UYGUN DAVRANILARIN ARTIRILMASI Uygulamal davran analizi Davran psikolojinin

UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTIRILMASI

Uygulamalı davranış analizi Davranışçı psikolojinin öne sürdüğü, davranış temel prensiplerine dayalı süreçleri kullanan bilim dalıdır.

Uygulamalı davranış analizinde; 1. Değiştirilmek istenen hedef davranışın (bağımlı değişken) gözlenmesi, 2. Gözlenen davranışı sürdüren değişkenlerin (bağımsız değişken) gözlenmesi 3. Hedef davranış üzerinde değişikliğe yol açan çevresel değişkenlerin etkisi gözlenir.

DAVRANIŞ ANALİZİ Bağımlı değişken bağımsız değişken Davranış Öncesi-Sonrası Etmenleri Belirle

• İlk yapılacak olan değiştirilmek istenen davranışı dikkatli bir şekilde tanımlamak ve ölçmektir. • Hedef davranış: • Davranışın örnekleri örnek olmayanları • . .

Pekiştirme İzlediği davranışın gerçekleşme olasılığını artıracak veya sürdürmesine yol açacak şekilde ortama uyaranların eklenmesi ya da çıkarılması sürecidir.

pekiştirme olumlu olumsuz

• OLUMSUZ PEKİŞTİRME İstenmeyen durumun ortaya çıkmasını engelleyen davranışın sıklığında artış olmasına olumsuz pekiştirme denilmektedir.

Olumlu Pekiştirme Davranışı izleyen uyaran , bu davranışın ilerde daha sık oluşmasına yol açarsa bu olumlu pekiştirmedir.

Birincil Pekiştireçler Doğal yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan ve birey için biyolojik önem taşıyan uyaranlardır. En önemli tipleri, yiyecekler, içecekler, uyku ve barınmadır. Yiyecek içecek türü pekiştireçler, özellikle küçük çocuklarda ve işlevde bulunma düzeyi düşük bireylerde yeni davranışın kazandırılmasında etkili olabilir

İkincil tür pekiştireçler • • 1. Sosyal pekiştireçler 2. Etkinlik pekiştireçleri 3. Nesne pekiştireçleri 4. Dönüştürülebilir sembol pekiştireçler

1. Sosyal pekiştireçler • • • - Bedensel iletişim Sözsüz ifadeler Sosyal ortamlarda yakınlık Ayrıcalık tanıma Övgü sözcükleri ya da sözcük grupları

2. Etkinlik pekiştireçleri • • • Şarkı söylemek Yap-bozla oynamak Şiir okumak Fıkra anlatma Öğretmenle boş zaman Bahçede oynamak, vb

3. Nesne pekiştireçleri • Oyuncak, • araç-gereç • ya da materyaller.

4. Dönüştürülebilir sembol pekiştireçler Kendi başlarına anlamı olmayan ama başka pekiştireçlere dönüştürülebilen sembollerdir. • Para • Gazete kuponları • Yıldızlar • Jeton • Gülen yüzler vb

PEKİŞTİRME TARİFELERİ • Pekiştirme tarifeleri, pekiştireçlerin etkili kullanımını ve pekiştirilen davranışın kalıcılığını belirler. • Pekiştirme tarifesi; kaç kez ya da hangi sürede oluşan tepkilerin ya da hangi özel tepkilerin pekiştirileceğini gösteren kuraldır. • Sürekli ve aralıklı olmak üzere ikiye ayrılır.

Sürekli Pekiştirme Tarifesi • Sürekli pekiştirme, artırılması amaçlanan uygun davranışın her meydana gelişinin pekiştirilmesidir.

Aralıklı Pekiştirme Tarifesi • Her tepkinin değil de tepkilerden sadece bazılarının pekiştirildiği durumlarda aralıklı pekiştirme tarifesi söz konusudur. • Aralıklı pekiştirme tarifesi, pekiştirmeden önce, – belli bir sayıda davranışın oluşumu ya da – belli bir sürenin geçmesinin beklenmesini gerektirir

ARALIKLI PEKİŞTİRME Oranlı Pekiştirme Aralı Pekiştirme Sabit oranlı Sabit aralı Değişken oranlı Değişken aralı

Oranlı Pekiştirme Tarifeleri • sayılabilen tepkiler için uygulanmaktadır. Oranlı pekiştirme iki şekilde uygulanmaktadır; vsabit oranlı vdeğişken oranlı

Sabit oranlı pekiştirme, • uygun davranışın, önceden belirlenmiş olan sabit sayıda tekrarından sonra pekiştirilmesidir.

Değişken oranlı pekiştirme, • Uygun davranışın, ortalama bir sayı belirlenerek pekiştirilmesidir.

Aralı Pekiştirme Tarifeleri • Davranım belirli bir süre sürdükten sonra pekiştirildiğinde bu zaman aralıklı pekiştirme olarak adlandırılmaktadır. Aralı pekiştirme iki şekilde uygulanmaktadır; vsabit aralı vdeğişken aralı

Sabit aralı pekiştirme • hedef davranışın belirlenen zaman içinde oluşmasının pekiştirilmesidir.

Değişken aralı pekiştirme • hedef davranışın belirlenen ortalama bir süre içinde oluşmasının pekiştirilmesidir

PEKİŞTİRME KURALLARI 1. Pekiştirme uygun davranışa bağımlı olmalıdır. 2. Pekiştirme uygun davranışın hemen ardından verilmelidir. 3. Pekiştirme programının başlangıcında ve edinim aşamasında davranış her oluştuğunda pekiştirilmelidir. 4. Etkili pekiştireçler kullanılmalı ve pekiştireçler çeşitlendirilmelidir.

PEKİŞTİRME KURALLARI 5. Pekiştireçler etkili bir pekiştirme tarifesiyle sunulmalıdır. 6. Pekiştireç uygulayıcı için kolay ulaşılabilir ve kolay kullanılabilir olmalıdır. 7. Pekiştireç öğrencinin özelliklerine uygun olmalıdır ( yaş, gelişim düzeyi, cinsiyet). 8. Pekiştireç doygunluk sağlamamalıdır. 9. ‘Böyle davrandığın için seni seviyorum’ gibi sevgi ifadeleri pekiştireç olarak kullanılmamalıdır