YAARDOU SPOR BLMLER FAKLTES SPOR YNETCL SPOR LETMECL

YAŞARDOĞU SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ SPOR YÖNETİCİLİĞİ SPOR İŞLETMECİLİĞİ SİNAN EMİRZEOĞLU

SPOR TESİS İŞLETMECİLİĞİNDE FİNANS VE BÜTÇELEME - 1 SPOR İŞLETMECİLİĞİ 11. HAFTA

SPOR TESİS İŞLETMELERİNDE FİNANS VE BÜTÇELEME Günümüzde sporda giderek artan profesyonelleşme ve buna bağlı olarak artan sponsorluk, yayın gelirleri ve reklâmlar gibi büyük tutarlara ulaşabilen parasal boyut, spor endüstrisini dikkat çekici hale getirmektedir. Spor taraftarlık duygusunu yaşatma ya da bir yere ait olma duygusunu; spor işletmeleri ve kulüplerine gelir sağlama ve yeni iş imkânları yaratmayı, sporculara gelir elde etme ve toplumda itibar görmeyi ve diğer destekleyen kuruluşlara ise taraftarlara ve izleyicilere rahatlıkla ulaşabilme satışlarını artırabilme 12. 2. 2022 3 olanağı sunmaktadır.

Spor endüstrisinin çok büyük parasal boyutlara ulaşması bu endüstride yer alan işletmelerin, kulüplerin, tesislerin faaliyetlerinin artması devamında finansal ihtiyaçlarının da artması sonucunu doğurmaktadır. Spor işletmeleri sadece finansal kaynak sağlama yanında, ellerindeki kaynakları etkin olarak nasıl kullanmaları gerektiği konusunda da çalışmalar yapmalıdırlar. Gelir ve gider kalemleri arasında uyum sağlayamayan işletmelerin yaşamlarını sürdürmeleri konusunda olumsuzluklar görülebileceğinden işletmelerin, finans fonksiyonu üzerinde önemle durmaları 12. 2. 2022 4 gerekmektedir.

Spor işletmelerinin amacı diğer işletmelerde olduğu gibi işletmenin piyasa değerini en yükseğe çıkarmaktır. Bu amaca ulaşmak ise finansal yönetim fonksiyonlarının yerine getirilmesi ile mümkün olmaktadır. Finansal yönetim fonksiyonları finansal analiz, finansal planlama, yatırım kararları, finansman kararları ve finansal denetimden oluşmaktadır. 12. 2. 2022 5

Ünitede ilk olarak finansal kavramlar açıklanarak spor işletmelerin finansal yönetim fonksiyonları ve daha sonra spor tesis işletmelerinin finansmanı konusunda öncelikle üzerinde durulması gereken kaynaklar, nakit yönetimi ve son olarak sermaye bütçelemesi hakkında temel bilgiler verilecektir. 12. 2. 2022 6

FİNANSAL KAVRAMLAR Muhasebe ve finans birbirinden tamamıyla farklı iki alan olmakla birlikte birbirlerinden bağımsız olarak düşünülemez. Muhasebe en temel anlamda işletmenin gelir ve giderlerinden hareketle son durumunu belirleyen bir hesaplama sürecidir. Gelir, işletmenin faaliyetleri sonucu elde ettiği para iken, gider işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için harcadığı paradır. 12. 2. 2022 7

İşletmenin faaliyetleri sonucunda kâr elde edip etmediğini görmek ya da kârlılığı ortaya çıkaran faaliyetleri belirlemek için muhasebeye gerek duyulmaktadır. Genel olarak bilinen muhasebe mevzuatı gelir ve giderleri kategorize ederken, finans muhasebeciler tarafından hazırlanan rakamların kullanılmasıyla işletmenin gelecekteki durumunun belirlenmesi sürecidir. 12. 2. 2022 8

Finans ve finansal yönetim, işletmelerin piyasa değerini yükseltmek ve ortakların elde edecekleri gelirleri en üst seviyeye çıkarmak amacıyla ihtiyaç duyulan fonun sağlanması, korunması ve etkin olarak kullanılması olarak tanımlanmaktadır. Finansman ise literatürde fon bulma ile eş anlamlı kullanılmaktadır diğer bir ifadeyle finansman, finans fonksiyonunun yalnızca, işletmeye gerekli olan fonların sağlanması bölümünü ifade eder. 12. 2. 2022 9

Finans, işletme için gerekli olan fonların sağlanması, korunması ve etkin olarak kullanılmasını ifade ederken, finansman yalnızca işletme için gerekli olan fonların sağlanmasını ifade etmektedir. Tesisin finansal durumunu anlatmak için çeşitli finansal kavramlar kullanılabilir. Örneğin bilânço; tesisin varlıklarına ve borçlarına dayalı olarak yılsonunda durumunu özetleyen bir finansal tablodur. 12. 2. 2022 10

Bilânço, belirli bir tarihte bir firmanın varlıklarını, borçlarını ve özsermayesini tasnifli bir şekilde gösteren bir tablodur (Akgüç, 2006). Bir işletmenin belirli bir andaki varlıkları toplamı, kaynak toplamına eşittir. Varlıklar (Aktif) = Yabancı kaynak + Özkaynaklar (Pasif) Spor işletmesinin dönen varlıklarını alacaklar, stoklar ve nakitler oluştururken, duran varlıklar araziler, isim hakları ya da imtiyazlardır. 12. 2. 2022 11

Kaynaklar ise varlıkların nasıl finanse edildiğinin gösterildiği bölümdür. Bir işletmenin sahip olduğu kaynaklar, bireylerin işletmeye ortak olmak için koydukları sermaye (özkaynaklar) ile yabancı kaynakların toplamından oluşmaktadır. Özkaynaklar ile yabancı kaynakların dağılımı bilânçoda görülmektedir. Varlıklar ve kaynaklar uzun ya da kısa vadeli olabilir. Kısa vadeli varlıklar nakitler, stoklar ve yatırım amacıyla alınmış başka işletmelerin hisse senetleridir. 12. 2. 2022 12

Kısa vadeli borçlar aylık faturalar ve satış giderleridir. Uzun dönemli varlıklar ise binalar gibi hizmet ya da üretimi sağlayacak varlıklardır. Uzun dönem borçlar ise ipotek ve borç senetlerini içerir. Gelir tablosu ise, belirli bir hesap döneminde işletmenin elde ettiği gelirle, katlandığı tüm gider ve maliyetleri tasnifli bir şekilde gösteren ve dönem faaliyetinin net sonucunu, kâr ya da zarar olarak özetleyen bir tablodur. 12. 2. 2022 13

Dönem sonu gelir gider analizleri gelir tablosu yardımıyla yapılabilir ancak spor işletmeleri düzenlenen her bir spor organizasyonu sonrası da finansal durum tespiti yapmalıdır. Bu durum hem kulüplerin hem de spor tesisinin doğru rakamları elde etmesini ve faaliyetlerin etkinliğini sağlayacaktır. Son rakamların uzlaşma da denebilen elde edilme süreci, organizatöre ya da takıma, organizasyonda elde edilen gelir ve giderin tam ve kesin rakamlarını verir. 12. 2. 2022 14

Genellikle organizatör ve tesisin finans müdürü kontratta yer alan gelir ve gider miktarlarına dikkat eder. Kontrattaki gelir payı % 60 - % 40 olabileceği için, ya da hesapta olmayan gelir ya da giderler iki tarafı da etkileyebileceği için bu tespit ve karar verme süreci çok önemlidir. Bilânço, belirli bir tarihte bir firmanın varlıklarını, borçlarını ve özsermayesini tasnifli bir şekilde gösteren bir tablodur. 12. 2. 2022 15

Gelir tablosu ise, belirli bir hesap döneminde işletmenin elde ettiği gelirle, katlandığı tüm gider ve maliyetleri tasnifli bir şekilde gösteren ve dönem faaliyetinin net sonucunu, kâr ya da zarar olarak özetleyen bir tablodur. Bunların dışında finansman ile ilgili kararlarda bilinmesi gereken önemli bir nokta zamanla ilgili olarak rakamların incelenmesidir. Eğer spor tesisi, 2009 yılında bir biletten 10 kazanmış ve 2010 yılında da yine bir biletten 10 kazanıyorsa, aslında 2010 yılında 10 luk 12. 2. 2022 16 bir değer elde ediyor denilemez.

Para zaman geçtiğinde değerini kaybeder. Yarınki 1, bugünkü 1 kadar değerli değildir. Enflasyona ve para talebine göre bir taraftar ya da spor tesisi müşterisi bir sonraki yıl 1 yerine 1. 50 ödemek zorunda olabilir. Bu anlayışa göre genellikle bütçeler her yıl belirlenen parametrelere göre artar çünkü şu anda üstlenilen görevleri yerine getirmek için yapılan harcamalar, bir sonraki yıl daha da çok olacaktır. 12. 2. 2022 17

SPORDA FİNANS VE FONKSİYONLARI Spor alanındaki işletmelerin genel finansal gelişimleri üç aşamadan meydana gelmektedir (Andreff ve Staudohor, 2002): Üye odaklı amatör yapı: Gişe gelirleri, üyelik, bağış, yiyecek içecek satışları Profesyonel yapı: Sponsorluk, devlet yardımı, belediye desteği, gişe gelirleri Çağdaş profesyonel yapı: Kendi markasını yaratma, iş merkezli faaliyetler, halka açılma. 12. 2. 2022 18

Spor alanında yaşanan gelişmelere bağlı olarak finansal yapı karmaşıklaşmakta, finansal sorunlar ortaya çıkmaktadır. Özellikle sporculara ödenen ücretler, sporculara destek programları, teknik antrenör ve spor bilimcileri sayısındaki artış, yapılacak yeni tesisler, stadyumlar, ortaklara dağıtılması gereken kâr payları finansal boyutu büyütmekte ve karmaşık hale getirmektedir. Spor işletmeleri bu sorunları aşmak için kendi finansal yeteneklerini ve kontrol sistemlerini geliştirmelidir. 12. 2. 2022 19

Finansal yönetimin amacı işletmenin piyasa değerini arttırmaya yönelik faaliyetler içinde olmaktır. Hedeflenen bu amaca ulaşmak ise, finansal analiz, finansal planlama, yatırım kararları, finansman kararları ve finansal denetim fonksiyonlarının gereklerinin yerine getirilmesi ile mümkün olacaktır. Spor işletmeleri de diğer işletmeler gibi finansal yönetim fonksiyonları çerçevesinde piyasa değerinin en yükseğe çıkarma amacını gerçekleştirmeye çalışmaktadır. 12. 2. 2022 20

FİNANSAL ANALİZ Finansal analiz, işletme finansal tablolarının dönemsel olarak karşılaştırılması ya da aynı dönem finansal tablolarının yatay veya dikey biçimde oranlanarak standartlarla, endüstride yer alan benzer işletmelerle ya da geçmiş yıl verileriyle karşılaştırılması ve değerlendirilmesidir. Finansal analizin amacı, işletmelerin faaliyet sonucunu yansıtan finansal tabloların incelenmesi ve değerlendirilmesidir. 12. 2. 2022 21

Analiz, inceleme konusu işletmenin kendisi tarafından yapıldığında iç finansal analiz, işletme dışı kişi ya da kuruluşlarca yapıldığında dış finansal analiz olarak adlandırılır (Berk, 2010). Finansal analiz işletme tarafından yapılırsa iç finansal analiz, dışarıdan bir kişi ya da kuruluş tarafından yapılırsa dış finansal analiz olarak adlandırılmaktadır. Sporun dünyada geniş bir biçimde ticarileşmesi 1970 lerde başlamış ve spor organizasyonları bir şekilde iş yapan birimlere dönmüştür (Stewart, 2007) ve her işletmede olduğu gibi spor işletmelerinde de amaç işletmenin kârını maksimize etmektir. 12. 2. 2022 22

Bu nedenle klasik işletmelerde olduğu gibi spor işletmeleri içinde finansal analiz geçmiş dönem faaliyetlerinin eldeki finansal tablolardan (bilânço-gelir tablosu) yararlanılarak risk, kârlılık, performans açısından ortaya koyulmasının amaçlandığı bir fonksiyondur. Finansal analiz ile işletmelerin zayıf ve kuvvetli yanlarının belirlenmesi mümkündür. Karşılaştırmalı analiz, trend analizi, oran analizi gibi tekniklerden yararlanılarak yorumlar yapılmaktadır. 12. 2. 2022 23

Ancak spor işletmelerinin değişken yapılarına bağlı olarak finansal analizlerde genellikle güçlükle karşılaşılmaktadır (Gillentine ve Crow, 2005). Finansal analiz planlama açısından oldukça önemlidir. Sağlıklı bir planlama yapılabilmesi için her şeyden önce işletmenin içinde bulunduğu durumun iyi analiz edilmesi gerekmektedir. Planlardan tam olarak yararlanılabilmesi için işletmenin gücünün, zamanında önlem alınabilmesi için ise işletmenin zayıf yanlarının bilinmesi gerekmektedir 12. 2. 2022 24

Finansal Planlama Genel anlamda planlama, işletmenin tümünü ya da herhangi birimini ilgilendiren, gelecekteki hareket tarzının ilkelerinin saptama süreci veya işlerin rastlantıya bırakılmayarak bir projeye göre yürütülmesi, kararların işe başlanmadan önce alınması olarak tanımlanabilir. Finansal planlama ise, gelecekteki gelişmeleri rastlantıya bırakmadan öngörüm (tahmin) ve değerleme yaparak, gereken önlemleri önceden almak amacıyla hazırlanmış bir hesap sistemidir 12. 2. 2022 25

Spor işletmelerinde finansal planlama, her türlü fon girişi ve çıkışlarının önceden bir programa bağlanarak nakit ihtiyacı ile nakit fazlalıklarına önceden çözüm aranmasını ve en uygun akışkan yapının kurulmasının amaçlandığı bir fonksiyondur. İşletmelerde finansal kaynakların seçiminde ve kaynakların kullanımındaki uyumu sağlamak önemlidir. Kısa süreli finansal plana nakit bütçeleri, uzun süreli finansal plana ise sermaye bütçeleri örnek verilebilir. 12. 2. 2022 26

Finansal planlama için gelecekteki tahsilât ve ödemelerin, bilançoda değişikliğe yol açan kalemlerin, satışların ve başarıyı etkileyen diğer unsurların tahmin edilmesi gerekmektedir. Bütçelerde yer alacak bu değerler ise geçmişteki ve şimdiki değerlerden türetilmektedir. Finansal planlamada kullanılan tahmin yöntemleri; satışların yüzdesi yönetimi, oranlar yöntemi, bilanço kalemlerinin günlük satış tutarına oranı yöntemi ve regresyon analizi yöntemidir. 12. 2. 2022 27

Bir spor işletmesinde gelecek dönem faaliyetlerinin önceden tahmin edilmesi alınması gereken önlemler açısından oldukça önemlidir. Örneğin gelecek dönemde gerçekleşmesi düşünülen lisanslı ürün satışı, bilet satışı vb. gelir getiren faaliyetler ile ekipman ve seyahat giderleri gibi giderlerin tahmin edilmesi nakit ihtiyacı veya fazlasının önceden tespit edilerek gerekli önlemlerin alınmasına yardımcı olacaktır. 12. 2. 2022 28

Finansal planlamada kullanılan tahmin yöntemlerini ayrıntılı olarak inceleyebilmek için Öcal Usta nın Detay Yayıncılıktan basılmış olan İşletme Finansı ve Finansal Yönetim (2008) adlı kitabını okuyabilirsiniz. Yatırım Kararları İşletmeler eskiyen ve modası geçen üretim, dağıtım ve hizmet tesislerini yenilemek, üretilmekte olan ürünlere artan talebi karşılamak ve daha etkin tesisler kurmak gibi amaçlarla yatırım yapmaktadırlar. 12. 2. 2022 29

Bu yatırımlar kimi zaman uzun bir dönemi kapsayan ve önemli miktarlarda harcama gerektiren yatırımlar olabilmektedir. Özellikle duran varlık yatırımlarına ilişkin kararlar işletmenin devamlılığı açısından oldukça önemlidir. Çünkü bu tür kararlardan geri dönülmesi büyük zararlara yol açacaktır. Detaylı araştırmalar, analizler sonucunda yatırım kararları verilmelidir. Sermayenin uzun süreli varlıklara yatırımı yanında kısa süreli varlıklara, diğer ifade ile dönen varlıklara da yatırım gereklidir. 12. 2. 2022 30

Dönen varlıklara yatırım kararları ise kısa vadeli yatırım kararları olarak nitelendirilmektedir. Duran varlıklara ilişkin yatırım kararları uzun, dönen varlıklara yatırım kararları ise kısa dönemli yatırım kararları olarak nitelendirilmektedir. Spor işletmelerinin planlarda belirlenen amaçlara ulaşabilmeleri için fonlarını ilgili faaliyet alanına yönelik varlıklara tahsis etmeleri gerekmektedir. 12. 2. 2022 31

Fonların dönen varlıklara ve duran varlıklara ne oranda yatırılması konusunda finans yöneticileri, sunulan hizmetin ya da ortaya çıkacak ürünün özelliklerini göz önüne alarak karar vermelidirler. Küçük çaptaki bir spor merkezi ile profesyonel bir kulübün, tesis yatırımı karşılaştırıldığında birbirlerinden çok farklı yatırım kararlarının alınmasının gerekeceği açıktır. Bununla birlikte tesis yatırımları gibi büyük yatırımlar önemli tutarlara ulaştığından spor işletmeleri için oldukça önemli kararlardır. 12. 2. 2022 32

Daha önce de belirtildiği gibi, yatırım tutarları büyük boyutlara ulaştığından duran varlık yatırımları işletme açısından daha fazla dikkat edilmesi gereken yatırımlardır. Duran varlıklara yatırım kararları sermaye bütçelemesi kapsamında ele alınmaktadır. Sermaye bütçelemesinde kullanılan yöntemler paranın zaman değerini göz önüne almayan statik yöntemler ve paranın zaman değerini dikkate alan dinamik yöntemler olarak iki grupta ele alınmaktadır. 12. 2. 2022 33

Sermaye bütçelemesi konusu ünitenin ilerleyen bölümlerinde detaylı olarak ele alındığından burada bu konuya yer verilmeyecektir. Finansman Kararları İşletmelerin amaçlarına ulaşabilmesi ve faaliyetlerini devam ettirebilmesi için, varlıklara ihtiyaçları vardır. Bununla birlikte alınan yatırım kararlarını gerçekleştirebilmek için de işletmelerin fonlara ihtiyacı olacaktır. 12. 2. 2022 34

Bu bağlamda işletmeye gerekli olan varlıklara yönelik olarak fon ihtiyacının belirlemesi ve bu ihtiyacın en iyi şekilde nasıl finanse edileceğinin ortaya konması; gerekli fonların nereden, nasıl, ne zaman ve hangi koşullarda karşılanacağına ilişkin kararlar alınması büyük önem arz etmektedir. Fonlar temel olarak özkaynaklar ve yabancı kaynaklardan sağlanmaktadır. 12. 2. 2022 35

Özkaynaklar ortakların başlangıçta koydukları sermaye ve otofinansmandan oluşurken, bankalardan ya da diğer finansal kurumlardan alınabilecek krediler yabancı kaynaklara örnek verilebilir. Burada önemli olan spor işletmesinin borçözsermaye yapısının kârlılığını artıracak şekilde oluşturabilmesi ile ilgili kararların alınabilmesidir. 12. 2. 2022 36

Özkaynaklar ortakların başlangıçta koydukları sermaye ve otofinansmandan oluşurken, bankalardan ya da diğer finansal kurumlardan alınabilecek krediler yabancı kaynaklara örnek verilebilir. Burada önemli olan spor işletmesinin borçözsermaye yapısının kârlılığını artıracak şekilde oluşturabilmesi ile ilgili kararların alınabilmesidir. Özkaynak İşletmeye sabit bir yük getirmez, sözleşme hükümlerine göre kâr payı dağıtılır. Belirli bir vade yoktur. 12. 2. 2022 37

İşletme için sürekli bir kaynak niteliğindedir. Kâr payı ödemeleri gider olarak vergi matrahından düşülemez. İşletmenin kredi değerliliğini arttırarak borçlanma maliyetini düşürür. Yeni hisse senedi ihracı yoluyla özsermayenin arttırılması yeni ortaklara kâr payı alma hakkı yaratacağından eski ortakların gelirleri düşecektir. Ayrıca işletmenin kârı arttıkça yeni ortakların alacağı kâr payı da artacaktır. 12. 2. 2022 38

Yeni hisse senedi ihracı yoluyla özsermayenin arttırılması yeni ortakların yönetime girmelerine neden olarak kontrol gücünün zayıflamasına neden olur. İşletmeye ortak olanlar katlandıkları riskin borç verenlere göre daha yüksek olması nedeniyle daha yüksek bir gelir beklediğinden ve kâr payı ödemeleri vergi matrahından düşülemediğinden özkaynak maliyeti genellikle yabancı kaynak maliyetinden daha yüksektir. Yabancı Kaynak İşletme kâr etsin etmesin yapılan sözleşmelerle belirlenen vadelerde ödeme yapılması zorunludur. 12. 2. 2022 39

Yabancı kaynaklarla sağlanan fonların yenilenememe riski vardır. Faiz ödemeleri gider olarak vergi matrahından düşülebilir. Vergi avantajı sağlar. İşletmenin fazla yabancı kaynak kullanması riskliliğini arttırarak kredi değerliliğini düşürür ve borçlanma maliyetini yükseltir. Yabancı kaynaklarla finansmana başvurulması durumunda işletmenin kârı ne kadar yüksek olursa olsun borç verenlere yapılacak ödemeler sabittir. İşletmeye borç verenlerin yönetime katılma hakları yoktur. 40 12. 2. 2022

İşletmeye borç verenler işletme ortaklarına göre daha az riske katlandıklarından gelir beklentileri daha düşüktür, ayrıca faiz ödemeleri vergi matrahından düşülebilmektedir. Bu nedenlerle yabancı kaynak maliyeti genellikle özkaynak maliyetinden daha düşüktür. İki kaynak arasında temel farklılık; işletmelerin yabancı kaynaklardan yararlanması durumunda anapara ve faiz ödeme yükümlülüğü altında olmalarıdır. 12. 2. 2022 41

Diğer yandan yabancı kaynak kullanmanın en önemli avantajı, faizin gider olarak vergiden düşülebilmesidir. Finansman kararları alınırken borç ve özsermaye maliyetlerinin belirlenmesi, borcun kaldıraç etkisinin hangi seviyelere kadar olumlu olacağının hesaplanması ve mevcut koşulların göz önüne alınarak özkaynak ve yabancı kaynağın avantaj ve dezavantajlarına göre tercih yapılması önemlidir. 12. 2. 2022 42

İşletmenin ihtiyaç duyduğu fonlar temel olarak özkaynaklar ve yabancı kaynaklardan sağlanmaktadır. Finansal Denetim Finansal denetimi süreç ve sonuç denetimi olarak ikiye ayırmak mümkündür. Süreç denetimi; tahmin edilemeyen risklere karşı hazırlanan planların değişime karşı esnekliğinin ve duyarlılığının ölçümünü içermektedir. Hazırlanan planlardan sapmalar varsa bunların nedenlerinin araştırılması ve yeni düzenlemelerin yapılarak planlara dâhil edilmesi gerekmektedir (Büker vd. , 2011). 12. 2. 2022 43

Sonuç denetimi ise, yapılan planlara bağlı olarak verilen yatırım ve finansman kararlarının uygulanmasının ardından ulaşılan sonuçların denetimini içermektedir. Spor işletmelerinde finansal planların yatırım ve finansman kararları çerçevesinde uygulanması sonucunda ortaya çıkan durumun değerlendirilmesi finansal denetim ile gerçekleşir. Özellikle yatırım kararları genellikle uzun dönemleri kapsadığından belirsizlik ve buna bağlı olarak da yatırım süresince ortaya çıkabilecek riskler artmaktadır. 12. 2. 2022 44