ETM YNETM TEZSZ YKSEK LSANS PROGRAMI I YARIYIL

EĞİTİM YÖNETİMİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

I. YARIYIL Eğitimde İnsan Kaynakları Yönetimi Eğitim Yönetiminde Kuram ve Uygulama Eğitim Denetimi Okul Yönetiminde Liderlik Araştırma Yöntem ve Teknikleri

II. YARIYIL Eğitim Ekonomisi ve Planlaması Meslek Etiği Türkiye Eğitim Sisteminde Güncel Konular Eğitimde Örgütsel Davranış Eğitim Hukuku

III. YARIYIL DÖNEM PROJESİ (Öğrenci istediği taktirde 2. yarıyılda alabilir)

Eğitim Yönetiminde Kuram ve Uygulama • • • • Eğitim Yönetimi: Tarihsel Gelişim, Kavram ve İlkeler Klasik Yönetim Kuramları I: Bilimsel Yönetim ve Yönetim Süreçleri Kuramları Klasik Yönetim Kuramları II: Bürokratik Örgüt ve Dinamik Yönetim Kuramları Neoklasik Yönetim Kuramları I: İnsan İlişkileri Kuramı Neoklasik Yönetim Kuramları II: İşbirliği ve Rasyonel Karar Kuramları Neoklasik Yönetim Kuramları III: Hizmetlerin Takası ve Uyum Kuramları Neoklasik Yönetim Kuramları IV: X-Y, Sistem 1 -Sistem 4, İnsanın Kişiliği ve Örgüt (Olgunlaşma) Kuramları Modern Yönetim Kuramları I: İnformasyon, Sibernetik ve Operasyonel Araştırma Kuramları Modern Yönetim Kuramları II: Genel Sistem ve Açık Sistem Kuramları Modern Yönetim Kuramları III: Durumsallık Kuramı Yeni Yaklaşımlar I: Örgüt Kültürü Yeni Yaklaşımlar II: Öğrenen Örgütler Yeni Yaklaşımlar III: Toplam Kalite Yönetimi Yeni Yaklaşımlar IV: Entelektüel Sermaye

ÜNİTE 2 KLASİK YÖNETİM KURAMLARI: Bilimsel Yönetim ve Yönetim Süreçleri Kuramları ve Eğitim Yönetimine Yansımaları Prof. Dr. Cevat ELMA

n Bu ünitede klasik yönetim kuramları içinde değerlendirilen ve bir anlamda yönetim biliminin kurumsallaşmasını sağlayan iki temel yaklaşım (Bilimsel yönetim ve yönetim süreçleri) üzerinde durulacaktır.

Bilimsel Yönetim Akımı: Frederick W. Taylor

Bilimsel Yönetim Akımı: Frederick W. Taylor n İşlerin dizayn ve yapılma şeklinin bilimsel olarak incelenerek yeniden düzenlenmesi ile hem verimliliğin artacağına hem de işletme ve işçilerin bu yeni düzenden daha fazla pay elde edeceklerine inanan Taylor, Bethlehem Steel Company’deki deneyleri ile bu inancını uygulamaya aktarmış ve 1911’de yayınlanan Bilimsel Yönetimin İlkeleri eseri ile düşündüğü yönetim ve örgüt anlayışının esaslarını açıklamıştır.

Bilimsel Yönetim Akımı Bilimsel yönetim hareketi, örgütün yapısından çok, yapılan işlerin incelenmesini (zaman-hareket etüdleri) ön plana almıştır. n Sistem, prosedür ve iş ölçümü üzerine yoğunlaşmış, örgütün yapısına pek önem vermemişlerdir. n

Bilimsel Yönetim Akımı Bilimsel yönetim kuramının amacı, tek her işgörenin performansını artırarak örgütün verimliliğini yükseltmektir. n Taylor’a göre örgüt, en düşük maliyetle en yüksek üretimin yapılmasını sağlamaya yarayan bir makinedir; işgörenler bu makinenin parçalarıdır. n

Bilimsel Yönetim Akımı n Taylor, “Bilimsel Yönetimin İlkeleri” kitabının giriş bölümünde geçmişte insanın önce geldiğini ancak gelecekte sistemin önce gelmesi gerektiğini ifade etmekte ve kitabın yazılış amaçlarını şu şekilde ifade etmektedir: ¨ Verimsizliğe dikkat çekmek ¨ Bu verimsizliğin çaresinin sistematik yönetimde yattığına ikna etmek ¨ En iyi yönetimin, bir kurum olarak açıkça tanımlanmış ilkelere, kurallara ve kanunlara dayalı gerçek bir bilim olduğunu ispat etmek

Bilimsel Yönetim Akımı n Taylor'un bilimsel yönetim ilkeleri, ¨ işin analizini, ¨ araç ve gereçlerin standart duruma getirilmesini, ¨ işçilerin seçim ve eğitimini, ¨ üretimle oranlı ödemeyi ve ¨ görevsel ustabaşılığı kapsamaktadır.

Bilimsel Yönetimin Eğitim Yönetimine Yansımaları n n n Okul yönetimi Eğitimin amaç ve programları Eğitim ve iş çevreleriyle ilişkiler Okulda savurganlığın önlenmesi Okul Yöneticisi: Verim Uzmanı

Yönetim Süreçleri: Henri Fayol n n Yönetim süreci yaklaşımı da ekonomik etkinlik ve rasyonellik fikrini esas almıştır. Dolayısıyla bu yaklaşım bilimsel yönetim yaklaşımının bir tür devamı, tamamlayıcısı sayılabilir. Yönetim süreci yaklaşımı sadece örgüt konuları ile ilgili değil fakat yönetimin bütün alanları ile ilgili ilkeler geliştirmeye çalışmıştır.

Yönetim Süreçleri: Henri Fayol n Fayol işletmecilik eylemlerini altı grupta toplamıştır. Bunlar: ¨ Teknik (ürünler, üretim, nakliye) ¨ Ticari (Alım, satım ve değiştirme) ¨ Mali işler (sermayeyi bulma, uygun şekilde kullanma) ¨ Güvenlik(malları ve insanları koruma) ¨ Muhasebe (muhasebe defterleri, bilanço, maliyet, fiyat vb. ) ¨ Yönetim (planlama, örgütleme, eşgüdümleme, kontrol)

Yönetim Süreçleri: Henri Fayol, yönetim süreçlerinin beş temel alt süreçten (POC 3) oluştuğunu belirtmiştir. Bunlar; n ¨ ¨ ¨ n Planlama (planning) Örgütleme (organizing) Emretme (command) Eşgüdümleme (coordinating) Kontrol-denetleme (control) Fayol, yetkiyi “kişisel ve formal” olmak üzere iki temel başlıkta ele almıştır.

Yönetim Süreçleri n Fayol’un yönetim bilimine doğrudan katkısı günümüzde de büyük ölçüde geçerli olan genel yönetim ilkelerini belirlemiş olmasıdır. Bu ilkeler: ¨ İşbölümü ¨ Otorite-Yetki ve sorumluluk ¨ Disiplin-gözetim ¨ Kumanda birliği ¨ Yönetim-yürütme birliği ¨ Genel çıkarların kişisel çıkarlara üstünlüğü

Yönetim Süreçleri ¨ ¨ ¨ ¨ Personel ücretleri-ödüllendirme Merkezileşme Hiyerarşi Düzen Hakkaniyet-Eşitlik Personelde istikrar-devamlılık ve denge Teşebbüs fikri - Girişim Birlik ruhu

Yönetim Süreçleri Kuramının Eğitim Yönetimine Yansımaları n n Bu yaklaşımın eğitim yönetiminde uygulanması, yöneticinin görevlerini tanımlamak bakımından yararlı olmuştur. Fayol, yönetilenden çok yöneticiye güvenmiş ve örgütün verimi amaç edinen formal yanına ağırlık vermiştir. Böyle bir görüşü, informal yanı kuvvetli ve akıcı olan eğitim örgütlerinde uygulamak sıkıntılıdır.

Yönetim Süreçleri Kuramının Eğitim Yönetimine Yansımaları n n Eğitim örgütleri bakımından ikinci bir uygulama sıkıntısı, Fayol'un yönetim süreçlerinde karar sürecinin önemini görememiş ve planlama ile başlamış olmasıdır. Fayol'un emretme ve kontrol gibi katı terimlerle tanımladığı görevleri, özellikle okul düzeyinde tam anlamı ile uygulamak çeşitli problemlere yol açar.

Yönetimin Formülleşmesi: Luther Gulick-Lyndall Urwick Gulick ve Urvick, yönetim süreçlerinin POSDCORB formülü altında toplayarak şöyle sıralamışlardır: n n n n Planlama Örgütleme Kadrolama Yöneltme Koordine etme Raporlama Bütçeleme

Yönetimin Formülleşmesi n Yazarların ileri sürdükleri ilkeler daha çok örgütün formal yapısına ilişkindir. Bu ilkeler kısaca şöyle özetlenebilir: ¨ ¨ ¨ ¨ Üyeleri yapıya uydurmak Tek adam yönetimine güvenmek Emir birliğinden vazgeçmemek Genel ve özel olmak üzere iki tür maiyet kurmak Görev dağılımında homojenliği gözetmek Yetki ve sorumluluğu dengeleştirmek Yetki devrini gerçekleştirmek Kontrol alanını dar tutmak

Yönetimin Formülleşmesi İle İlgili Görüşlerin Eğitim Yönetimine Yansımaları n Gulick ile Urwick tarafından öne sürülen yönetim ilkelerinden bazılarını, bugünün eğitim örgütlerine uygulamak kolay değildir. Bunlar özelikle davranış bilimcilerinin savundukları görüşlere aykırı düşmektedir.

Yönetimin Formülleşmesi İle İlgili Görüşlerin Eğitim Yönetimine Yansımaları n Örgüt üyelerini yapıya uydurmak fikri altında, genellikle yöneticilerin rol savunması eğilimi bulunmaktadır. Eğitim örgütlerinde, örneğin okulda her bilim ve alanda yetişmiş üyeler çalıştığından böyle örgütlerin havası demokratik olmalıdır.

Yönetimin Formülleşmesi İle İlgili Görüşlerin Eğitim Yönetimine Yansımaları n Emir birliği kavramı, büyük çapta eğitim örgütlerinin işleyişini ağırlaştırmaktadır. Dar kontrol alanının uygulanması ise, özellikle böyle örgütlerin merkez birimlerinde, iletişim ve koordinasyon problemlerini artırmaktadır.

Yönetimin Formülleşmesi İle İlgili Görüşlerin Eğitim Yönetimine Yansımaları n Gulick ile Urwick yönetim süreçlerine ilişkin yararlı bir genelleme yapmış bulunmaktadır. Fakat bunlar ile örgüt yapısı ve yönetici davranışı arasında kuvvetli ilişkiler kuramamıştır. Ayrı ayrı ve ayrıntılı olarak incelendiğinde, eğitim yöneticisi bu süreçlerden yararlanabilir.

TEŞEKKÜRLER Prof. Dr. Cevat ELMA