WEERBAARHEID VAN HET OPENBAAR BESTUUR Enkele trends rond

WEERBAARHEID VAN HET OPENBAAR BESTUUR Enkele trends rond oneigenlijke druk, agressie en geweld www. ioresearch. nl

Agressie & geweld Oneigenlijke druk Druk Weerbaarheid Integriteit 2 Professionaliteit

Agressie Oneigenlijke & geweld druk 1. In welke mate worden politici en ambtenaren er mee geconfronteerd? 2. Wat zijn de gevolgen? 3. Hoe is het gesteld met de weerbaarheid? 3

BRONNEN • Monitor Agressie en Geweld (2014 -2018) • Monitor Integriteit en Veiligheid (2016) • Lezerspeiling Binnenlands Bestuur (2018) 4

Hoeveel organisaties hebben te maken met oneigenlijke druk en agressie en geweld? 5

politici Eigen organisatie wordt wel eens blootgesteld aan ‘oneigenlijke beïnvloeding’ Het komt voor dat standpunten van collega’s beïnvloed worden door agressie en geweld Heeft u wel eens vermoedens van integriteitsschendingen door collega’s? ambtenaren 39% 43% 24% 28% 33% 20%

VERMOEDENS VAN INTEGRITEITSSCHENDING (POLITICI) 7

VERMOEDENS VAN INTEGRITEITSSCHENDING (AMBTENAREN) 8

Oneigenlijke druk Hoeveel politici en ambtenaren hebben er ervaring mee en wat zijn de gevolgen? 10

11

ONEIGENLIJKE VERZOEKEN Welk van de onderstaande verzoeken is u in de afgelopen 12 maanden bij het uitoefenen van uw functie wel eens gedaan? Verzoek. . t. b. v. het eigen voordeel (of de schijn daarvan) van de indiener. . dat op gespannen voet staat met de weten regelgeving. . waarbij negatieve consequenties werden verbonden aan evt. weigering. . op een bedreigende of intimiderende manier. . om informatie te vervormen of (tijdelijk) achter te houden. . waarbij een disproportionele beloning wordt geboden voor medewerking 12

ONEIGENLIJKE VERZOEKEN 54% van de politieke ambtsdragers 43% van de ambtenaren

Top 5 Politici 35% 25% 17% Extern verzoek tbv eigen Top 5 Ambtenaren 19% voordeel van indiener voet met de wet-/regelgeving Extern verzoek op gespannen Extern verzoek tbv eigen voet met de wet-/regelgeving Extern verzoek met negatieve consequenties bij evt. weigering 18% of intimiderende manier 14% of intimiderende manier 13% Intern verzoek op gespannen voet met de wet- /regelgeving Intern verzoek om informatie 5% te vervormen of (tijdelijk) achter te houden voordeel van indiener Extern verzoek op bedreigende 16% Extern verzoek op gespannen 8% Intern verzoek om informatie te vervormen of (tijdelijk) achter te houden

INTERNE EN EXTERNE DRUK Interne verzoeken Externe verzoeken

INTERNE EN EXTERNE DRUK Interne verzoeken 21% voelt zich sterk onder druk gezet Externe verzoeken 3% voelt zich sterk onder druk gezet

INTERNE EN EXTERNE DRUK Interne verzoeken Externe verzoeken 21% voelt zich sterk onder druk gezet 3% voelt zich sterk onder druk gezet 66% kan uitstekend omgaan met interne druk 81% kan uitstekend omgaan met externe druk

INTERNE EN EXTERNE DRUK Externe verzoeken Interne verzoeken 21% voelt zich sterk onder druk gezet 3% voelt zich sterk onder druk gezet 66% kan uitstekend omgaan met interne druk 81% kan uitstekend omgaan met externe druk Politici 83% Ambtenaren 63% Politici 86% Ambtenaren 80%

INTERNE DRUK MEER IMPACT DAN EXTERNE DRUK

INTERNE DRUK MEER IMPACT DAN EXTERNE DRUK Ambtenaren ervaren meer effecten van interne druk dan politieke ambtsdragers en melden zich als gevolg daarvan meer ziek

MELDEN ONEIGENLIJKE VERZOEKEN

OMGANG MET ONEIGENLIJKE DRUK binnen mijn organisatie is men zich bewust van de risico’s van oneigenlijke beïnvloeding 88% 75% bij pogingen tot oneigenlijke beïnvloeding weten politieke ambtsdragers en medewerkers bij wie zij terecht kunnen 77% 63% binnen mijn organisatie geldt een duidelijke norm wanneer een verzoek ‘oneigenlijk’ is 73% 57% bij pogingen tot oneigenlijke beïnvloeding weten politieke ambtsdragers en medewerkers hoe te handelen 70% 57% 0% 20% politieke ambtsdragers 40% 60% ambtenaren 80% 100%

SAMENVATTING ONEIGENLIJKE DRUK • Meeste oneigenlijke verzoeken komen van buiten • Interne verzoeken hebben de meeste impact • Ambtenaren ervaren meer interne druk en ook meer gevolgen dan politici • Voorvallen niet altijd gemeld: niet belangrijk genoeg / soms onvoldoende vertrouwen

Agressie en geweld door burgers Hoeveel politici en ambtenaren hebben er mee te maken en wat zijn de gevolgen?

SLACHTOFFERSCHAP Hoe vaak heeft u zelf of uw familie/vrienden de afgelopen twaalf maanden vanwege uw functie als te maken gehad met agressie en geweld door burgers? Politieke ambtsdragers Medewerkers 40% 25% 19% 2012 2014 2016

SLACHTOFFERSCHAP Medewerkers Politieke ambtsdragers 50% Verbale agressie Bedreiging/intimidatie 40% Fysieke agressie 30% 20% 10% 0% 2012 2014 2016

SLACHTOFFERSCHAP GEMEENTELIJKE POLITICI Plaats voor een Hoofdkop ● Plaats voor een Subkop

TRENDS EN VERKLARINGEN Afname bij medewerkers • organisatorische veranderingen: • digitalisering • scheiding front - backoffice • aanpak (training en bewustzijn) Toename bij politieke ambtsdragers • intensiteit van openbare debat • gevoelige kwesties • verruwing omgangsvormen • laagdrempeligheid sociale media 32

UITINGSVORM AGRESSIE EN GEWELD Plaats voor een Hoofdkop ● Plaats voor een Subkop

NADELIGE GEVOLGEN 40% van de slachtoffers ervaart effecten: • werkplezier 22% • geestelijke gezondheid 7% • lichamelijke gezondheid 3% • effecten op gedrag 20% 12% Van de politieke ambtsdragers die slachtoffer zijn geworden hadden behoefte aan nazorg

INVLOED OP BESLUITVORMING WATERSCHAPPEN PROVINCIES GEMEENTEN 2016 2018 6% 6% 5% 3% 6% 6% 69% 80% 69% 76% 74% 11% 8% 36% 14% 24% 15% Het risico om in aanraking te komen met agressie en geweld beïnvloedt mijn beslissingen Bij beslissingen over handhaving houdt bestuur rug recht, ook als dat risico op bedreigingen met zich meebrengt Het komt voor dat standpunten van collega’s beïnvloed worden door agressie en geweld

BELEID 41% (voldoende) training/ voorlichting over hoe om te gaan met agressie en geweld door burgers 28% 18% Plaats voor een Hoofdkop ● Plaats voor een Subkop van de medewerkers van de bestuurders van de volksvertegenwoordigers

TRENDS IN AANPAK • Duidelijke regels/gedragscodes medewerkers en bestuurders • Achterblijvende beleidsmatige aandacht voor politici : • minder duidelijke normen en regels • minder training • minder goede registratie van meldingen • Kwart organisaties maatregelen/regels omgang agressieve uitingen via sociale media

SAMENVATTING AGRESSIE EN GEWELD • Slachtofferschap onder politieke ambtsdragers stijgt licht, onder medewerkers dalende trend • Uiting in toenemende mate via sociale media en minder in persoonlijk contact • Ernst incidenten en persoonlijke gevolgen stabiel • Minder nadelige effecten op besluitvorming. • Beleidsmatige aandacht voor volksvertegenwoordigers blijft achter: weinig training en onvolledige registratie van meldingen

WEERBAARHEID Hoe is het gesteld met de weerbaarheid van decentraal bestuur? 39

IS LOKAAL BESTUUR WEERBAAR? • Groeiende weerbaarheid tegen agressie en geweld • Minder beïnvloeding van beslissingen • Steeds meer duidelijkheid over gedragsnormen • Dalend slachtofferschap bij medewerkers • Achterblijvend beleid bij volksvertegenwoordigers

IS LOKAAL BESTUUR WEERBAAR? • Weerbaarheid tegen oneigenlijke beïnvloeding kent nog uitdagingen • Meerderheid zegt opgewassen te zijn, maar niet iedereen • Meeste organisatie bewust van risico’s, maar niet alle • Interne druk wellicht lastiger dan externe druk • Overall: geen duidelijke norm en geen duidelijk handelingsperspectief

HARTELIJK DANK VOOR UW AANDACHT www. ioresearch. nl