ZTM 321 MAKNE ELEMANLARI 1 hafta Prof Dr

ZTM 321 MAKİNE ELEMANLARI 1. hafta Prof. Dr. Ramazan ÖZTÜRK 1

Bu ders kapsamında �Mukavemet Hesapları �Toleranslar ve Yüzey Kaliteleri �Bağlama ve Hareket Cıvataları �Kaynak ve Perçin Bağlantıları �Yaylar �Miller ve Akslar �Rulmanlı Yataklar konularında bilgiler verilecektir.

Semboller �σ : Normal gerilme (da. N / mm 2, da. N/cm 2, N/mm 2, N/cm 2) �τ : Kayma gerilemesi (da. N/mm 2) � σ * : Çekme-basma ve eğilme yüklenmeleri için mukavemet sınırı (da. N/mm 2) � τ * : Kayma-kesme ve burulma yüklenmeleri için mukavemet sınırı (da. N/mm 2) �S : Emniyet faktörü (katsayısı) � σ em: Çekme-basma ve eğilme için emniyet gerilemesi (da. N/mm 2) 3

� σ em : Çekme-basma ve eğilme için emniyet gerilemesi (da. N/mm 2) � τ em: Kesme ve burulma için emniyet gerilmesi (da. N/mm 2) � σ max: Maksimum (en büyük) gerilme (da. N/mm 2) � σ min: Minimum (en küçük) gerilme (da. N/mm 2) �σ o : Ortalama gerilme (da. N/mm 2) �σ g : Gerilme genliği (da. N/mm 2) 4

�R : Minumum gerilmenin maksimum gerilmeye oranı � Fmax : Maksimum kuvvet (zorlama) – (N, da. N) � Fmin : Minumum kuvvet (zorlama)-(da. N) � Fo : Ortalama kuvvet (zorlama)-(da. N) � Fg : Kuvvetin (Zorlamanın) genliği – (da. N) �σ ç : Çeki gerilmesi (da. N/mm 2) 5

�F : Çeki-bası kuvveti (da. N/mm 2) �σ b : Bası gerilmesi (da. N/mm 2) �τ m : Kesme gerilmesi (da. N/mm 2) �σ e : Eğilme gerilmesi (da. N/mm 2) � Me : Eğilme Momenti (Nm, Nmm, da. Nmm…) �W : Eğilme için direnç (mukavemet) momenti (mm 3, cm 3) 6

�I : Eylemsizlik (Atalet) momenti (mm 4, cm 4) � Ip : Kutupsal eylemsizlik momenti (Burulma için)-(mm 4, cm 4) � emax : Nötr eksenden en uzak iplikçiliğe olan mesafe (mm, cm) �τ : Burulma gerilmesi (da. N/mm 2) � Mb : Burulma momenti (Nm, Ncm, Nmm, da. Nm…. ) � WP : Burulma direnç (muhavemet) momenti (cm 3, mm 3) 7

�P : İletilen güç (k. W, W) �W : Açısal hız �n : Dönme hızı (devir sayısı)-(d/d) � σ çtop: Çeki için toplam gerilme (da. N/mm 2) � σ btop: Bası için toplam gerilme (da. N/mm 2) �σ B : Eşdeğer gerilme (da. N/mm 2) 8

� MB : Eşdeğer moment (da. N. mm) � Δl : Uzama (mm) �ε : Uzama oranı (birim uzama) �E : Elastiklik (Young) modülü (da. N/mm 2, da. N/cm 2) �σ P : Orantı sınırı (da. N/mm 2) �ε r : Büzülme oranı 9

� Lo : İlk boy (mm) �L : Deney sonundaki boy (mm) � do : İlk çap (mm) �d : Deney sonundaki çap (mm) �ν : Poisson oranı �σ : Kayma modülü (da. N/mm 2, da. N/cm 2) 10

�σ e : Elastiklik sınırı (da. N/mm 2) � σ AK : Akma sınırı (da. N/mm 2) �σ k : Kopma sınırı (da. N/mm 2) � σ b. AK: Basma için akma sınırı (da. N/mm 2) � σ bk : Basma için kopma sınırı (da. N/mm 2) � τ mak: Kesme akma sınırı (da. N/mm 2) 11

� τ mk : Kesme kopma sınırı (da. N/mm 2) � σ e. AK: Eğilme akma sınırı (da. N/mm 2) � σ ek : Eğilme kopma sınırı (da. N/mm 2) � τ AK : Burulma akma sınırı (da. N/mm 2) �τ k : Burulma kesme sınırı (da. N/mm 2) � σ DN : Zaman mukavemeti (da. N/mm 2) 12

�σ D : Eğilme sürekli mukavemet sınırı (da. N/mm 2) � σ ÇD : Çekme-basma sürekli mukavemet sınırı (da. N/mm 2) �τ D : Burulma sürekli mukavemet sınırı (da. N/mm 2) � KÇ : Çentik faktörü � Kt : Teorik çentik faktörü �q : Çentik Hassasiyet faktörü 13

�r : Çentiğin yuvarlatma yarıçapı �t : Çentiğin derinliği � Ky : Yüzey pürüzlülük faktörü � Kb : Boyut faktörü 14

GİRİŞ � İnsanın yaşam kalitesini artıran yapıtlar makine ve cihaz olarak iki grup altında toplanabilir. � Makine, enerjiyi değiştiren veya ileten mekanizmadır. � Cihaz ise bilgi alabilen değiştiren veya ileten yapıdır. � Birçok makine ve cihazdan oluşan yapılar ise tesisat, fabrika v. s. dir. 15

� Makinalar kuvvet ve iş makinaları grubuna ayrılır. � Kuvvet makinaları doğada bulunan birincil ve ikincil enerjileri mekanik enerjiye dönüştürür. � İş makinaları ise mekanik enerjiyi mekanik işe dönüştürürler. 16

� Makina elemanları, makinaları oluşturan ve belirli fonksiyonları yerine getiren, kendine özgü hesap ve şekillendirme yöntemleri olan yapılardır. � Makine Elemanları Bilimi, bu elemanların hesap ve şekillendirme ilkelerini inceleyen bilim dalıdır. 17

Yaptıkları işlevlere göre makine elemanları aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir. � 1. Bağlama elemanları � 2. Mekanik enerji biriktiren elemanlar � 3. Taşıma elemanları � 4. Destekleme � 5. İrtibat elemanları � 6. Güç ve hareket iletim elemanları � 7. Özel elemanlar 18

Konstrüksiyon ve İmalat İşlemleri � Genelde bir makina elemanı iki aşamalı bir faaliyet sonucunda elde edilir. � Bunlardan birinci aşamayı tasarım ve ikinci aşamayı da yapım, oluşturmaktadır. 19

� Konstrüksiyon ve imalat makinayı ortaya çıkarmak için, birini takip eden iki önemli aşama olmasına karşın, ikisi arasında çok önemli iki fark vardır. � Bunlardan birincisi; konstrüksiyon sadece düşünce eseridir ve kişiye bağlıdır. İmalat ise insan makine ilişkilerini içermektedir. � İkinci fark ise konstrüksiyonun bir defa hazırlanması, imalatın ise sürekli tekrar edilmesidir. 20