ADIERAZPEN KONPETENTZIA LEHEN HEZKUNTZA 2 ETA 3 ZIKLOA

ADIERAZPEN KONPETENTZIA LEHEN HEZKUNTZA 2. ETA 3. ZIKLOA 2015 eko apirilaren 21 a

GIDOIA 1. Marko teorikoaren azalpena. 2. Ipuina eta errezeta sortzeko Txanelan eskaintzen diren jarduerak aztertu. 3. Ikasleen lan batzuk baloratu: ipuina, errezeta, konparazio azalpena eta azalpen-testua. 4. Ipuina eta errezeta sortu eta ahoz azaldu. 2014 -2015 ikasturtea

Hizkuntza komunikazio-tresna bezala erabiltzeko gai izatea… Mota desberdinetako edukiak era integratuan aplikatuz: gaitasunak, kontzeptuak, prozedurak, jarrerak. Ahozko nahiz idatzizko komunikazio beharrei erantzuteko… ZERTARAKO ZEREKIN Komunikatzen ikasi NON NOLA Askotariko testuinguruetan eta helburu anitzekin… Eraginkortasunez… 14 -10 -30 3

ADIERAZPEN KONPETENTZIA Euskal curriculuma � IDATZIZKOA: Giza komunikazioaren eremu desberdinetan, helburu anitzei erantzuteko eta hartzaile askotarikoekin komunikatzeko, mota askotariko testuak egokitasunez (*) idaztea. � AHOZKOA: Giza komunikazioaren eremu desberdinetan, helburu anitzei erantzuteko eta hartzaile askotarikoekin komunikatzeko, mota askotariko testuak egokitasunez ahoz adieraztea. Una buena abogada es una excelente lectora de leyes y normas y una experta redactora de sentencias y recursos. No existen biólogos que no sepan leer y redactar protocolos de laboratorio o artículos de investigación. Es a través de la lectura y la escritura de los géneros correspondientes como las personas desarrollan la actividad laboral. CASSANY 14 -10 -30 4

ADIERAZPEN KONPETENTZIA 1. Zer egitea eskatzen du? � 2. Zer egitea espero dugu? � 3. Nola egitea eskatzen diegu? � 14 -10 -30 5

1. JARDUERA HELBURUA: Irakasleok ikasleei eskatzen dizkiegun ariketen formulazioaren atzean zer dagoen ohartaraztea. Zeregina egoki baten garrantziaz ohartaraztea. Eskatu diegun hori (zeregina) eta adierazpen konpetentziaren arteko erlazioaren inguruan hausnartzea. PROZEDURA: talde handian a) Hizkuntzan eskatzen ditugun jardueretan nola formulatzen ditugu eginkizunak? b) Zer egitea espero dugu irakasleok? c) Nola egitea eskatzen diegu ikasleei? Lehenengo, banaka erantzuten saiatuko dira Ondoren, taldean erantzunak adostuko dituzte Bukatzeko, talde handira ekarriko ditugu bizpahiru talderen erantzunak DENBORALIZAZIOA Talde handian: 5 minutu 6

ADIERAZPEN KONPETENTZIA 1. Zer egitea eskatzen dute? � 2. Zer egitea espero dugu? Erantzutea � (zehazten diegu non erantzun, baina ez nola erantzun. Ondorioz, gehienetan, guk espero duguna ez da ikasleak burutzen duena). 3. Nola egitea eskatzen diegu? Ez diegu gehienetan zehazten. � Zehazten diegunean, gehienetan idatziz egitea eskatzen diegu. 14 -10 -30 IRITZIA EMATEA, KONTATZEA, IDAZTEA, AURKEZTEA, BEREIZTEA, EZTABAIDATZEA, ESPLIKATZEA, ONDORIOZTATZEA, AZALTZEA, KONPARATZEA, OSATZEA (organigrama, denbora-lerroa, grafikoa, …) ARRAZOITZEA, ERLAZIONATZEA, ERANTZUTEA, ESATEA, LABURTZEA, DESKRIBATZEA, ORDENATZEA, AIPATZEA, KOMENTATZEA, DEFINITZEA, PROBLEMAK EBAZTEA, ARGUDIATZEA, … 7

2. JARDUERA ERANTZUNA I Eragiketa guztietan adierazteko baldintzak berdinak al dira? Diskurtso mota Informazio diskurtsoak • • Hartzailearen ezagutzak zabaltzea helburu dutenak Hartzaileak uler dezan zerbait Nork landu behar du? • • Diskurtso-sekuentziak Deskribapen sekuentzia Narrazio sekuentzia Esplikazio sekuentzia Elkarrizketa-sekuentzia esplikatzen dutenak • Hartzaileak ekintza bat gauzatu dezan edo portaera jakin bat eduki dezan instrukzioak ematen dituztenak. Deskribapen sekuentzia Narrazio sekuentzia Esplikazio sekuentzia Argudiozko sekuentzia Elkarrizketa-sekuentzia Mundu berriak sortzeko, emozioak eta sentimenduak adierazteko edo bestengan Deskribapen sekuentzia Narrazio sekuentzia Esplikazio sekuentzia Argudiozko sekuentzia Elkarrizketa-sekuentzia Argudiozko diskurtsoak Norbait zerbaitez konbentzitzeko, nork bere ikuspegia adierazteko, hartzailearen jokaeran edo haren usteetan eragiteko, • • • Testu generoak Zine karteldegia Grafikoa, fitxa Aurkibidea Agenda Biografia, norberaren aurkezpena Albistea, Irrati elkarrizketa, Erreportaia Gertaera historikoak Esperimentua Arauak, instrukzioak Ezagutzak eraikitzeko elkarrizketa, elkarrekintza antolatzeko elkarrizketa. • Editoriala, mahai ingurua, iritzi artikulua • Testu iruzkina • Debatea • Eztabaida IDAZTEA, (1) BEREIZTEA, (2) KONPARATZEA, OSATZEA (organigrama, denbora-lerroa, grafikoa, …), ERLAZIONATZEA, ERANTZUTEA, ESATEA, LABURTZEA, ORDENATZEA, AIPATZEA, KOMENTATZEA, … balioespen kritiko bat egiteko sortutakoak. Diskurtso ludikoak eta estetikoak (literatura diskurtsoak) • • Bertsoa, poema, asmakizunak Eleberria, ipuina, fabula Jokoa, jolasa Egunerokoa sorrarazteko, hausnarketaren bat eragiteko, irudimena garatzeko, hizkuntzarekin jolas egiteko asmoz sortutakoak. 8

DISKURTSOA/TESTUAREN ERAIKUNTZA 1. TESTUA/DISKURTSOA 2. IDAZLEA/HIZTUNA TESTUINGURATZEA PLANIFIKAZIOA (Idazte ekintza I) TESTURATZEA (Idazte ekintza II) EGITEN JAKIN EZAGUTZAK: jakin BERRIKUSTEA (Idazte ekintza III) 14 -10 -30 9

DISKURTSOA/TESTUAREN ERAIKUNTZA 1. TESTUA/DISKURTSOA 2. IDAZLEA/HIZTUNA IDATZIZ/AHOZ ADIERAZI AURREKO PROZESUA: EGITEN JAKIN TESTUINGURATZEA JARRERA -Helburua definitzea: Zer lortu nahi dut ? -Zertarako adierazi behar dut? -Gaia zehaztea: zeren inguruan hitz egin behar dut? -Hartzailea finkatzea: Norentzako da testua? Zer-nolako hartzailea da? -Igorlearen rola definitzea: Zein roletatik sortuko dut testua? -Testu-generoa hautatzea: nolako testua sortu behar dut? ROLA -Helburuak ezartzea -Aurreikustea EZAGUTZAK: jakin w. TESTUALAK • • Diskurtso-motak Testuen barneegiturak Ø Narratiboa Ø Azalpenezkoa Ø Argudiozkoa w KONTESTUALAK - Modalizazioa, erregistroa, baliabide tipografiko, hiztegi teknikoa. . . 14 -10 -30 10

DISKURTSOA/TESTUAREN ERAIKUNTZA 1. TESTUA/DISKURTSOA 2. IDAZLEA/HIZTUNA IDATZIZ/AHOZ ADIERAZI AURREKO PROZESUA: TESTUINGURATZEA IDAZTE-EKINTZA 1 PLANIFIKAZIOA -Komunikazio egoeraren azterketa -Ideiak sortu -Ideiekin bat datorren informazioa bilatu, aukeratu, baloratu eta erregistratu -Testu mota eta testuen barne-egitura aurreikusi -Edukiak hautatu eta antolatu, komunikazio-asmoaren eta testuen egitura arketipikoen arabera. EZAGUTZAK: jakin w. KULTURALAK w. TESTUALAK w. KONTESTUALAK TREBEZIAK EGITEN JAKIN -Analizatzen (identifikatzea, bereiztea, ordenatzea) -Baloratzea -Sailkatzea (erlazionatzea, ordenatzea) -Erregistratzea -Sintetizatzea (laburtzea) -Egituratzea -IDEIAK SORTZEKO ETA KUDEATZEKO TEKNIKAK -IRAKURKETA ESTRATEGIAK -INFORMAZIOA BILATZEKO TEKNIKAK (IDEIA NAGUSIAK ETA BIGARREN MAILAKOAK IDENTIFIKATZEA, …), -INFORMAZIOA HAUTATZEKO TEKNIKAK, -INFORMAZIOA BILTEGIRATZEKO TEKNIKAK, -INFORMAZIOA SINTETIZATZEKO TEKNIKAK -INFORMAZIOA LABURTZEKO TEKNIKAK 11

o Helburu orokorraren baitan testuaren edukia antolatzeko hainbat sekuentzia: • Deskribapen-sekuentzia • Narrazio-sekuentzia • Elkarrizketa-sekuentzia • Konparazio-sekuentzia 14 -10 -30 12

DISKURTSOA/TESTUAREN ERAIKUNTZA 1. TESTUA/DISKURTSOA 2. IDAZLEA/HIZTUNA IDATZIZ/AHOZ ADIERAZI AURREKO PROZESUA: TESTUINGURATZEA IDAZTE-EKINTZA 1 PLANIFIKAZIOA IDAZTE-EKINTZA 2 TESTUALIZAZIOA -Informazioa garatzea, egitura errespetatuz -Paragrafoak antolatzea -Informazioaren kohesioa: testuaren atalak egituratzeko eta lotzeko erreferentzia-mekanismoak, antolatzaileak eta bestelako baliabideak. -Arau gramatikalak eta ortografikoak aplikatzea. EZAGUTZAK: jakin w. KULTURALAK -Testu-prozesadoreen oinarrizko ezagutzak EGITEN JAKIN -Baloratzea (identifikatzea, konparatzea, lehenestea) w. TESTUALAK -Progresio tematikoa eta ideien arteko erlazioa ezartzen duten bitartekoak -puntuazio arauak -ortografia arauak -morfosintaxi arauak w. KONTESTUALAK -Arau tipografikoak 14 -10 -30 - Ereduak transformatzea. -Diskurtsoa gauzatzea: Eskema grafikoa egitea • Ideiak garatzea • Informazioa zuzentasunez adieraztea • 13 TREBEZIAK

TESTURATZEA: KONTUAN HARTU BEHARREKO TESTU-PROPIETATEAK 1. EGOKITASUNA Hizkuntza estandarra edo dialektala Erregistroa: -Objetibotasuna/subjetibotasuna -Gaiari dagokion terminologia -Formaltasun-maila (hartzailearekin bat datorrena) -Tonua: ironikoa, umoristikoa, neutroa. . . Igorlearen presentzia/presentziarik eza: modalizazioa, deixiaren erabilera. . . Aurretik finkatutako komunikazio-helburuaren lorpena 2. KOHERENTZIA • Informazioaren hautaketa: kantitatea, kalitatea • Informazioaren egituraketa • Informazioaren progresioa: informazio ezagunaren eta berriaren arteko oreka • Informazioaren paragrafokako banaketa • Komunikazio-asmoaren eta testuaren barne 14 egituraren arteko erlazioa 14 -10 -30

TESTURATZEA: KONTUAN HARTU BEHARREKO TESTU-PROPIETATEAK 3. KOHESIOA • Testuko zatien arteko erlazio semantikoa • Erreferentzia-baliabideak • Testu-antolatzaileak • Puntuazio- eta tipografia-markak • Aditz-denboren arteko korrelazioa 14 -10 -30 15

DISKURTSOAREN ERAIKUNTZA 1. TESTUA IDATZIZ/AHOZ ADIERAZI AURREKO PROZESUA: TESTUINGURATZEA IDAZTE-EKINTZA 1 PLANIFIKAZIOA 2. IDAZLEA/HIZTUNA EZAGUTZAK: jakin KULTURALAK w. TESTUALAK w. KONTESTUALAK w IDAZTE-EKINTZA 2 TESTUALIZAZIOA IDAZTE-EKINTZA 3 BERRIKUSKETA -Sortutako testua selektiboki irakurtzea: akatsak aurkitzeko bai edukiaren aldetik bai formaren aldetik. -Egindako akatsak zuzentzeko, norberaren baliabideak, taldekideen iradokizunak, irakasleen oharrak eta kontsultarako baliabideak erabiltzea. -Balorazioa: diskurtsoa aztertzea, proposatutako helburua zenbateraino bete den egiaztatzeko. TREBEZIAK EGITEN JAKIN -Baloratzea (identifikatzea, konparatzea, lehenestea) -Autoerregulatzea -Erregulatzea -Kooperatiboki lan egitea (jarrera asertiboak eta enpatikoak) -Justifikatzea -Argudiatzea -Erabakitzea 14 -10 -30 -IRAKURKETA SELEKTIBOA -JARRERA KRITIKOA -AZTERKETAHAUSNARKETA GAITASUNA: analisia, sintesia -BERRIKUSKETARAKO TRESNAK (check-list, ebaluazio-taulak, …) -LANKETA KOOPERATIBORAKO ESTRATEGIAK -AUTONOMIA

2. JARDUERA HELBURUA: Testuaren/diskurtsoaren eraikuntza prozesua lantzeko ikastolan zer nolako neurriak ezarrita ditugun azalaraztea PROZEDURA: Galdera irekia egin talde handian: a) Ikastola mailan adostuta al duzue testuaren/diskutsoaren prozesua? b) Zer eskatzen diezue ikasleei? Ekoizpenaren azken produktua, ala prozesua ikuskatu ahal izateko urrats bakoitzeko produkturen bat? DENBORALIZAZIOA Talde handian: 5 minutu 17

TESTUEN EGOKITASUNA 18

DISKURTSOAREN ERAIKUNTZA 1. TESTUA IDATZIZ/AHOZ ADIERAZI AURREKO PROZESUA: TESTUINGURATZEA IDAZTE-EKINTZA 1 PLANIFIKAZIOA IDAZTE-EKINTZA 2 TESTUALIZAZIOA IDAZTE-EKINTZA 3 BERRIKUSKETA AHOZKO AURKEZPENA AHOZ ADIERAZTEA -Aurkezpena antolatzeko makuluak prestatzea (ppt-ak, irudiak…) -Aurkezpena hartzailearentzako egokitzea: ulergarria egitea egitura eta eduki aldetik, argia eta modu sinplean azalduta. -Sarrera on bat osatzea -Egindako lana borobilduko duen amaiera prestatzea. -Zuzentasunez eta jariotasunez hitz egitea. -Entseatzea (ispilu aurrean): testua ez irakurtzea eta adierazkortasunez aritzea, entzulearekin elkarreragina (begirada) zaintzea, ahots tonu egokia eta errimo egokia erabiltzea, denboraren kudeaketa zaintzea. 2. IDAZLEA/HIZTUNA EZAGUTZAK: jakin EGITEN JAKIN w. KULTURALAK -Testu-prozesadoreen oinarrizko ezagutzak w. TESTUALAK -Testuen barne-egiturak: Ø Narratiboa ØAzalpenezkoa Ø Argudiozkoa w. KONTESTUALAK - Modalizazioa, erregistroa, hiztegi teknikoa. . . 14 -10 -30 -Diskurtsoa planifikatzea -Diskurtsoa ahoz gauzatzea -Autoerregulatzea TREBEZIA K -AUTONOMIA -BALIABIDE DIGITALEN ERABILERA (audioeditoreen aplikazioak, ppt, …) -JARRERA KRITIKOA -AZTERKETA GAITASUNA: analisia, sintesia. -Power pointak, grafikoak, irudiak, … prestatzea -Grabazioak egitea 19

AHOZKO AURKEZPENA: KONTUAN HARTU BEHARREKO TESTU-PROPIETATEAK 1. EGOKITASUNA Hizkuntza estandarra edo dialektala Erregistroa: -Objetibotasuna/subjetibotasuna -Gaiari dagokion terminologia -Formaltasun-maila (hartzailearekin bat datorrena) -Tonua: ironikoa, umoristikoa, neutroa. . . -Igorlearen presentzia/presentziarik eza: modalizazioa, deixiaren erabilera. . . -Gorputz-hizkuntza - Aurretik finkatutako komunikazio-helburuaren lorpena 2. ZUZENTASUNA 3. AURKEZPENA Hizkuntza-sistemaren arauen aplikazioa. • Testu-genero bakoitzaren gizarte-konbentzioekiko egokitzapena: formatua, diseinua, elementu tipografikoak 14 -10 -30 20

IDATZI/AHOZ ADIERAZI AURRETIK LABURBILDUZ: ULERMEN ERAGIKETA EGOERA AZTERTU: Aurreikusi hartzailea; aurreikusi komunikazioasmoa; aurreikusi sortu beharreko produktua (gaia, testu-mota); aurreikusi horretarako aktibatu beharreko operazio kognitiboa eta haren baitako operazio mentalak; aurreikusi sorkuntza-prozesua zein den. 1. TESTUINGURATZ EA IDEIAK SORTU: informazioa hautatu komunikazio-asmoaren baitan (informazioa baloratzeko eta aukeratzeko teknikak erabiliz), ideiak zerrendatu. 2. PLANIFIKAZIOA ZEREGINA TESTUA 3. TESTURATZ EA IDATZI ONDOREN 4. BERRIKUSKET A AHOZKO AURKEZPENA TESTURATZEA BERRIKUSKETA 14 -10 -30 IDATZI/AHOZ ADIERAZI BITARTEAN IDEIAK ANTOLATU: ideien hierarkia aurreikusi, testu-sekuentzia zehaztu. EDUKIA GARATU: aurreikusitako ordenaren arabera ideiak garatu. Paragrafoak antolatu. Testuaren atalak egituratzeko eta lotzeko lokailuak eta antolatzaileak aurreikusi, … HIZKUNTZ FORMA EGOKIAK BILATU: arau ortografiko eta gramatikalen aplikazioa. Arloko berariazko lexikoaren erabilera, errepikapenak saihesteko ahalegina egin. LEHEN ZIRRIBORROA IDATZI LEHEN ZIRRIBORROA SELEKTIBOKI IRAKURTZEA EGINDAKO AKATSAK IDENTIFIKATZEKO: - Egokitasuna =pertinentzia - Koherentzia EDIZIOA - Zuzentasuna Identifikatutako akatsak zuzenduz, BIGARREN ZIRRIBORROA IDATZI 21

3. JARDUERA HELBURUA: Irakasleak zeregin egoki baten garrantziaz ohartarazteko, Txanelan testuak sortzeko eskaintzen diren jarduera batzuen azterketa balorazioa egitea emandako gidoiari jarraituz. Gelako praktikan egiten diren egokitzapenen berri ematea. PROZEDURA: Bi testu mota aztertuko dira: gela erdiak ipuina eta beste erdiak instrukzio testua. Lehenengo, binaka erantzuten saiatuko dira. Ondoren, taldean erantzunak adostuko dituzte Bukatzeko, talde handira ekarriko dugu taldeetan sortutako esanguratsuena. DENBORALIZAZIOA Binaka: 20 minutu Taldean: 10 minutu MATERIALA Jarduera multzoa 22

4. JARDUERA HELBURUA: Ikasleek sortutako testuak aztertzea: ipuina, konparazio testua eta azalpen-testua. PROZEDURA: 4 lagun talde bakoitzean. Talde bakoitzari jarduera bana eman. Ariketak irakurrita, zeregina identifikatu behar dute eta hiru galdera hauek erantzun behar dituzte: a) Nola baloratuko zenuke testu hau? Materialean baloraziorako txantiloia eskaintzen zaizu. b) Zer adieraziko zenioke ikasleari orokorrean? c) Ikasleak egindako lana hobetzeko zein iradokizun egingo zenizkioke? Lehenengo, binaka erantzuten saiatuko dira Ondoren, taldean erantzunak adostuko dituzte Bukatzeko, talde handira ekarriko dugu taldeetan sortutako esanguratsuena. DENBORALIZAZIOA Binaka: 20 minutu Taldean: 5 minutu Talde handian: 5 minutu MATERIALA Jarduera multzoa 23

5. JARDUERA HELBURUA: Ikaslearen rolean jarri eta errezeta bat sortu eta ahoz azadu. PROZEDURA: 4 lagun talde bakoitzean. Bi testu mota sortuko dira: gela erdiak ipuina eta beste erdiak errezeta Ondoren, ahozko azalpena prestatuko da eta elkarri talde txikian aurkeztuko da. DENBORALIZAZIOA Binaka: 15 minutu Taldean: 10 minutu 24

14 -10 -30

ADIERAZMEN KONPETENTZIA Eskerrik asko ! HIZKUNTZA-PROIEKTUA