Autonome Zenuwstelsel Anatomie Functionele aspecten Sturing Enkele aspecten

Autonome Zenuwstelsel Anatomie Functionele aspecten Sturing Enkele aspecten dysfuncties

Autonome Zenuwstelsel indeling: Ø (ortho)sympathische Ø parasympathische zenuwstelsel • verschillende anatomische aspecten ü ligging preganglionaire neuronen in CZS ü localisatie autonome ganglia in periferie ü distributie over het lichaam

Autonome Zenuwstelsel: visceromotoriek Ø (ortho)sympathische Ø parasympathische zenuwstelsel Ø verschillende functionele aspecten ü neurotransmitters / receptoren ü remming versus stimulatie

Visceromotorische systeem Sturing (onwillekeurige) functies gemedieerd door Glad spierweefsel Hartspierweefsel Klieren • (Ortho)Sympatische systeem • Parasympatische systeem - Enterische systeem Sympatische en Parasympatische activiteit balans, handhaving homeostasis Sympatische activiteit: Actie! Fight, Flight, Fright Parasympatische activiteit: Rust, herstel energiebronnen

Kenmerken Visceromotorische systeem • Viscerale motorneuronen liggen buiten Centrale zenuwstelsel • Effecten van activiteit zijn diffuus, wijd verspreid, gecoordineerd • Neurotransmissie van visceromotorische neuronen: vele (co)neurotransmitters • Sturing en coordinatie door netwerk van corticale en subcorticale structuren in ventrale en mediale “forebrain”

Visceromotorische systeem

Visceromotorische systeem

Sympatische systeem Waar bevinden zich neuronen? In ruggemerg: Nucleus intermediolateralis Motorneuronen: In sympatische ganglia – grensstreng en prevertebrale ganglia

Sympatische systeem Waar bevinden zich neuronen? Grensstreng (paravertebraal) en prevertebrale ganglia

Neurotransmissie in VMS Twee postganglionaire neurotransmitters hebben tegengestelde effecten (contractie vs relaxatie) NB Verschillende klassen receptoren

EFFECTEN SYMPATISCHE en PARASYMPATISCHE ACTIVITEIT

Sympatische systeem EFFECTEN SYMPATISCHE ACTIVITEIT • Pupildilatatie • Vasoconstrictie bloedvaten huid en darm • Pilo-erectie • Dilatatie bronchiolen • Hartfrequentie en slagvolume omhoog • Verlaging spijsvertering-activiteit • Stimulatie bijnieren (nor-adrenaline secretie)

Autonome Zenuwstelsel viscerosensibiliteit Ø viscerale afferenten Ø regulatie viscerale activiteit: reflexbanen via CZS Ø viscerale pijn / referred pain

Viscerosensibiliteit Sensorische informatie van belang voor: • Terugkoppeling voor locale visceromotorische reflexen • Informatievoorziening hogere centra over noodzaak respons Centrale rol: nucleus of the solitary tract Sensorische cellichamen in: - Dorsale wortelganglia - Sensorische ganglia van IX en X Weinig sensorische vezels lage resolutie Sensorische vezels naar: Dorsale hoorn NST (anterolateraal systeem) Laterale hoorn - reflex

Viscerosensibiliteit Sensorische informatie van belang voor: • Terugkoppeling voor locale visceromotorische reflexen • Informatievoorziening hogere centra over noodzaak respons Centrale rol: nucleus of the solitary tract Sensorische cellichamen in: - Sensorische ganglia van IX en X Nucleus of solitary tract Visceromotorische nuclei Reticulaire formatie Hogere orde sturingscentra in forebrain PM Bewustzijn

Primaire afferenten Referred Pain Headse Zones

Centrale organisatie en regulatie van het autonome zenuwstelsel? Hoe worden de preganglionaire neuronen aangestuurd?

mediale prefrontale en cingulaire cortex insulaire cortex Amygdala Hypothalamus Autonome centra in reticulaire formatie / Centrale grijze stof Preganglionaire neuronen in hersenstam en ruggenmerg Primaire motorneuronen in autonome ganglia Nucleus tractus solitarii Spinale viscerosensibele neuronen; Nn IX en X Eind organen Thalamus Centrale autonome netwerk: regulatie van preganglionaire cellen van ortho – en parasympatische zenuwstelsel

Centrale regulatie autonome zenuwstelsel Hypothalamus Head ganglion of the autonomic nervous system • localisatie van de hypothalamus • functionele aspecten van de hypothalamus

Diencephalon

Diencephalon met Thalamus en Hypothalamus Thalamus Hypothalamus PI 061

Hypothalamus

NB GEDRAG Vasopressine Oxytocine

Hypofysevoorkwab Adenohypofyse NB GEDRAG

Hypothalamus Homeostasis • Temperatuur • Bloedvolume • Bloeddruk • Zuurgraad bloed • Zuurstof conc. • Glucosespiegel • …. . Structuur en verbindingen 2 Zones: Lateraal Hersenstam Voorhersenen Mediaal Gedrag Hypofyse AZS

Op welke hersengebieden oefent de hypothalamus invloed uit? Prefrontale cortex (cognitie en gedrag) Amygdala (emotie) Hippocampus (leer- en geheugen) Centrale grijze stof gedrag (fight, flight, etc) Reticulaire formatie en ruggemerg (autonome functies)

Hypothalamus, homeostasis en gedrag Homeostasis: Processen gericht op handhaven milieu interieur binnen nauwe grenzen temperatuur energiebalans vloeistofbalans Regulatie Homeostasis Sensorisch orgaan Signaal Detectie hypothalamus voorbeeld: temperatuur registratie in periventriculaire cellen Geintegreerde respons met 3 componenten 1. Humoraal – hypofyse hormonen 2. Visceromotorisch – AZS (para)sympatische componenten 3. Somatomotorisch - gedragsrespons

Regulatie eetgedrag Geintegreerde respons na eten, bij verhoogd leptine: • Humoraal – TSH, ACTH • Visceromotorisch – Sympaticus toename Metabolisme Lichaamstemp. • Somatomotorisch – Afname eetgedrag

Autonome stoornissen Aandoeningen hersenzenuwen (bijv. n. oculomotorius) Syndroom van Horner Ziekte van Parkinson autonome stoornissen reukstoornissen cognitieve stoornissen motorische stoornissen MSA = multiple system atrofie

Syndroom van Horner