OCUK VE ERGENLERDE BLSEL DAVRANII TERAP EMNE YANIT

ÇOCUK VE ERGENLERDE BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ EMİNE YANIT PSİ. DANIŞMAN

TERAPİLERİN DOĞUŞU • İnsanı anlama • İnsana yardım etme çabası

KURAMLAR DAVRANIŞÇI BİLİŞSEL PSİKODİNAMİK VAROLUŞÇU

BDT? CBT? KDT? BİLİŞSEL KURAM DAVRANIŞÇI KURAM

BDT TARİHÇE • 1950’lı yıllarda ortaya çıkan ve psikanalize dönük tepkiler ile ortaya çıkmış. • 80’li yıllarda davranışçı terapistlerin büyük bir kısmı bilişsel kuramı benimsemişler.

A. BECK-BDT A. ELLİS-ADDT

BDT TEMEL DAYANAĞI • 'İnsanlara rahatsızlık veren, olayların kendisi değildir, bu olaylara kişinin bakış açısıdır. ’ EPİKTETOS • “OLAYIN KENDİSİ DEĞİL, • Kişinin nasıl algıladığı, nasıl yorumladığı” ÖNEMLİ!!!

BDT • Bilişsel davranışçı psikoterapiler çeşitli terapi okullarını içinde barından genel çatıdır. • 3 kuşak 2. 1. 3.

BDT TEMEL ÖZELLİKLERİ • • Kısa-süreli, Yapılandırılmış, Şimdi ve burada odaklı, Etkinliği bilimsel araştırmalar tarafından kanıtlanmış, • Psikoeğitim içeren bir psikoterapidir.

BDT • İşlevsiz düşünceyi değiştirme odaklı. • “Sorun çözme odaklı” • “Eylem yönelimli” bir tedavi yaklaşımıdır.

BDT AMACI • Düşünceye dair KUŞKU oluşturmak! • Soru işareti oluşturmak!

BDT TERAPİST • • Yaratıcı ve aktif olmalı, Bir öğretmen rolünü kuşanmalı, Terapotik becerilere sahip, Teknikleri kullanmada yetkin olmalıdır.

TERAPİST- DANIŞAN • Sadece terapist değil danışan da aktiftir. • Ehliyet kursuna giden sürücü adayı • “Kendi terapisti olmak”

BDT DİĞER EKOLLER FARKI DAVRANIŞÇI BDT PSİKANALİZ

BDT • Terapistin alet çantasında çok teknik var.

BDT’YE ELEŞTİRİLER • • Mekanik mi? Semptom yeter mi? Geçmiş önemsiz mi? Polyannacı bir yaklaşım mı?

SORUN ALANLARI GÜNEŞİN ATINDAKİ HER ŞEYE • • • • Anksiyete bozuklukları Obsesif kompulsif bozukluk Panik bozukluk Travma sonrası stres bozukluğu Yaygın anksiyete bozukluğu Depresyon Cinsel işlev bozuklukları Aile terapileri Alkol ve madde kötüye kullanımı Yeme bozuklukları Sosyal fobi Özgül fobiler Tik gibi çeşitli davranış problemleri Yeme bozuklukları

SEANSLARIN SÜRESİ • 50 dakika • 8 -20 seans • Yapılandırılmış programlar

BDT MODELİ

A-B-C MODELİ

BİLİŞSEL YAPI ÇEKİRDEK İNANÇ/ŞEMA ARA İNANÇ/ VARSAYIM OTOMATİK DÜŞÜNCELER

OTOMATİK DÜŞÜNCE • Zihinde “otomatik”olarak beliren düşünceler, resimlerdir. • Sıklıkla fark edilmezler, sadece eşlik eden duygu fark edilir.

O. DÜŞÜNCEYİ BULMA • İçinden kendine ne söyledin? • Aklından ne geçti? • Ne düşündün? • Konuşma balonu

ARA İNANÇLAR • -SE, -SA Eki vardır • “Eğer bir hata yaparsam, tamamen başarısız olurum” • -MELİ, -MALI Eki Vardır • “İyi çocuklar sinirlenmemelidir. ”

ARA İNANÇLAR • Aşağı doğru ok tekniği ve ölçekler • Kişi ara inanç, kural ve sayıltıları dile getirmez ancak bunlara inanır. • Öyle olursa ne olur?

ARA İNANÇLAR ÖRNEK • “Arkadaşlarımı memnun edersem bana katlanırlar” • “Eğer başarısız olursam sevilmem” • “Duygularımı göstermemeliyim”

TEMEL İNANÇ( ŞEMA) • Kendisi, diğerleri ve dünya ile ilgili temel varsayımlarını içeren temel inançlar; geçmiş yaşantı ve deneyimler sonucu oluşurlar. • ÇARESİZLİK, YETERSİZLİK VE DEĞERSİZLİK

TEMEL İNANÇ • Genel olmaları ile otomatik düşüncelerden, • Şartlı değil kesin yargılar içermeleri ile ara inanç ve kurallardan ayrılırlar.

BİLİŞSEL ÇARPITMALAR • Düşünmedeki sistematik hatalardır. • • • Ya hep ya hiç Aşırı genelleme Dürbün bakışı Meli, malı ifadeler Etiketleme Zihin okuma

BİLİŞSEL ÇARPITMALAR • “her şey benim istediğim gibi olmalı” • “hata yaptığım zaman kötüyümdür” • “kazanmak zorundayım”

ÇOCUKLARDA BDT ÇOCUKLARDA DÜŞÜNCE DAVRANIŞ TERAPİSİ

ÇOCUKLARDA BDT • 1990’larda yaygınlaşma başlıyor • 8 yaşından büyükler anlıyor. • Onlarda da olumsuz düşünceler/inançlar var • “hata yaptığım zaman kötüyümdür”, • “kazanmak zorundayım”

ÇOCUK BDT VE YETİŞKİN BDT BENZERLİKLERİ • Seansların yapısı aynı • Sorun odaklı, aktif ve hedef yönelimli • Çocuklarda da işbirliği ÖNEMLİ • Ev ödevleri

ÇOCUK BDT VE YETİŞKİN BDT FARKLILIKLARI • Zihinsel yapı/Gelişim dönemleri • Sorunu anlayamayabilir. • Kendi istekleriyle gelmezler. • Neden geldiklerini de bilmezler.

ÇOCUKLARDA BDT • • Uyarlama mutlaka gerekli. Oyuncak, kukla, Tablolar, formlar, Somutlaştırma/görselleştirme.

METAFORLAR • YANGIN ALARMI • TIRTIL • KAŞINMA

BDT TERAPİ SÜRECİ 1. 2. 3. 4. 5. 6. Tanıma-Değerlendirme Tedavi motivasyonu Formülasyon Bilişsel modelin tanıtılması Bilişsel davranışçı müdahaleler ve tedavi Yinelemeyi önleme

1. AŞAMA • Sorunu tanımlama/ çocuğu anlama

ÖLÇEKLER • Beck depresyon Ölçeği • Beck kaygı ölçeği • http: //www. bilisseldavranisci. org/

2. AŞAMA • Terapotik işbirliği

PROCHASKA(1992)

3. AŞAMA • Formülasyon

FORMULASYON • Mini formulasyon • Probleme özgü formulasyon

MİNİ FORMULASYON

4. AŞAMA • Bilişsel modelin tanıtılması • PSİKOEĞİTİM ( Terapinin %50’si)

TEDAVİ MODELİNİ TANITMA • 10 yaşın altındaki çocuklara detaylı olarak modeli anlatmaya gerek yok. • Ergenlerle çalışırken, yetişkinlerdeki gibi anlatılır.

5. AŞAMA • Müdahale- teknikleri kullanma

5. AŞAMA • Nüksü önleme

TERAPİ SÜRECİ • Sıcak, destekleyici ve kabul edici tedavi ilişkisi. • Uzman sensin!

AİLE-OKUL KATILIMI • • Kolaylaştırıcı rolü Yardımcı klinisyen rolü Eş danışan Ebeveynler danışan

HEDEFLERİNİ BELİRLEME • «Sevgili Terapist» diye başlayan mektup yazma. • Kendini üzen, mutlu eden şeylerin resmini çizme. • Terapistin, gencin beklentilerini dikkate alması tedavi motivasyonunu arttırır.

SEANSLARIN YAPISI • • • Duygudurum kontrolü Ev ödevlerini gözden geçirme Gündem maddelerini belirleme Seans içeriğini yapılandırma Ev ödevi belirleme Geribildirim • Seans sırasında ve tedavi boyunca yapılacakların belli olması çocuğu rahatlatır. • Sorunların çözülebileceğine inancı artar.

TEKNİKLER DAVRANIŞÇI TEKNİKLER BİLİŞSEL TEKNİKLER

SORUNA İSİM VER- DIŞSALAŞTIR

MARUZ BIRAKMA • Korku merdiveni (8 -10 basamaklık). • Terapi seansları içinde hayali ve rol canlandırma • nefes alma ve gevşeme • KÖPEK FOBİSİ

ÖDÜL -PEKİŞTİREÇ • Marka Ekonomisi • Nesneler (oyuncak, oyun, kitap, vb. ) • Etkinlikler (sinemaya, pikniğe gitmek, top oynamak vb. ) • Ayrıcalıklar (yarım saat fazla bilgisayar oynamak, arkadaşta yatıya kalmak vb. )

DAVRANIŞSAL DENEY • Tarih-Deneyin Adı-Tahmin-Sonuç • ASANSÖR DENEY

GEVŞEME • • Aşamalı kas gevşetme Derin nefes alma Robot/bez bebek olma 10 -15 dakika.

MODELLEME TEKNİĞİ • Arkadaşın olayım konuşalım • Çorba içemeyen çocuk.

TAŞIRMA TEKNİĞİ • Daha çok yap/ daha farklı yap.

DUYGU TANIMA • Duygu isimleri • Duygu kartları • Duygu derecesi • Boş yüzler üzerine duygu çizerek. • Kısa öykülerdeki kahramanların duyguları

DUYGU ADAMI-FİZYOLOJİK TEPKİLER

DÜŞÜNCE-DUYGU AYIRIMI • Duygu genelde tek kelime • Düşünce kelimeler grubu • …. . Hissettim demek duygu değil.

DÜŞÜNCE TANIMA • Düşünce balonları • Düşünce kayıtları • Cümle tamamlama tekniği

Arkadaşın selam vermeden geçti…

İÇSEL DÜŞÜNCEYİ DEĞİTİRME 10 yaş altındaki çocuklarla çalışırken düşünce, yerine «iç konuşma» yı değiştirme yeterli. OLUMSUZ OLUMLU

KENDİNE YÖNERGE VERME • Bu teknik çocuğa, sadece iç konuşmasını değiştirerek ve kendine yönergeler vererek davranışlarını kontrol edebileceğini gösterir. • «Sakin ol. Derin nefesler al ve göreve odaklan. Kaygım biraz sonra azalacak. »

DÜŞÜNCE ÇİÇEK BAHÇESİ *(Friedberg ve Mc. Clure) • Düşüncelerini köklerine çizmesi ve duygularını da çiçeklerine çizmesi istenebilir.

DUYGU DÜŞÜNCE ARASINDAKİ BAĞLANTI

DÜŞÜNCE ZİNCİRİ

EN KÖTÜ SENARYO TEKNİĞİ • Olumsuz otomatik düşünceyi yakalamak için «Bu durumda olabilecek en kötü şey ne? »

YÖNLENDİRİLMİŞ KEŞİF • Dedektif/ Düşünce avcısı • Olumsuz otomatik düşünceleri yakalama ve alternatif düşünceyi bulma • Alternatif açıklamalar • «Bu durum başka hangi anlama gelebilir ve başka nasıl yorumlanabilir? »

ÇİFTE STANDART TEKNİĞİ • Bir arkadaşının başına aynı durum gelse ve kendisi gibi düşünse ona ne derdin?

SOKRATİK SORGULAMA

KANIT İNCELEME TEKNİĞİ • Olumsuz düşünceyi destekleyen ve desteklemeyen gerçek-nesnel kanıtlar incelenir.

BİLİŞSEL ÇARPITMALARI BULMA-liste

SORUMLULUK PASTASI

PROBLEM ÇÖZME TEKNİĞİ

DUR DÜŞÜN TEKNİĞİ • DUR: Tepkisel karşılık verme, bekle. • DÜŞÜN: En uygun davranışın ne olacağı üzerinde çalış. • YAP: Yapmak istediğin davranışın önce alıştırmasını yap, sonra da uygula.

YARDIM ELİ

SOSYAL BECERİ EĞİTİMİ • Nasıl iletişim kurulur?

EV ÖDEVİ • • Ev ödevi itici gelir Alıştırma, uygulama, dış terapi Beceri pekişmesi BDT Olmazsa olmazı !

EV ÖDEVİ 1. Amaç listesi oluşturma 2. BDT ile ilgili kitap okuma (Bibliyoterapi) 3. Psikoeğitim meteryalleri 4. Kendini gözlemleme (Self monitoring) 5. Düşünce ve Etkinlik kaydı

YAPILANDIRILMIŞ PROGRAMLAR

KİTAP ÖNERİSİ

TEŞEKKÜRLER psikoterapist_emine emineyanit@gmail. com