BLM 1 PSKOLOJNN ALT DALLARI Psikolojinin Alt Dallar
BÖLÜM 1 PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI
Psikolojinin Alt Dalları 9. Fizyolojik Psikoloji 10. Kişilik Psikolojisi 11. Spor Psikolojisi 12. Adli Psikoloji 13. Din Psikolojisi 14. Çevre Psikolojisi 15. Sağlık Psikolojisi 16. Trafik Psikolojisi
1. Deneysel Psikoloji Deneysel psikoloji, psikolojiyi bir doğa bilimi olarak kabul eder ve bu yüzden psikoloji araştırmalarında kontrollü laboratuar koşulları altında gerçekleştirilen deneysel çalışmalar aracılığıyla insan ve hayvan davranışların temelinde yatan süreçlerle ilgili hipotezler oluşturur ve bu hipotezleri test eder.
2. Sosyal Psikoloji İnsanın sosyal ortamlar ve sosyal uyaranlar karşısında gösterdiği davranışları inceleyen alt daldır. 3. Psikometrik Psikoloji Davranışın ölçülmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili olan alt daldır. 4. Klinik Psikoloji ve Danışmanlık Psikolojisi Klinik psikoloji, davranış bozuklukları, bunların nedenleri, tedavisi gibi konular üzerine yoğunlaşan alt daldır. Normalden sapan davranışlar ile ilgilenir. Danışmanlık psikolojisi, gündelik yaşamda uyum sorunları yaşayan bireylere yönelik psikolojik destek verme amacında olan psikoloji alt dalıdır.
5. Endüstri ve Örgüt Psikolojisi Çalışma alanı, işe uygun eleman seçimi, motivasyonun ve verimliliğin artırılması, çalışma koşulları, çalışanlara işle ilgili bilgi ve becerilerin kazandırılması, iletişim gibi konular olan alt daldır. 7. Eğitim Psikolojisi İnsanların gelişim özelliklerini ve öğrenme ilkelerini inceleyerek, eğitim ortamlarını etkili bir biçimde düzenlemeyi ve eğitim-öğretimi verimli bir biçimde gerçekleştirmeyi amaç edinen alt daldır. 8. Gelişim Psikolojisi Doğumdan ölüme kadar geçen sürede organizmada gözlenen farklı alanlara ilişkin pozitif yöndeki değişimlerin incelendiği bir alt daldır.
9. Öğrenme Psikolojisi Öğrenmenin nasıl oluştuğuna dair ilkeleri ortaya koymayı amaçlayan bir alt daldır. 10. Fizyolojik Psikoloji Biyolojik süreçlerle davranış arasındaki ilişkiyi inceleyen alt daldır. 11. Kişilik Psikolojisi Bireylerin kendilerine özgü davranış, düşünce ve duygu biçimleriyle ilgilenen alt daldır. 12. Spor Psikolojisi Psikolojinin spor ve egzersiz sırasında performansı etkileyen psikolojik ve zihinsel faktörleri araştıran alt daldır.
13. Adli Psikolojik bilgi ve tekniklerin yasal alanda uygulanmasıyla oluşan psikolojinin alt dalıdır. 14. Din Psikolojisi Din psikolojisi, din ve maneviyat ile psikolojiyi bütünleştirmeye çabalayan Amerikan psikolojisi içinde bir alt dal olarak ortaya çıkmıştır. 15. Çevre Psikolojisi Fiziksel çevre değişkenlerinin (gürültü, hava kirliliği, kalabalık, sıcak ve soğuk) ve çevre özelliklerinin (kat düzenleri, binaların büyüklüğü ve yerleşimi, doğaya yakınlık) insan davranışı üzerindeki etkisini inceleyen alt daldır. 16. Sağlık Psikolojisi Hastalıkları önleme, sağlığı koruma, tedavi öncesi ve sonrası psikolojik durum, gibi konuları inceleyen alt daldır
15. Çevre Psikolojisi Fiziksel çevre değişkenlerinin (gürültü, hava kirliliği, kalabalık, sıcak ve soğuk) ve çevre özelliklerinin (kat düzenleri, binaların büyüklüğü ve yerleşimi, doğaya yakınlık) insan davranışı üzerindeki etkisini inceleyen alt daldır. 16. Sağlık Psikolojisi Hastalıkları önleme, sağlığı koruma, tedavi öncesi ve sonrası psikolojik durum, gibi konuları inceleyen alt daldır. 17. Trafik Psikolojisi Yaya ve sürücülerin trafikteki davranışlarının altında yatan psikolojik süreçleri inceleyen alt daldır.
PSİKOLOJİK YAKLAŞIMLAR • Yapısalcılık (Structuralism) Yapısalcı yaklaşıma göre insan zihni çeşitli bilinç öğelerinden meydana gelir. (Düşünce, duygu, irade). Ve her bir öğe bir duyumdur. Bu öğelerin ve birleşim kurallarının incelenmesi için içe bakış adını verdikleri özel bir teknik kullanmışlardır. İşlevselcilik (functionalism) William James ve John Dewey, bu kuramda en önemli isimlerdir. İşlevselciler, yalnızca zihin yapısını değil, davranışın ve zihinsel yaşamın uyumsal işlevlerini de incelemeye çalıştılar. Fonksiyoncular, yöntem olarak içgözlem ve gözlemi kullanmışlardır.
Davranışçılık(Behaviorism) • Amerikalı psikolog Watson 1920’lerde zihinde olup biten düşünce ve duygularla hiç ilgilenmeden bireyin gözlenebilen davranışlarını incelemeyi amaçlayan davranışsal yaklaşımı önerdi. • Davranışsal yaklaşım, bireyin gözlenebilen ve dolayısıyla, ölçülebilen davranışlarını incelemeyi psikolojinin tek bilimsel yöntemi olarak savunur. • Davranışsal yaklaşım (U-D) psikolojisi olarak da bilinir. Uyarıcının cinsi, şiddeti ve tekrarı ile davranışın türü, kuvveti ve frekansı arasındaki ilişkiyi inceler. Ayrıca, davranışın pekiştirilmesi koşullarını da ele alır.
• Nörobiyolojik Yaklaşım Davranışı nörobiyolojik süreçlerle açıklayanlar, kişinin salgı bezlerinin çalışmasını, kanın kimyasal yapısını ve bireyin beslenme düzeyinin davranışın nedenleri olarak açıklamalarına temel etken olarak alırlar. • Gestaltçı Yaklaşım Psikoloji tarihinde önemli bir yeri olan gestalt teorisine göre, tüm zihinsel faaliyetlerde anlamın, bütününün algısından ortaya çıktığını savunur. Eğer parçalara ayırarak, öğelere bölüp sonra toplayarak yaklaşılırsa, anlam gözden kaçar. Bütün, parçalarının toplamından fazladır.
• Bilişsel(Cognitive) Yaklaşım Önemli Temsilcileri Piaget ve Bruner’dir. Davranışçılığa tepki olarak doğmuştur. Bilişsel yaklaşım insanın bilişsel süreçlerinin davranışları üzerinde etkili olduğunu savunur. İnsanın algılayan, uyarcıları seçip işleyerek anlamlandırma yeteneğine sahip bir sistem olarak görür. • Fenomonolojik Yaklaşım • Odak noktası öznel deneyimdir. Bu yaklaşım insanın kişisel dünya görüşüyle ve olayları yorumlamasıyla ilgilenir. Yani olayları hiçbir ön kavram yada kuramsal düşünceyi empoze etmeksizin birey tarafından yaşandığı gibi anlamaya çalışır.
Psikanalitik Yaklaşım • Sigmund Freud tarafından ortaya atılmış ve geliştirilmiştir. Freud nevrotik hastalarla ilişkilerinden edindiği izlenimler ve bilgilere dayanarak bir tür tedavi yöntemi ve kişilik kuramı geliştirmiştir. Psikanaliz sözcüğü ise tedavi yöntemine verilen ismin yanı sıra kuramın ismini de temsil etmektedir.
• Freud, insan bilincinin çeşitli katmanlardan oluştuğunu söyler. Bu katmanlara «Topografik Zihin Modeli» adını verir. • Topografik zihin modeline göre, insan zihni bilinç, bilinç öncesi ve bilinçdışı olarak üç bölümden oluşmaktadır. • Bilinç: İnsanın farkında olduğu yani bilincinde olduğu duygu ve düşüncelerdir. • Bilinç öncesi (ön bilinç): Bireyin, o an farkında olmasa da, istendiğinde bilinç düzeyine çıkan düşünceler, anılar, bilgilerdir. • Bilinç dışı: Bireyin farkında olmadığı, farkında olunduğunda gerginlik yaratabilecek dürtü ve eğilimlerdir. Bilinç dışında yer alan tüm hazları ifade etmek için Freud, libido (cinsel güdü) kavramını kullanır. Ancak bu kavram yalnızca erotik temelli değildir. Bireye haz veren her şeydir. • Libido bir enerji olarak tanımlanır ve bu enerji bireyin kişilik gelişiminde son derece önemlidir, hatta ana belirleyicidir.
Yapısal Kişilik Kuramı • İd: Kişiliğin çekirdeğini oluşturur. Bireyin en ilkel kalıtımsal dürtü ve arzularını içerir. Bu ilkel kalıtımsal dürtülerden ikisi cinsellik ve saldırganlıktır. • Ego: İd’i denetleyen yapıya ego denir. Doğuştan var olan ve zamanla gelişen ego insanın biyolojik yapısına ters olan veya gerçeklere uygun düşmeyen eylemleri bastırır. Ego, kişiliğin gerçekçi yürütme organıdır. Gücünü id’den alır. • Süperego: Temel güdüleri ifade ederken, birey toplumun kural ve değerlerinin dışına çıkabilir. Bu kurallar çocukların davranışlarının ödüllendirilmesi veya cezalandırılması yoluyla büyükler tarafından çocuklara anlatılır. Bunun sonucu olarak çocukta zamanla süperego gelişir.
• Süperegonun temel işlevlerini özetleyecek olursak: • ■ İd’den gelen dürtüleri bastırmak ve yönlendirmek (özellikle hoş karşılanmayan cinsel ve saldırgan dürtüleri) • ■ Ego’yu gerçekçi amaçlar yerine törel (töreye uygun) amaçlara yönelmeye ikna etmek • ■ Kusursuz olmaya çaba göstermek.
İnsancıl Görüş (Hümanistik) Kurucusu A. Maslow ve en bilinen temsilcisi Carl Rogers’dır. • Hümanistik psikoloji, temele bireyi alan ve bireyi değerli ve doğuştan“iyi” olarak kabul eden bir anlayıştır. Buna göre insan mekanik, uyarıcılara otomatik tepkiler veren bir makine değildir, her birey değerli ve önemlidir.
14. 6. 2021 18
Kendini Gerçekleştirmekte Olan İnsanın Özellikleri 1. Kendilerini, başkalarını ve doğayı olduğu gibi kabul ederler. Kuvvetli ve zayıf yönleriyle kendilerini ve başka insanların farklı duygu ve düşüncelerini hoşgörü ile karşılayıp oldukları gibi kabul ederler. 2. Gerçeği olduğu gibi algılayıp, içinde bulundukları ortama kolay uyum sağlarlar. Eksik ve hatalardan aşırı düzeyde rahatsız olmazlar. 3. Daha derin ilişki kurabilirler. Kendilerine güveni tam olan bu insanlar herkese karşı sevgi ve saygı duyarlar. 4. Yaşamdan büyük zevk alırlar. Yapılacak işler onlar için birer “oyun” gibidir. 5. Özerk bir yapıları vardır; çevrelerinden bağımsızdırlar. Düşünce ve davranışlarında özgürdürler: neyin doğru neyin yanlış olduğuna kendi özerk değerler sistemine uygun olarak karar verirler. 6. Demokratik bir kişilik yapısına sahiptirler. Herkesten bir şeyler öğrenebileceklerine inanırlar. 7. Doğal, içlerinden geldiği gibi davranırlar; yapmacık davranma gereği hissetmezler. 8. Amaçlar ve araçlar arasında uygun ayırımı yapabilirler. 9. Yalnız kalabilme gücüne sahiptirler. 10. Güçlü bir mizah anlayışına sahiptirler. Ancak, yaptıkları espriler 14. 6. 2021 başkalarını küçültücü değildir. 19
- Slides: 19