YAARDOU SPOR BLMLER FAKLTES SPOR YNETCL SPOR LETMECL

YAŞARDOĞU SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ SPOR YÖNETİCİLİĞİ SPOR İŞLETMECİLİĞİ SİNAN EMİRZEOĞLU

SPOR TESİS İŞLETMECİLİĞİNDE YÖNETİM VE ORGANİZASYON İNSAN KAYNAKLARI SPOR İŞLETMECİLİĞİ 5. HAFTA

SPOR TESİSLERİNDE İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Organizasyon oluşturulduktan sonra, belirlenen birimlerde, belirlenen faaliyetlerin yerine getirilmesi için; işe uygun adayların toplanması, seçimi ve yerleştirilmesi, eğitilmesi, başarılarının değerlendirilmesi ve ücretlendirilmesi gibi bir dizi faaliyetlerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Yönetsel işlevler arasında önemli bir ayrıcalığa sahip olan insan kaynakları işlevi, organizasyonun sahip olduğu insan gücünün örgütsel amaçlara yönelik olarak etkili ve verimli bir şekilde çalıştırılması amacına hizmet 15. 2. 2022 3 etmektedir.

İnsan kaynakları yönetimi, örgütsel amaçlar doğrultusunda insan kaynağının verimli bir şekilde kullanılması ve iş gören yaşam kalitesinin artırılması felsefesinden hareket etmektedir. İnsan kaynakları yönetiminin örgüt genelinde rolü, çalışanların motivasyonunu ve verimini yükseltecek bir ortamın yaratılması ve bu ortamın korunup geliştirilmesi için gerekli politikaları ve teknik bilginin sağlanmasıdır 15. 2. 2022 4

Spor tesis işletmeleri spor hizmetleri veren kamu ya da özel işletmelerdir. Büyük ya da küçük, yüzme havuzundan stadyuma, kondisyon merkezinden futbol kulübüne vb. tesisler bu işletmelere örnek olarak verilebilmektedir. Bu işletmelerde görev yapan personelin örgütsel amaçlara ulaşabilmesi için örgütün sahip olduğu iş gücünün en etkili biçimde harekete geçirilmesi ve yürütülmesinde insan kaynakları yönetimi son derece önemli rol oynamaktadır. Bu bölümde spor işletmelerinde kullanılabilecek temel insan kaynakları yönetimi konuları ele 15. 2. 2022 5 alınacaktır.

Bu konular; spor tesislerinde iş alanları, spor tesislerinde işe alım süreci, spor tesislerinde performans değerleme ve spor tesislerinde insan kaynakları eğitimidir. Spor Tesislerinde İş Alanları Spor tesisleri ile ilişkili pek çok meslek bulunmaktadır. Bu durum her spor tesisi için aynı değildir. Spor tesisinin büyük ya da küçük olması ya da tesislerin amaçları arasındaki farklılıklar spor tesisleri ile ilişkili meslek gruplarını da etkilemektedir. 15. 2. 2022 6

Spor tesis işletmelerindeki iş alanları tesisin niteliğine göre farklılaşmaktadır. Küçük spor tesislerinde çalışanlar aynı anda farklı sorumlulukları üstlenebilirler. Soyunma odası görevlileri temizlik ve diğer basit işler ile ilgili sorumlulukları da alabilir (Baraz, 2009). Büyük spor tesis işletmelerinde yer alan iş alanları ise; 15. 2. 2022 7

tesis müdürü, gişe yöneticisi, güvenlikçiler, otopark görevlileri, tesis içi satış sorumluları, mimarlık ve mühendislik sorumluları, bakım onarım müdürü, skorboard görevlileri, ses ve görüntü uzmanları, halkla ilişkiler müdürü, soyunma odası görevlileri, çim sorumluları, temizlik görevlileri, müşteri ilişkileri müdürü, finansman ve insan kaynakları müdürleri, sponsorluk satışı sorumluları şeklinde sınıflandırılmaktadır (Fried, 2005). Spor Tesislerinde İşe Alım Süreci Spor tesislerinin bazı görevlerin yerine getirilmesinde dış kaynak kullanımına 15. 2. 2022 8 gittikleri bilinmektedir.

Spor tesisi istihdam konusunda dış kaynaklardan yararlanmıyorsa, ihtiyaç duyduğu çalışanları kendisi işe alma yoluna gidebilir. İşe alma süreci, üzerinde durulan işin gerektirdiği faaliyetlerin analiz edilmesiyle başlar (iş analizi). Bu faaliyetler daha sonra iş tanımlarında daha ayrıntılı bir şekilde açıklanır ve iş gerekleri belirlenir (Baraz, 2009). İş analizi: İyi bir personel seçimi için önce çalışanların yapacağı, işlerin belirlenmesi gerekmektedir. 15. 2. 2022 9

Bu amaçla ilk olarak çalışanlar tarafından tek ya da toplu olarak yerine getirilen işler ayrıntılı olarak incelenmelidir. İş analizi olarak adlandırılan bu süreç, bir işin özelliklerini, inceliklerini, gerekliliklerini ve çalışma koşullarını çeşitli yöntemlerle araştıran bilimsel bir çalışmadır. İş analizinde: İşin gerekleri nelerdir? İş nasıl yapılır? İş ne zaman yapılır? İş nerede yapılır? İş neden yapılır? Gibi sorulara yanıt aranır. İş tanımı: İş analizinin bir uzantısı olan iş tanımları işin organizasyon içindeki yerini ve önemini 15. 2. 2022 10 belirler.

. İş tanımları, iş analizi ile elde edilen bilgilerin sistematik bir şekilde sunulmasıdır. İş tanımlarının amacı, işin kimliğinin ortaya çıkarılmasıdır. Ancak iş tanımı, işin kimliği dışında, işlerin ayrıntılı özelliklerini, diğer işlerle ilişkilerini ve onlardan ayrıldığı yönleri de belirlemektedir. İş tanımları personel seçiminde, personelin yönlendirilmesinde, eğitilmesinde ve performans değerlemesinde yararlı olacaktır (Baraz, 2009). İş gerekleri: İş analizinin bir diğer uzantısı da iş gerekleridir. 15. 2. 2022 11

İş gerekleri iş tanımlarından farklıdır. İş gerekleri belirli bir işi yerine getirmek için bireylerin sahip olması gereken yetenek ve becerilerdir. Yani iş gerekleri, çalışanda aranacak deneyimin, eğitimin, fiziksel ve zihinsel özelliklerin belirtildiği bir çalışmadır. İş gerekleri çalışmasında çalışanların iş açısından dört özelliği tespit edilir (Tahiroğlu, 2002): Fiziksel Özellikler: İşin gerçekleştirilmesi için gerekli olan bedensel şartlar. Zihinsel Özellikler: Planlama yeteneği, analitik düşünme, hafıza, konsantre olma vb. 15. 2. 2022 12 özellikler.

Spor Tesislerinde Performans Değerleme Performans değerleme olarak da bilinen çalışanları değerleme her tesiste (işletmede) söz konusudur. Sözgelimi pazarlama çabaları sürekli olarak etkinlik dereceleri açısından değerlenir. Benzer şekilde aydınlatmadan, sulama sistemlerine vb. spor tesisinin bütün öğeleri birtakım ölçülerle kıyaslamalar yapılarak değerlendirilir. Mekanik ve idari her türlü konu değerlendirildiği gibi, insan sermayesi de değerlendirilebilir. 15. 2. 2022 13

Eğer bir çalışan kendisinden iş tanımında belirlenen görevleri hayata geçiremiyorsa; çalışan ya motive edilmeli, ya eğitilmeli ya da akdi sona erdirilmelidir. Performans değerleme iki boyutludur (Baraz, 2009): İşletme yönetiminin çalışanlarını daha iyi tanımasına, onların detaylı analiz etmesine, karşılıklı iletişimin arttırılmasına, eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesine ve geleceğe yönelik planlama ve kariyer yönetimi işlerinin objektif olarak yapılmasına katkıda bulunur. 15. 2. 2022 14

Çalışanların kendi potansiyellerinin ve eksikliklerinin farkına varmalarına, yönetimin beklentilerini daha net olarak görmelerine, işletme amaçlarını açık olarak kavramalarına yardımcı olur. Spor Tesislerinde İnsan Kaynakları Eğitimi İnsan kaynakları yönetimi uygulamalarında eğitim çok önemli bir yer kaplamaktadır. İnsanın önemi ve değerinin çağımız toplumlarının vazgeçilmez gerçeği olduğu, bilginin ise temel güç ve ana sermaye olduğu bilinmektedir. 15. 2. 2022 15

Çağımızdaki teknolojik ve ekonomik gelişmeler, doğal olarak kurum ve kuruluşlara da yansımıştır. Bu yansımanın sonucu olarak kalifiye eleman ihtiyacı yeni dönemin en önemli gerekleri arasında yer almıştır. Bunun içindir ki, çağımız işletmeleri, eğitimi, eskiden olduğu gibi boşa bir harcama, yani ekonomik dönüşü olmayan bir sarf kalemi gibi görmemektedirler. Çağımız işletmeleri eğitime ciddi bütçeler ayırmaktadırlar. 15. 2. 2022 16

Çünkü ayakta kalmanın, varlığını en verimli şekilde sürdürmenin ancak eğitim yoluyla, gelişmeleri izlemek yoluyla olabileceği anlaşılmış bulunmaktadır (Fındıkçı, 1999). Sistematik bir analiz yapmak için spor işletmelerinde de kullanılabilecek eğitim yöntemleri, iş başı ve iş dışı olmak üzere iki ana grupta toplanarak incelenebilir (Sabuncuoğlu ve Baysal, 1994; Ceylan, 1992). İşbaşı Eğitim Yöntemleri İşbaşında uygulanan eğitim kişiye, görevlerini yerine getirirken verilen eğitimdir. Kişi bir yandan işini yapar, bir yandan da öğrenir. 15. 2. 2022 17

İş başında yapılan eğitimin üstünlükleri aşağıdaki biçimde özetlenebilir (Sabuncuoğlu ve Baysal, 1994; Gürüz ve Gürel, 2006): Öğrenme her şeyden önce kişinin kendi isteğine bağlı bir süreçtir. Bu istek iş başında daha kolay uyandırılır. İş çevresi bu duygunun uyandırılmasında daha uygun bir ortam oluşturur. İş başında yapılan eğitimde ilgilinin güçlü ve zayıf yönlerini görüp derhal düzeltmek kolaylığı vardır. Öğretilen şeylerin hemen uygulanma olanağı ve fırsatı mevcuttur. 15. 2. 2022 18

İş başında bir yöneticinin varlığı, öğrenme sürecini hızlandırır. Yöneticinin etkisini, iş dışında sürdürmek ya da yaratmak olanaklı değildir. İş dışında düzenlenecek bir eğitim programına katılmak, ister istemez kişiyi belli süre asıl görevden uzak kalmayı gerektirir. Bu ise, hizmeti aksatabilir. İşbaşında uygulanan belli başlı eğitim yöntemleri aşağıdaki biçimde incelenebilir: 15. 2. 2022 19

a. Yönetici Gözetiminde Eğitim b. Yetki Göçerimi Yoluyla Eğitim c. Monitör Aracılığıyla Eğitim d. Satış Yoluyla Eğitim e. İş Değiştirme (Rotasyon) Yoluyla Eğitim f. Komiteler Aracılığıyla Eğitim g. İşe Alıştırma (Oryantasyon) Eğitimi 15. 2. 2022 20

Yönetici Gözetiminde Eğitim Yönetici astlarını herkesten daha yakından tanıyan kişidir. Yönetimin her asttan ne beklendiğini en iyi bilen ve tanıtan kişi yöneticidir. Kendi alanında yapılan uğraşları astlarına öğretmek için sayısız fırsatlara sahiptir. Yönetici her astın kendi işinde başarısını arttırmak için kapasitesi ölçüsünde yeteneklerini geliştirmesine yardımsı olabilir. Üst astının zayıf yönlerini tanıdığı için bunu gidermek amacıyla yeni bilgi edinmesi ve yeteneklerini geliştirmesine uygun bir ortam yaratabilir. 15. 2. 2022 21

Bu teknik basit işlerin öğretilmesinde çok etkili olmaktadır. Sık sık tekrarlanan unsurlardan oluşan bir işin kısa zamanda deneysel yöntemle öğretilmesi hem çok kolay, hem de işin öğrenimi tamamen işbaşında yapıldığından çok etkilidir. Ayrıca maliyetinin düşük olması nedeniyle tercih edilen bir yöntemdir. Bununla beraber bazı eleştiriler bu yöntemin olumsuz yönlerini ortaya koymaktadır 15. 2. 2022 22

Staj Yoluyla Eğitim İşletmeler iş gören adaylarına eğitim programlarında çoğu kez yer alan staj yoluyla çeşitli dallarda ve çeşitli yerlerde eğitim olanakları sağlarlar. Staj iş görenlere ileride yüklenecekleri görevlere ilişkin çalışma ortamlarını, koşullarını tanıtma, işleri öğrenme, yapısal değişikliklere kısa zamanda uyma, yeteneklerini geliştirme ve mesleki sorumluluk taşıma gibi yararlar sağlar. Staj etkili bir eğitim tekniğidir. 15. 2. 2022 23

İşgören adaylarının işe başlamadan önce ileride yapacakları işe benzer görevleri geçici bir süre için yürütmelerini sağlar ve işin fiziki ve moral koşullarına uyma yeteneklerini bilimsel yönde değiştirir. Bir takım bilgilerin kazanılması çoğu kez güdüleme yeteneklerinin gelişmesiyle paralel yürümektedir. Öte yandan staj ile eğitimde izlenmesi gereken bazı ilkelerden söz etmek gerekir. En verimli ve etkili biçimde işin gereklerine uyum işbaşında yürütülecek pratik eğitimle sağlandığı artık herkesçe kabul edilen bir 15. 2. 2022 24 gerçektir.

Özellikle okul sıralarında teorik verilerin değerlendirilmesi pratik alana geçiş ile olasılık kazanır. Çünkü meslek teknolojisi atölyede veya büroda yapılan pratik uygulamalarla sıkıya bağlıdır. Bununla beraber teorik çalışmalardan tamamen uzaklaşmanın sakıncaları da olacaktır. Bu bakımdan pratik çalışmalara ağırlık ve öncelik verilirken teorik bilgileri ve çalışmaları bir kenara itmeksizin birlikte yürütme yoluna gidilmesi en ideal çözüm yolu olarak görülmektedir. 15. 2. 2022 25

Stajyerleri daha işin başında yıldırmamak için ilk evrede kolay bilgilere yer vermek ve giderek işin zorluklarını ve teknik inceliklerini öğretmek gerekir. Daha ilk günlerde bir yığın ve karmaşık bilgilerin verilmesine çalışmak stajyeri bilgi içinde boğmaktan başka yarar getirmez. Stajyerlerin zekâsını devamlı uyanık tutmak gerekir. Bireye verilen eğitim onda dinleme ve tepki gösterme yeteneğini geliştirmeli ve onu yaratıcılık, açıklık, sezgi ve yapıcı eleştiriye özendirmelidir. 15. 2. 2022 26

İş Değiştirme (Rotasyon) Yoluyla Eğitim Uygulama alanında görülen bir diğer eğitim yöntemi de iş değiştirmektir. Çok yaygın bir teknik olmamakla beraber batı ülkelerinde başarıyla uygulanmaktadır. Bu yöntemin tipik özelliği yüksek ve orta kademe yöneticilerinin çeşitli işlerde belirli sürelerle görevlendirilmeleridir. Amaç, ilerde çok önemli görevlere atanabilecek yöneticilerin işletmede yer alan çeşitli fonksiyonları yakından tanımasını sağlamak, sadece yönetim sorumluluğu değil aynı zamanda teknik yetenekler kazandırmaktır. 15. 2. 2022 27

İş değiştirme yöntemi aynı zamanda işgörenin psikolojik sorunları için kullanılan etkili bir teknik olmaktadır. Rotasyon, işgörenin psikolojik sorunlarına bir ölçüde çözüm getirirken, işinde uzmanlaşmış kimselerin başka işte çalışmalarını önermekle işletme aleyhine veriminin azalması gibi yeni bir sorun yaratmaktadır. Yeni işte uzmanlaşmak için kaybedilen zaman ve işgücü ise küçümsenecek bir durum değildir. 15. 2. 2022 28

İşe Alıştırma (Oryantasyon) Eğitimi İşletmeye yeni giren ya da bölüm değiştiren iş görenlere işe başlama öncesi ya da işe girilen günlerde uygulanan ilk eğitim çabalarıdır. Yeni işin gereği olarak yeni bilgilerin elde edilmesi, düşünsel ve bedensel becerilerin kazandırılması, bir başka anlatımla işe en kısa zamanda uyumu sağlanması amacıyla ilk günlerde çoğu kez eğitsel programlar uygulanır. Bazı işletmelerde kapı ağzı, yönlendirme ya da eşik eğitimi olarak da belirlenen işe alıştırma eğitiminin çeşitli amaçlarından söz edilebilir. 15. 2. 2022 29

İşe alıştırma eğitiminin bir diğer amacı, bireye işi ile yetenekleri arasında bir ayarlama yapma ya da yeteneklerini en iyi gerçekleştireceği işi seçme olanağı vermesidir. Bu eğitim süreci içinde, iş gören bir yandan, mesleki yeteneklerinin artmasını sağlarken, diğer yandan kişiliğin gelişmesine yönelmektedir. İşe alıştırma eğitiminde güdülen bir başka amaç, bireyin işe ve işletmeye yabancılaşmasını önleyecek, sosyal kaynaşmayı sağlayacak çabaların 15. 2. 2022 30 harcanmasıdır.

Yeni iş görenin ilk günlerde duyduğu çekingenlik ve ürkeklikten sıyrılarak kendisini örgütün bir üyesi, bir parçası olarak görmesi sağlanmalıdır. İş gören işe ilk girdiğinde öğrenmeye oldukça istekli, meraklı ve duyarlıdır. Özellikle ilk günlerde kendini gösterme arzusu içinde olağanüstü çaba harcayacak ve gelişme gösterecektir. Bu durumda iş görenin bu potansiyelinden en iyi biçimde yararlanmak gerektiği unutulmamalıdır. 15. 2. 2022 31

İşe alıştırma eğitimi, işin gerektirdiği incelik ve ustalığı ilk günlerde iş görene aktarmayı amaçladığından daha sonraki günlerde ortaya çıkabilecek sorunların daha başlangıçta çözümlenmesini kolaylaşır. İş görenin kaderiyle başa ve rastlantılara bırakılması onda moral bozukluğu, verim düşüklüğü ve hatta daha ilk günlerde işi bırakma gibi riskler taşır. İş görenin işe, çevresine, çalışma koşullarına ve bir bütün olarak işletmeye alıştırılması gerçekten en güç sorunlardan biridir. 15. 2. 2022 32

Ancak yeni iş görenin işe girmesini izleyen ilk günlerden başlayarak alıştırma eğitimine tabi tutulması, düzenleyici ve uyumu hızlandırıcı rol oynar. İş Dışı Eğitim Yöntemleri İş dışı eğitim, iş göreni işinin başından uzaklaştırarak işletme içinde ya da dışında gerçekleştirilen eğitsel çabaları anlatır. İş dışı eğitimin üstünlükleri aşağıdaki biçimde özetlenebilir: İş dışında uygulanan eğitim zamandan kazandırır. Bir kavramı tam anlayabilmek için bilinenden bilinmeyene, yalından karmaşığa doğru gitmek gerekir. 15. 2. 2022 33

İş başında eğitim, bu ussal sırayı izleme olanağı vermez. Bu sistematik düzenli bir öğrenimi güçleştirir ve zaman kaybettirir. Olayların göreli önemi işbaşındaki rastlantılara göre değişir. Böylece kişi çoğu kez ivedi gözüken sorularla uğraşmak zorunda kalır ve daha uzun süreli sorunlarla ilgilenmek fırsatı bulamaz. Kişinin işbaşında karşılaştığı olaylara bakarak genelleme yapması güçtür. Uyguladığı yöntemlerin çoğu sadece karşılaştığı olayların çözümü için geçerlidir. 34 15. 2. 2022

Bu yolla daha geniş uygulama olanağı, olan ilkeleri geliştiremez. Bu ilkeler iş dışında daha kolay geliştirilebilir. İş dışında düzenlenen bir eğitimin etkinliği duruma göre ayarlanabilir. Düşünce ve kavramlar öğrenmeyi olanaklı kılacak ussal bir düzen içinde verilebilir. Böylece öğrenim rastlantılardan kurtarılmış olur. Öte yandan bazı bilgi ve becerilerin işbaşında verilmesi güç ya da olanaksız olabilir. Her şeyden önce işbaşında yetiştirici yönetici bulma güçlüğü vardır. 15. 2. 2022 35

İş dışında uygulanan eğitim yöntemleri oldukça çoktur. İşgörenlere çeşitli konularda, fakat özellikle işe ilişkin alanlarda bilgi, beceri ve olumlu davranışlar kazandıracak iş dışı eğitim yöntemleri içinde önemli olarak kabul edilen bir kaçına bu çalışmada yer verilecektir. Bunlar (Sabuncuoğlu ve Baysal, 1994): a. Anlatma b. Tartışmalı Konferanslar c. Seminerler d. Kurslar 15. 2. 2022 36

e. Gezi Gözlem f. T Grup Yöntemi (Duyarlık Eğitimi) g. Örnek Olay Yöntemi h. Rol Oynama Yöntemi i. İşletme Oyunu Yöntemi j. Beklenen Sorunlar Yöntemi k. Görsel- işitsel Eğitim Yöntemleri Anlatma Bazı kaynaklarda takrir, konferans ya da düz anlatım şeklinde geçen anlatma yöntemi en eski, en kolay, en ucuz ve alışılmış bir yöntemdir. 15. 2. 2022 37

İşletmede yetkili bir kimsenin belirli konularda geniş bir dinleyici kesimine bilgi vermesini amaçlar (Sabuncuoğlu ve Baysal, 1994). Anlatma yöntemi geleneksel bir eğitim olup özellikle tek yönlü bir iletişim tekniğini kullanması nedeniyle pek etkili olduğu söylenemez. Uzun sürerse dinleyiciler için sıkıcı olabilir. Konu hakkında da tam bilgiye sahip ve dinleyicileri sürekli uyanık tutacak dinamik konuşmalar bulmak her zaman kolay değildir. 15. 2. 2022 38