SALIK BLMLER ENSTTS ANTRENRLK ETM YKSEK LSANS AED
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ANTRENÖRLÜK EĞİTİMİ YÜKSEK LİSANS AED. 601 - SPOR FİZYOLOJİSİ Doç. Dr. Yıldırım KAYACAN
ANTRENMAN AED. 601 - SPOR FİZYOLOJİSİ Hafta-10
Biyolojik Enerji Devri Yediğimiz besinler, solunum dediğimiz metabolik işlem sırasında O 2 tarafından parçalanarak CO 2, H 2 O ve kimyasal enerjiye dönüşürler. Büyüme ve kasların mekanik çalışması gibi biyolojik etkinliğin oluşması için gerekli enerji bu metabolik solunum aracılığı ile elde edilir. Bütün bu işlemlere BİYOLOJİK ENERJİ DEVRİ denir. GÜNEŞ YEŞİL BİTKİLER Kullanılan enerji CO 2 H 2 O YİYECEKLER İNSANLAR VE HAYVANLAR O 2
Adenozin Trifosfat ATP Kas kasılması enerji gerektiren bir olaydır ve kas kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye çeviren bir mekanizmadır. Besin maddelerinin parçalanması ile oluşan enerji iş yapımında kullanılmaz, yani direkt olarak mekanik enerjiye dönüştürülemez. Besin maddelerinden elde edilen enerji kasta depo edilebilen bir madde olan ATP nin yapımında görev alır.
GLİKOJEN ANAEROBİK GLİKOZ ADP + Pİ ATP PİRÜVİK ASİT PROTEİN O 2 YAĞLAR CO 2 KREPS DEVRİ CO 2 H+e H+e O 2 (AEROBİK) SİSTEMİNİN BİR ÖZETİ ADP+Pİ ATP ELEKTRON TAŞIMA SİSTEMİ H 2 O
Dinlenme ve antrenman koşullarında anaerobik ve aerobik sistemlerin belirlenmesi aşağıdaki üç önemli faktörle ilişkilidir; • Parçalanan besinlerin türü • Bunların her iki sistemde oynadığı rol • Kandaki laktik asit oranı
ANTRENMAN (Egzersiz) Antrenman sırasında hem aerobik hem de anaerobik sistemle ATP resentezlenir. Ama hangi sistemin daha ağırlıklı olarak kullanıldığı 1. Egzersizin tipine 2. Sporcunun antrenman durumuna 3. Sporcunun beslenmesine (besin türüne bağlıdır)
Kısa Süreli Egzersizler • Bu tür egzersizler; – 100 -200, 400 m sürat ve 800 m koşuları ile 2 -3 dk sürer – Bu tip egzersizlerde ağırlıklı olarak CHO’lar enerji kaynağı olarak besindir. – Anaerobik metabolizma ağırlıklı olarak kullanılılır.
Uzun Süreli Egzersizler • Uzun sayılabilecek yani 10 dk ve daha üzerindeki bütün egzersizler bu sınıfa girer. - Ana besin kaynağı CHO ve yağlardır. - Belli bir evreden sonra O 2 sıkıntısı olmaz - Laktik asit az birikir ve egzersiz sonuna kadar aynı seviyede kalır.
Koşu Ekonomisi Submaksimal hızda daha az O 2 kullanımını ifade eder veya verilen hızda daha az enerji harcanmasını gösterir. Dayanıklılık sporu yapanlar için önemli bir gerekliliktir. Düşük koşu ekonomisine sahip bir sporcu aynı hızda yapılan bir koşu sırasında yüksek koşu ekonomisine sahip bir sporcuya oranla daha fazla O 2 tüketir.
Lif tipleri ve performans • Tip I liflerin oranının artması oksijen kullanım kapasitesini diğer bir deyişle aerobik güç ve dayanıklılığı artırır. • Tip II liflerinin oranının artması ile anaerobik güç ve dayanıklılığı artırır. • Güç ve sürat gerektiren sporlarda Tip II liflerin fazlalığı, dayanıklılık gerektiren sporlarda ise Tip I liflerinin fazlalığı avantajdır.
Bir motor sinirin bir veya birden fazla kas lifini uyardığı yapıya MOTOR ÜNİTE denir. Bir motor ünite, aynı metabolik ve fonksiyonel özelliklere sahip liflerden oluşmuştur. Aynı motor sinir tarafından uyarılan ve aynı motor ünite içindeki lifler aynı zamanda kasılır ve gevşerler. Motor sinir tarafından getirilen uyarının şiddeti eşik değerin üzerinde ise motor ünite içerisindeki lifler hep birlikte kasılır eğer uyaran eşik değerin altında ise hiçbir lif kasılmaz buna HEP veya HİÇ KANUNU adı verilir.
KAS HİPERTROFİSİ • Bir organa duyulan ihtiyaç arttığında dokular buna hipertrofi veya hiperplazi ile cevap verir. • Kas lifleri boyuna uzayarak veya kesitine (enine) büyüyerek gelişirler. - Kasın boyu kemik boyundaki artışa göre uzar. • Hipertrofi ise kasın kesitine (enine) büyümesidir kalınlaşması). - Liflerin sayısı artmaz. - Lifler kalınlaşır. - Lifin kalınlaşması içerdiği miyofibrillerin sayısının artışı ile olur. - Antrenman kaslarda %30 -60 arası hipertrofiye rastlanır.
Hipertrofi ile liflerde; • Miyofibrillerin sayısı artar. • Mitakondriler sayı ve hacim olarak gelişir. • Kuvvet antrenmanları ile kastaki ATP ve CP %35 -40 artar. • Glikolitik kapasite ve anaerobik enzim kapasiteleri artar. • Dayanıklılık antrenmanları sonucunda ATP ve CP, aerobik enzim aktiviteleri, glikojen trigliserid depoları, oksidatif enzim aktiviteleri artar, maksimum oksidasyon hızında %45 artma olur.
KAS ATROFİSİ • Herhangi bir nedenle kasın kullanılmaması sonucunda kas lifleri Atrofiye uğrar. - Kasın hacmi küçülür. - Kas incelenir. • Değişik atrofi nedenleri vardır: - Yaşlılığa bağlı - Sinir gücünün kaybı - Fonksiyonel hareketsizlilik - Basınç - Hormonal eksiklikler
Kasın Duyu Reseptörleri • Hareketlerle ve vücut kompozisyonu ile ilgili duyuşşsal bilgi akışı feed-back (geri besleme) mekanizması ile gelişir. - "Propriosepsiyon“ olarak adlandırılır. - İki tür propriosepsiyon vardır. *Vestibular *Kinestetik
Anaerobik Eşik Egzersizin şiddeti artıkça kaslara taşınan O 2 miktarı artarken, gerekli enerjide aerobik sistemle sağlanır. Egzersiz şiddeti belirli noktayı aştığında ise aerobik sistem yetersiz kalmakta ve enerji üretimine anaerobik metabolizmalarda katılmaktadır. ATP yenilenmesine anaerobik metabolizmalarının katıldığı bu egzersiz şiddetine ANAEROBİK EŞİK adı verilir.
• Anaerobik eşik anaerobik enerji yolunun daha belirgin kullanımı sonucunda kasta oluşan laktatın (laktik asit) kana geçişinin hızlanması ve kanda laktatın uzaklaştırılmasının aynı oranda hızlı olmadığından birikmeye başlamasıdır. • Laktat eşik değerinde büyük kişisel farklılıklar görülse de 2. 5 -4 mmol/lt arasındadır.
• Anaerobik eşiğe ulaşma iş yükü; - Antrenmanlı kişilerde Max. VO 2 ‘nin %80 -85 egzersiz şiddetine - Sağlıklı antrenmansız kişilerde Max. V 02’nin %55 -65’i egzersiz şiddetine tekamül eder. - Anaerobik eşik sporcunun uygulayacağı optimal antrenman şiddetinin belirlenmesinde kullanılır. - Maksimal oksijen tüketiminin (Max. V 02 %80’i yapılan çalışmalarda anaerobik eşik yükseltilmekte - Bu çalışmalarla anerobik eşik Max. V 02’nin %90’ına tekamül eden iş yüküne çıkabilir.
KALP ATIM HIZI ve EGZERSİZ • Kalp atım hızına kısaca nabız diyebiliriz. Kalp atım hızı kalbin, bir dakikada vuruş sayısını ifade etmektedir. • Kalp atım hızı egzersiz sırasında artan enerji ihtiyacını karşılamak için vücudun ne kadar çalışması gerektiğinin bir göstergesidir.
• Dinlenmede sağlıklı bir kişinin ortalama kalp atım sayısı 60 -80 atım/dak. dır. • Orta yaşta antrenmansız ve sedanter(hareketsiz) kişinin kalp atım sayısı 100 atım/dak. dır. • İyi dayanıklılık antrenmanı yapmış bir kişinin kalp atım sayısı 30 -40 atım/dak ya düşebilir.
EGZERSİZDEN SONRA NABZIN NORMALE DÖNÜŞÜ • Efordan sonra nabzın normale dönmesi iki faktöre bağlıdır. a)Egzersiz sırasındaki iş yükü b)Şahsın kondisyon derecesi • Kondisyonu yüksek olan kimselerde egzersizden sonra nabzın normale dönüşü daha süratli olur. • Çok yorucu ağır egzersizlerden sonra nabız normale çok geç bazen 1 -2 saatte dönebilir.
EGZERSİZ SIRASINDA KALP ATIM HIZININ KONTROLÜ • Egzersiz sırasında kalpten pompalanan kan miktarı, iskelet kaslarının artan O 2 ihtiyacına göre değişir. • Kalp atım hızı kalbin sağ atriumunda bulunan SA düğüm tarafından kontrol edilir. • Bu nedenle kalp atım hızındaki değişimler SA düğümü etkileyen faktörlerden(sinirsel ve hormonal faktörler) etkilenir
• Kalp sempatik ve parasempatik otonom sinir sistemine ait sinirlerle çevrelenmiştir. • Sempatik sinirler noradrenalin ve adrenalin salgılayarak kalp atım sayısının artmasına neden olurlar. • Parasempatik sinirler ise asetilkolin salgılar ve SA düğümü etkileyerek kalp atım hızını düşürürler.
EGZERSİZ SIRASINDA KALP ATIM HIZININ KONTROLÜ • Hem sempatik hem de parasempatik sinir sistemleri beyindeki medulla tarafından yönetilir. • Duygusal heyecanlar, kas kimyası ve kan basıncındaki değişiklikler bu bölge tarafından algılanır, sempatik hem de parasempatik sinir sistemler uyarılarak kalp atım sayısı arttırılır yada azaltılır.
• Kalpten bir defada pompalanan kan miktarı arttığında kalp atım sayısı düşer. • Antrenmanlı bir kalbin yüksek kalp atımı volümü, verilen iş yükündeki düşük kalp atımıyla birleştiğinde verimli bir dolaşım sistemini ifade eder.
Bir antrenör ve beden eğitimci kalp atım sayısını kullanarak; 1)Egzersizin şiddetini belirleyebilir. 2)Antrenmanın etkisini belirleyebilir. 3)İki maddenin sonuçlarına dayanarak, yükleme prensibine göre en etkili antrenman programını geliştirebilir.
- Slides: 27