprakelijkheidsnormen - art. 2: 55 en elke andere schadeaansprakelijkheid uit WVV of andere wetten

Cijfermatige aansprakelijkheidsbeperking • Interne en externe aansprakelijkheid • Ongeacht de grondslag van de aansprakelijkheid • Per feit of per geheel van feiten dat aanleiding geeft tot aansprakelijkheid, ongeacht aantal eisers of vorderingen - geen aansprakelijkheid meer binnen eigen bevoegdheidssfeer? - schending grondwettelijk gelijkheidsbeginsel (art. 10/11 GW, Raad van State) ? - Ratio legis? • Uitsluiting voor bedrieglijk opzet en oogmerk om te schaden

Verenigingen & stichtingen • VZW: • collegiale Rv. B met minstens 3 bestuurders (tenzij 2 leden: dan 2 bestuurders zonder doorslaggevende stem) • Benoeming door AV voor bepaalde of onbepaalde duurtijd • Coöptatie is mogelijk • Volledige doorstrekking prokura • Belangenconflicten: • Grote VZW’s: cfr. vennootschappen • Kleine VZW’s: onthouding geconflicteerde bestuurder • Schriftelijke besluitvorming en notulen • Dagelijks bestuur

Verenigingen & stichtingen • Stichting: • Volledige doorstrekking prokura • Belangenconflicten: cfr. vennootschappen, maar uiteraard nooit verwijzing naar AV • Schriftelijke besluitvorming • Dagelijks bestuur