LEHEN MUNDU GERRA 1919 1914 AURKIBIDEA n n

LEHEN MUNDU GERRA -1919) (1914

AURKIBIDEA n n n n n AURREKARIAK BLOKEEN SORRERA BALKANETAKO KRISIA BERRARMATZE POLITIKA/LEGITIMAZIO IDEOLOGIKOA GERRAREN HASIERA HIRU FASEAK ATZEGUARDIAKO GERRAREN AMAIERA GERRAREN AZTERKETA BAKEAREN ANTOLAKUNTZA

GERRARAKO BIDEAK (gerraren aurrekariak 1890 -1914) n Alemaniaren politika. -XVIII mendetik Europan Orekaren Teoria. Baina, Alemaniak oreka apurtu zuen: -Bismarcken politika realpoilt (bakea helburu aliantzen bidez) 1890 ra arte. -Gillermo II. aren politika weltpolit (helburua: Alemaniaren nagusitasuna) 1890 tik aurrera.

n II. Industrializazioa. -Hazkunde ekonomikoaren ondorioz, merkatu eta lehengaiak lortzeko beharra egon zen. Hauek, herrialde berrietan aurkitu behar zituzten eta ondorioz, kolonialismoa. n Kolonialismoa: -Lehia zegoen herrialdeak banatzerako orduan, denek nahi baitzuten zatirik aberatsena. n Nazionalismoa: - Ideologia nazionalista hedatu zen: Inperioen nagusitasunagatik eta Estatu gabeko nazioak indepentzia aldarrikatzen zutelako.

BLOKEEN SORRERA ALIANTZA HIROKOITZA -Alemania, Austria-Hungaria eta Italia. n *Aliantza naturala zuten (kultura medio). *Denek interes berberak Afrikan (Italia) eta Balkanetan. n ENTENTE HIRUKOITZA -Ingalaterra, Errusia eta Frantzia. *Beste aliantzei aurre egiteko (Errusiak Balkanetan interesak, Frantziak Afrika iparraldean eta Ingalaterrak nolabaiteko pikea zuen merkataritza eta ekonomiagatik Alemaniarekin).

BALKANETAKO KRISIA n Otomandar Inperioaren menpe zeuden. Baina, hau desegiten zegoenez, herrialde batzuetan Balkanekiko interesak piztu ziren: Errusiak interes estrategikoak zituen, Serbiak nazionalistak eta Austria-Hungariak politikoak eta ekonomikoak. n Austria-Hungariak Bosnia-Herzegobina eskuratu zuen eta ondorioz, Errusia eta Serbia aliatu egin ziren Austria-Hungariaren kontra.

BERRARMATZE POLITIKA Gerra momentu batetik bestera lehertuko zela eta berrarmatu egin ziren. n Armadak ikaragarri hasi ziren eta soldadutza ezarri zen. n Armada horiek teknologia aldetik ekipamendu askoz hobea zuten eta honek beste era bateko gerra ahalbidetu zuen. (kañoiak, trintxerak, hegazkinak…) n LEGITIMAZIO IDEOLOGIKOA n Abertzaletasun sutsua indartu zen. Nazioa defendatzea ondo ikusita zegoen ikuspuntu moraletik.

GERRAREN HASIERA 1914 ko ekainaren 28 an, Austria-Hungariako artxidukea hil zuen Serbiar batek. n Ondorioz uztailean Austriak ultimatuma jarri zion Serbiari. Serbiak ia ezarritako eskaera guztiak bete zituen arren Austriak gerra deklaratu zion (Alemania lagun zuela) n Errusiak mobilizazio orokorra deitu zuen Serbiaren alde (uztailaren 30 ean). n Aliantzak kateatuz, gerra Europa osora zabaldu zen abuztuaren 4 rako. n

GATAZKAREN FASEAK n LEHEN - - FASEA: MUGIMENDU GERRA Alemanek Schlieffen planari jarraituz gerra bizkorra antolatu zuten bi fronterekin. Ekialdean (Errusia) eta mendebaldean (Frantzia) Helburua: Mendebaldea garaitu ondoren indar guztia ekialdean jarri. Alemaniak porrot egin zuen.

n BIGARREN FASEA: LUBAKIETAKO GERRA -Gerraren azken hilabeteetararte luzatu zen. - Bi ezaugarri izan zituen: • Fronteak egonkortu • Lubakietan oinarritutako defentsa taktikak. -Honekin bi aldeen indarrak parez geratu ziren gerra azkarraren porrotaren ondoren. - Bataila garrantzitsuak: Sommeko gudua, Dardaneloetakoa…

n HIRUGARREN FASEA: 1917. urtea -Berdintasun egoera nagusi. -Gertakariak: • Fronte Errusiarraren gainbehera. Bake hitzarmena Alemaniarekin eta Brest – Litovskeko bakea. • Estatu Batuak gerran sartu ziren blokeak desorekatuz.

ATZEGUARDIAKO GERRA EKONOMIA: -Gerrak gastu asko ekarri zituen eta lehengaiak urritzen ari ziren. Ondorioz, ekonomia eraldatu egin zen: emakumeak lanera, errazionamendu liburuxkak, prezioak gora eta maileguen eskaerak agertu ziren. n ARAZO EKONOMIKOAri aurre egiteko: Estatuak zuzenean parte hartu behar izan zuen kapitalismoa baztertuz. n HERRIALDE NEUTRALAK ETA ESTATU BATUAK benefiziatu egin ziren hornitze lanekin. n

GERRAREN AMAIERA 1918 n 1918 ko azaroaren 11 an Rethondes hirian potentzia aliatu nagusiek eta Alemaniak sinatu zuten. n Arrazoiak: - Alemaniako herriak gobernua presionatu zuen gerrari amaiera emateko ( gastuen luzapena, hildako kopuru handia…) - Estatu Batuen parte hartzea (oreka apurtu zuen aliantzetan).

GERRAREN AZTERKETA Galera demografiko eta materiala: Heriotza asko egon ziren. Gainera zenbait meategi, lur eta etxalde galdu ziren. n Estatu berrien sorrera: Aldaketa instituzionalak egon ziren. Inperio galtzaileak zatituta gelditu ziren eta estatu berriak sortu ziren. Inperio handietan nazionalitate desberdinak zeuden eta independentzia aldarrikatzen zuten. Orduan gerrari esker independentzia lortu zuten. n Aldaketak nazioarteko harremanetan: Europa ahuldu egin zen. Garai baten izandako nagusitasun ekonomikoa ere Estatu Batuen menpe gelditu zen eta erakunde berri bat sortu zen. ONUren antzekoa. n

BAKEAREN ANTOLAKUNTZA n n - • • Bakearen printzipio nagusiak: Alemaniarentzat baldintza gogorrak, Europako mapa berria eratu eta inperio kolonialak berriro banatu ziren. Bake itunak: Parisen bildutakoak: Lau protagonista nabarmen; Clemenceau (Frantzia), Wilson (Estatu Batuak), Lloyd George (Inglaterra) eta Orlando (Italia). Estatu Batuak 14 puntu aurkeztu zituen, 2 aipagarriak: nazionaltasuna ezartzea eta nazioen elkartea sortzea Frantzia: Austria-Hungaria deuseztatu eta Alemania ahuldu Inglaterra: Otomandar inperioaren etorkizuna eta Britainiarren presentzia Ekialde hurbilean Italia: Kosta adriatikoko lurrak anexionatu nahi izan zituen

NAZIO ELKARTEAREN SORRERA n 1919 an Parisko biltzarrean Nazioen Elkartea sortu zen. Negoziazioaren bidetik, bakea ziurtatzeko eta gatazkak konpontzeko egin beharra zuen nazioarteko erakundea.

VERSAILLESKO ITUNA n 1919 ko ekainaren 28 an idatzi zuten, herrialde irabazleek eta Alemaniak. Bertan erabaki ziren Alemaniari ezarri behar zitzaizkion baldintzak: Lurren galera, desmilitarizazioa Rihn ibaiaren bi aldeetan…

EUROPAKO MAPA BERRIA n Mapa guztiz aldatu zen. Herrialde irabazleek beraien interesen arabera banatu zituzten lurrak. n Mapa berri honekin herrialde batzuk ez ziren gustura gelditu eta hau izan zen II. Mundu Gerra martxan jartzeko arrazoietako bat.