LEHEN MUNDU GERRA 1914 eta 1918 urteen artean

LEHEN MUNDU GERRA

1914 eta 1918. urteen artean, Europan hasi eta mundu osora zabaldu zen gerra odoltsua.

GERRAREN AURREKARIAK: • 1 -Alemaniaren politika: • XVIII. mendetik Europako kanpo politika Orekaren teorian oinarritzen (militarki herrialde guztiak berdinak ziren). • XIX. mendetik aurrera ordea, oreka hori apurtzen hasi zen Alemaniako batasunaren ondorioz.

Bi politika nabarmendu ziren Europan: -Bismarckena(realpolit-1890 ra arte). -Helburua estatuen arteko bakea ziurtatzea zen aliantza sistemen bidez. -Gillermo II. arena(weltpolit-1890). -Helburua: Alemaniaren nagusitasuna.

2 -II. industrializazioa: Ondorioz, hazkunde ekonomiko handia: Europako herrialdeak kolonietara beraien eremua zabaltzeko asmoz. Honen eraginez lehia estua sortu metropolien artean, denek zatirik onenarekin geratzeko nahia.

3 -Kolonialismoa: Frantziak + Ingalaterrak zati onena hartu. Alemaniaren desadostasuna. 4 -Balkanetako gatazkak: Otomandar inperioa desagertzean inguruko herrialdeek lurralde hori kontrolatzeko nahia. Ondorioz: Errusia+Serbia, Austria – Hungaria+ Alemaniaren kontra.

5 -Muturreko nazionalismoaren hedapena eta berrarmatzen politika: -Garai honetan jendea pozik joaten zen gerrara bere nazioa defendatzeko. -Berrarmatze politikarekin armadak ikaragarri hasi ziren. -Soldadutza ezartzean armadak askoz azkarrago mobilizatu

Blokeen sorrera:

Aliantza hirukoitza: Alemania, Austria –Hungaria eta Italia. -Arrazoiak: 1 -Balkanak eta Otomandar inperioa eskuratu. 2 - Afrika iparraldeko interesak. Entente hirukoitza: Frantzia, Errusia eta Ingalaterra. -Arrazoiak 1 -Balkanak eskuratu. 2 -Afrikako interesak. 3 -Errusiak Dardaneloak eskuratu nahi. Mediterraneorako irteera bakarra

Gerraren hasiera: -1914 ko ekainean, muturreko Serbiar batek Austria –Hungariako artxidukea hil. zuen(magnizidioa). -Uztailean, gerrari hasiera eman zioten bi gertakari gertatu: -Austriak Serbiari ultimatuma -Errusiak mobilizazio orokorra deitu Serbiaren alde

Gerraren garapena:

1. Hiru fase izan zituen: 1. 1. Mugimendu gerra: Alemaniarren helburua Frantzia eta Errusiaren konkista azkarra zen baina frantziar erresistentziak garaipen azkar horren egitasmoak oztopatu zituen.

1. 2. Lubakietako gerra: 1. 2. 1. Bi ezaugarri izan zituen: -Fronteak egonkortu. -Lubakietan oinarritutako defentsa taktikak erabili zituzten. Ondorioz, bi aldeetako soldaduak asko ahuldu. 1. 3. 1917. urtea: Gerraren norabidea aldatu zuten bi gertakari: -Estatu Batuen sarrera gerra. -Fronte Errusiarraren gainbehera(Brest Litovskeko bakea sinatu Alemaniarekin).

Atzeguardiako gerra:

-Gerrako ekonomia: 1 -Ekonomia guztia aldatu zen gerrari erantzuteko. 2 -Gizon asko gerrara. Ondorioz gastu handia. 3 -Gerrako herrialdeak arazoak: lehengai urriak 4 -Emakumeak lantegietara sartu. -Hau dena lortzeko estatuak ekonomian zuzenean parte hartu beharra. -Herrialde neutralak aberastu: gerrako herrialdeak hornitzeagatik.

Gerraren amaiera: 1918 an amaitu zen Lehen Mundu gerra. Alemanen armadan eta atzeguardian herritarren etsipena gehitzen ari zen eta horrek gerraren amaiera azkartu zuen.

1. Gerraren azterketa: *Galera demografiko eta material handiak egon ziren. *Estatu nazional berrien sorrera: Inperio galtzaileak zatitu eta estatu nazional berriak sortu. *Aldaketak nazioarteko herremanetan: -gerrak ahuldu egin zuen Europa mundu mailan. -garai bateko Europaren nagusitasun ekonomikoa Estatu Batuek hartu zuten.

Bake itunak:

Lau herrialde handietako ordezkariak Parisen bildu ziren biltzar batean: • Frantziako Clemenceau presidentea. • Estatu batuetako Wilson presidentea. • Britainia Handiko Lloyd George lehen ministroa. • Italiako Orlando ministroa.

1919. urte hasieran Parisko biltzarrean Nazioen Elkartea sortu. 1919 ko ekainaren 28 an Versaillesko ituna sinatu ententekoek eta Alemaniak. Bertan Alemania zigortu egin zuten.

Europako mapa berria: Versaillesko bakearen ondoren Europako mapa guztiz aldatu zen

Hala ere, Europako arazoak ez ziren konpondu: -Naziotasunaren arazoa: Alemaniak eta Austria –Hungariak ez zuten onartzen jarritako mapa berria(irredentismoa). -Herrialde berriek ez zuten egonkortasunik. -Bigarren Mundu Gerra(19391945).