YNLENDRLM HAYAL Davran Deitirmek ve gr Gelitirmek in

YÖNLENDİRİLMİŞ HAYAL Davranış Değiştirmek ve İçgörü Geliştirmek İçin Taktikler Prof. Dr. Dean W. Owen Jr. Morehead State University Morehead, Kentucky Prof. Dr. Fidan Korkut Owen Hacettepe University Ankara, Turkey PDR 2009, Adana 1

Ayrıca değişim için kullanışlı ve yararlı araçlar olarak hayal kurma ve canlandırma hakkında bazı fikirleri paylaşmak… PDR 2009, Adana 2

PDR 2009, Adana 3

Önümüzdeki 3 saat için plan İlk bölüm: Yönlendirilmiş hayal (YH) için hızlı bir giriş. Yapılandırılmış hayal de denir İkinci bölüm: Bazı örnekler, YH deneyimleri planlama, yazma ve uygulama fırsatı! Tamam!! Hızlı hareket edeceğiz, ancak eğer sorunuz olursa lütfen bizi durdurun!!! PDR 2009, Adana 4

Beyinde canlandırma Bizi insan yapanlardan birisi gelecekle ilgili beklentilerimizin olmasıdır Neyin olabileceğini hayal etmek. . PDR 2009, Adana 5

Üç nesil boyu oturduk, radyo dinledik ve beynimizde canlandırdık. . Kendi yarattığımız imgeler dünyasında kaybolduk. . TV geldi ve “gösteren radyo” oldu. Artık canlandırmıyoruz. . Bizlere birilerinin bakış açısıyla hazırlanan dünya gösteriliyor. . PDR 2009, Adana 6

Einstein’ın, görelilik kuramını, kendini bir ışık huzmesi üzerinde otururken hayal ederek oluşturduğunu söylenir. Hayaller ve imajlar aracılığı ile ifade edilen, beyinde canlandırmadır. . Bu, muhteşem ve çok yönlü bir büyüme, iç görü ve değişim aracı olabilir. . PDR 2009, Adana 7

(Dean) Hayal tekniği ile tanışmam, uçuş okulunda, gerçekten uçmadan önce benden zihinsel olarak uçmayı hayal etmemi istemeleriyle gerçekleşti. Grup olarak, bu karmaşık becerileri kontrol grubundaki öğrenci pilotlardan daha kısa sürede ve daha iyi öğrendik. . PDR 2009, Adana 8

Hayal ve rahatlama el ele gider! Öyleyse…. Rahatça arkanıza yaslanın ve birkaç dakikalığını gözlerinizi kapatın. Nefesinize odaklanın Nefesinizin ciğerlerinize girerken ve çıkarkenki akışına dikkat edin PDR 2009, Adana 9

. Yavaş ve ritmik bir biçimde. . Nefesinize odaklanıyorken ve yavaş ve derin biçimde nefes alırken Yavaş yavaş rahatlayın. . Biraz daha. . biraz daha PDR 2009, Adana 10

• Rahatlıyorsunuz. . Yavaş, derin ve doğal olarak nefes alıyorsunuz… • Kafanızın sakin ve sessiz olmaya başladığını hissedin. . • Beyninizin daha açık ve daha rahat olduğunu fark edin PDR 2009, Adana 11

• Düşünceleriniz yumuşak bulutlar gibi sürükleniyor. . • Ta ki hiçbir düşünce kalmayana dek. . Zihniniz açık ve çok sakin. . • Derin biçimde nefes alıyorsunuz… PDR 2009, Adana 12

Bir plajda yürüdüğünüzü hayal edin. . Ayaklarınızın altında kumların sıcaklığını hissedin. . Burayı tanıdınız mı? Daha önce gelmiş miydiniz? PDR 2009, Adana 13

Havayı koklayın ve martıları dinleyin. . Plajda bir yürüyüşe çıkmanızı istiyorum şimdi. . Ve ne zaman hazır olursanız geri dönebilir, gözlerini açabilirsiniz. . PDR 2009, Adana 14

Şimdi size bir iki soru. . • Plajda olmayı hayal edebildiniz mi? • Kumların sıcaklığını hissedebildiniz mi? . Tuzlu havayı koklayabildiniz mi ya da martıları duydunuz mu? • Plajı tanıdınız mı? • Bu mini deneyim sizin için nasıldı? Hoş, rahatsız? ? PDR 2009, Adana 15

Bazı temel kavramlar Beden-Zihin ilişkisi Görselleştirme Rahatlama tepkileri Spontan hayal Yönlendirilmiş hayal PDR 2009, Adana 16

Beden/Zihin ilişkisi Algılananla fizyolojik tepki arasındaki bağı herkes yaşamıştır. Artık bu “Yeni çağ” kavramı ya da mistik bir konu değil. . Bu fizyolojiktir ve yönlendirilmiş hayalin temelidir… PDR 2009, Adana 17

Beden/Zihin ilişkisi Freud’un kaygı üzerine söylediklerine bir bakalım Nesnel/Gerçekçi kaygı: Sizi incitebilecek bir şeyden korkmak. Evinize girmiş bir silahlı adam, Bengal Kaplanı, çıngıraklı yılan vb. . Nörotik kaygı: Sizi fiziksel olarak incitmeyecek şeylerden korkmak halk önünde konuşmak, sosyal red edilme, matematik testinden kalma PDR 2009, Adana 18

Algılanmış tehdit ya da tehlikeye karşı bedenin verdiği tepki, tehdit ister gerçek isterse hayal edilmiş olsun, TAMAMEN aynıdır!!! PDR 2009, Adana 19

Fizyolojik bir tepki olarak stres Bir olay algısal alanda oluşur. Bu olay, (gerçek ya da hayal edilen) bireyle ilgili bir tehdit olarak algılanır. Eğer olay tehdit olarak algılanırsa bireyi kavgaya ya da kaçmaya hazırlayan bir dizi fizyolojik tepkiler ortaya çıkar PDR 2009, Adana 20

Böbrek üstü bezleri kana adrenalin salgılamaya başlar ve bu da aşağıdaki fiziksel olaylara neden olur. 1. kalp atışı artar 2. kan basıncı artar 3. soluma oranı artar ve derin hale gelir PDR 2009, Adana 21

4. karaciğerden depolanan enerji kana salınır 5. göz bebekleri büyür 6. duyusal duyarlık artar 7. harekete geçmek için kaslar hazırlanır PDR 2009, Adana 22

8. kan pıhtılaşması hareket geçer 9. sindirim sistemi kaslar için gerekli oksijeni sağlamak için durur, 10. uzuvlara giden kan damarlar daralır 11. aşırı terleme PDR 2009, Adana 23

Insanların psikolojik yardım aramalarının üç temek nedeni. . . PDR 2009, Adana 24

Stres Kaygı Depresyon PDR 2009, Adana 25

Bu belirtilerin çoğu hoş olmayan duygulardır ve bu belirtilerin farkına varmak bize “Hay Allah, stresliyim!!” dedirtir. PDR 2009, Adana 26

Rahatlama tepkileri Danışmaya gelen nerdeyse tüm danışanlar yapılabileceklerle ilgili onları sınırlandıran bir stres durumuyla gelirler. . Bu stresi azaltmak için iki yol vardır PDR 2009, Adana 27

Rahatlama tepkileri A: Stresi kimyasal maddeler kullanarak tedaviye çalışmak B. Danışana rahatlamayı öğretmek. Rahatlama bir beceri olarak öğretilebilir. Danışanlara rahatlamayı öğretmek için hayal ya da canlandırma anahtardır. PDR 2009, Adana 28

Rahatlama tepkisi Amaç: Yönlendirilmiş canlandırma ya da derin rahatlama için hazırlamak ve gerilimi rahatlatmak Süre: 1 -2 dakika Isınma: Nefes alma rahatlama için önemlidir. Hızlı nefes alma hızlı rahatlama ve zihinsel odaklanma için her zaman, her yerde kullanılabilir. Nefes alma senaryosu Birkaç dakikalığına gözlerinizi kapatın PDR 2009, Adana 29

Rahatlama tepkisi • Rahatlama için en kolay beden tekniği nefes almaktır. Herkes nefes alır ama çok azı rahatlamak için nefesi nasıl kullanacağını bilir PDR 2009, Adana 30

Rahatlama tepkisi • Şimdi durun ve gerçekten rahatlatıcı nefes alın • Burnunuzla derin bir nefes alın ve ağzınızdan verin. . PDR 2009, Adana 31

Rahatlama tepkisi • Daha derin biçimde hafifçe nefes alın ve sesli biçimde nefesinizi verin. • Daha derin nefes alın. . Ve kuvvetlice nefesiniz verin • Tüm ciğerlerinizi dolduracak kadar nefes alın ve tamamını boşaltacak gibi nefes alın PDR 2009, Adana 32

• Bu nefes alma ritmini 10 kez yineleyin. Ta ki kendinizi rahatlamış hissedene dek. . • Nefes alıyorken nefes alış ve verişinizdeki ritmi koruyun • Şimdi sessizce bir iki dakika tamamen rahtlamanın tadını çıkarın. Ne zaman kendinizi hazır hissederseniz o zaman gözünüzü açın. . . PDR 2009, Adana 33

Hayal ya da canlandırmanın iki temel formu Spontan fantazi Yönlendirilmiş /hayal PDR 2009, Adana 34

Spontan fantazi / hayal PDR 2009, Adana 35

Spontan fantazi Tamamen bizim kontrolümüzdedir Hoş olabilir Tatsız olabilir Doğal olarak oluşur Dikkatli kullanıldığında projektif test olarak kullanılabilir. PDR 2009, Adana 36

Hayal, Normal ve doğal bir yaşantıdır. Tek ya da bir çok duyuyu içerebilir. Uykudan farklı olarak hayalde kontrol tamamen kişinin elindedir. Hayal, her yaş grubunda kullanılabilecek çok güvenli bir tekniktir. PDR 2009, Adana 37

Hayal. . Genellikle bilişsel ya da duyusal sıkılma yaşandığında oluşan son derece özel, içsel bir deneyimdir. . Aldığınız bazı dersleri düşünün PDR 2009, Adana 38

Doğa Ananın kendini uyarma girişimi. . Sinirleri uyanık ve tepki verici olarak tutmak için kullanılır. . Aynı zamanda danışanınız hakkında mükemmel bir bilgi kaynağıdır. PDR 2009, Adana 39

Projektif denence: eğer biri danışana belirsiz bir uyarıcı sunarsa yanıt onun kim olduğu, ne bildiği, neyi dert ettiği, neyle ilgilendiği vb ilgili olacaktır. . Rorshach, TAT vb düşünün. . PDR 2009, Adana 40

Burada ne görüyorsunuz? a. Bir hayvan derisi b. Üzerinden silindir geçmiş bir kedi c. Abartılı ayrıntılı bir Karadeniz haritası d. Bir milletvekilinin karaciğeri PDR 2009, Adana 41

Spontan hayal danışanınızın, ihtiyaçları, istekleri, bilgileri, değerleri ve tercihleri hatta korkularını ortaya çıkarabilir. Aranızda bir meslek hayalini paylaşmak isteyen var mı? PDR 2009, Adana 42

Yönlendirilmiş hayal ve görselleştirme PDR 2009, Adana 43

Yönlendirilmiş hayal ve görselleştirme Yönlendirilmiş hayal bir bakıma gündüz kurduğumuz hayallere yön vermektir. Bu, bir odaklanmış, yönlendirilmiş yolla beden ve ruhu iyileştirmek, kuvvetli kalmak ve sınırsız performans göstermek için canlandırmanın kullanılmasıdır. PDR 2009, Adana 44

• Öncelikle, kişi bir rahat ve huzurlu duruma doğru yavaş rahatlasın diye yönlendirilir. Yönlendirilmiş hayal sürecindeki kişi rahatlamış bir durumda güvenli ve kontrollü bir ortamda canlı ve kullanışlı dolaylı yaşantıları yaratan yönlendirilmiş imgeleri canlandırır. PDR 2009, Adana 45

Yönlendirilmiş hayal ve canlandırma Yönlendirilmiş hayal, ruh ve beden üzerinde güçlü etkisi olan duyusal imajları yaratmak ve yeniden yaratmakta canlandırmanın inanılmaz kapasitesinden yararlanır. PDR 2009, Adana 46

Danışmanlar için hayal ve fantezi işe koşulabilecek ve kontrol edilebilecek zengin bir enerji, güdü, güç ve bilgi kaynağı olabilir. PDR 2009, Adana 47

Bellek: Neler olup bittiği ile ilgili imajlardır PDR 2009, Adana 48

Hayal: Ne olabileceğine ilişkin imajlardır PDR 2009, Adana 49

Yönlendirilmiş Hayal Kurmanın Yararları • • Ücretsizdir Güvenlidir Herkes bir biçimde yapabilir Her yerde her koşulda kullanılabilir. PDR 2009, Adana 50

Peki bunla ne yapacağız? Şu an kullanılan tıp uygulamaları Kalp atış sayısı Soluma oranı Kan basıncı O 2 kullanımı Boşaltım sisteminin çalışması Kan şekeri Cinsel uyarılma Bağışıklık sistemi Ağrı algısı PDR 2009, Adana 51

Hayal kurmanın zenginleştirdiğine ilişkin kanıtlar olan alanlar… • • • Problem çözme Kayıp ve değişikle başa çıkma Karar verme Davranış değiştirme Tutum değiştirme PDR 2009, Adana 52

Hayal/canlandırma sadece“tek başına” kullanılan bir teknik değildir. Aşağıdaki terapi formlarıyla kolayca kullanılabilir. Dolaylı davranışsal prova Gestalt –bitirilmemiş işler Çözüm odaklı terapi (sıralama ve mucize soru) PDR 2009, Adana 53

Amaçları Değerlendirme: olgunluk, değerler, bilgi, gereksinimler, dürtüler, korkular Öğretme: her yere git her şey ol, her şeyi yap, her şeyi dene. . Keşfetme: yeni tutumlar, inançlar, meslekler, yaşam biçimi vb. . PDR 2009, Adana 54

Olasılıkları değerlendirme: seçimlerin sonuçlarıyla ilgili dolaylı yaşantılar. . Rahatlama: açık değil mi Prova: yeni ve uyumu sağlayan davranışları tekrar dene. . PDR 2009, Adana 55

Yönlendirilmiş hayalin 4 aşaması Girişş Hazırlıkı Hayal etme Yaşantıüüzerinde konuşmak PDR 2009, Adana 56

Giriş 1. Süreci ve mantığını danışana açıklayın 2. Kendilerini utangaç, aptal gibi hissetme vb duygularıyla başa çıkmaları ilgili sorularını yanıtlayın 3. Rahatsız edici uyarıcılardan arınık bir yer seçin. Yumuşak bir ışıklı, sessiz bir yer PDR 2009, Adana 57

• 4. Danışandan 10 - 15 dakika rahat edebileceği bir pozisyon bulmasını isteyin • 5. Başlamadan önce birkaç dakika sessizliğe izin verin • 6. Amaç, bütün süreci net hale getirmektir. PDR 2009, Adana 58

Hazırlık 1. Bu, iki amaca ulaşmak için düzenlenmiş kısa bir rahatlama tekniğidir. a. Rahatlama b. Şikayet edilen imgeyi oluşturma PDR 2009, Adana 59

Sesin tonu ve niteliği önemli olduğu için yumuşak biçimde, yavaşça konuşmak ve siz imgeleri oluşturuyorken danışana zaman tanımak gerekir. Tekdüze bir ses tercih edilir. PDR 2009, Adana 60

Yaygın olarak kullanılan teknik, rahatlama alıştırmaları sırasında arka planda orman, akarsu sesinin dinletilmesidir. PDR 2009, Adana 61

III. Hayal 1. Öğretme ya da keşif için hazırladığınız ya da o an ürettiğiniz bir hayali seçin. 2. Bu hayalde danışanınızı her yere gönderebilirsiniz ya da onların hayal ettiği bir yere. . Onların her şey olmaları ya da yapmalarına izin verin. Hayalin içine ne kadar gerçeklik konabileceği ile ilgili zorlayın. PDR 2009, Adana 62

• 3. Hayali bölecek gereksiz ipuçlarından kaçının. • 4. Açık ya da kapalı uçlu olara hayali bitirebilirsiniz, ancak her iki halde de zaman verin… süreci hızlandırmaya çalışmayın PDR 2009, Adana 63

• Ardından danışanla deneyimleri konuşun. . . PDR 2009, Adana 64

Olası bir gelecek (Word dosyası olarak ekte bulacaksınız) PDR 2009, Adana 65

Süreçte. . Yorum yapmayın 1. Bütün sürecin ana amacı danışana öğrenme ve içgörü sağlama mekanizması sağlamaktır. Bunun en iyi yolu danışandan süreci sizle paylaşmasını istemektir. PDR 2009, Adana 66

2. Göreviniz ve rolünüz danışan için hayal yaşantısını olabildiğince canlı yapmanızdır. Hayallerin anlamını yorumlamaktan kaçının. Amaç içgörü olduğu için yanlış yapabilirsiniz. Kimse danışanlarınızı kendileri kadar bilemez. . PDR 2009, Adana 67

3. Yararlı bir teknik, danışanınıza hayalinin ayrıntılarını unutmaması için hemen minik notlar almasını önermektir. Unutmayın sizin işleviniz yapıyı sağlamak, onun işlevi ise içeriği oluşturmaktır PDR 2009, Adana 68

Sık sorulan sorular Hayal başlamadan önce danışanı rahatlatmak şart mı? Genellikle evet. Eğer az da olsa rahatlama yoksa yaşantıya devam tam olarak devam edilemez. Siz bu tekniği kullandıkça danışanınız rahatlamasını ve daha fazla dahil olmasını bekleyebilirsiniz. . PDR 2009, Adana 69

Dirençli danışanla nasıl başa çıkarsınız? Çoğu durumda eğer tüm süreç basit biçimde anlatılırsa işe yarar. Danışanınızı dinleyin, neleri dert ediyorsa saygı duyun ve asla katılması için ısrarcı olmayın. . Çoğu zaman danışanlar rahatlama ve birkaç hoş deneyimden sonra sürece çok ilgili hale gelirler. PDR 2009, Adana 70

Hayal tekniğini kullanmanın herhangi bir tehlikesi var mı? 30 yıldır bu işi yapan bir olarak bir tehlike olduğunu düşünmüyorum. Sadece bazı danışanlar o kadar rahatlarlar ki alıştırma boyunca uyurlar ya da bazıları yaşantıya kendilerini öyle kaptırırılar ki gözleri açmak ve geri dönmek istemezler. Normalde gözlerini açmak için kibar bir animsatma yeter. PDR 2009, Adana 71

Yönlendirilmiş hayal çalışması için senaryo hazırlanırken ne yapılabilir? Bu konuda hazırlanmış bir çalışma kağıdını word dosyası olarak ekte bulacaksınız PDR 2009, Adana 72

Yönlendirilmiş hayal için bazı senaryo önerileri 1. İdeal bir iş ile ilgili, harika geçen bir günle ilgili. . PDR 2009, Adana 73

2. Danışanınıza bir beceri öğretmeye çalışmanızla ilgili. . PDR 2009, Adana 74

3. Danışanınızın kendini başarılı hissedeceği bir durum. . Örneğin a. Bir sınava hazırlanma ve başarılı bir sınav b. Zor bir konuyu eş, arkadaş vb ile konuşmak, c. Okul/iş yerinde bir zorbayla başa çıkmak, d. Danışanınızın uzun süredir korktuğu bir durumla başa çıkması PDR 2009, Adana 75

4. Engelli birisi olarak yaşamanın nasıl olduğuna ilişkin. . (görme, işitme, ortopedik engelli, kol y ada bacağını kaybetmiş biri, vb) “ Şimdi ayağını trafik kazasında kaybetmiş birü olduğunuzu düşünün. . )…. PDR 2009, Adana 76

5. Hayatınızda gördüğünüz en güzel yerle ilgili. . PDR 2009, Adana 77

6. Meslek değiştirmek isteyen orta yaşlı birisi, boşanma arifesindeki bir kadın, uyuşturucudan kurtulmak isteyen bir genç vb. Karar verme durumlarına ilişkin. . PDR 2009, Adana 78

7. Yeni bir davranış deneyen birisi yeni bir ortamda rahat olmaya çalışan birisiyle ilgili. . PDR 2009, Adana 79

İlk okul öğrencilerini daha önce hiç gitmedikleri bir yere (aya, Avustralya’ya, deniz altına, yağmur ormanlarına vb) hayali yolculuğa çıkartmak üzerine. . . PDR 2009, Adana 80

8. Bir aslan, kartal ya da başka bir hayvan olarak bir gün yaşamak üzerine. . PDR 2009, Adana 81

Haydi biraz yönlendirilmiş hayal yaratalım Adım 1. çalışma ortamınızı ve sıklıkla çalıştığınız danışanları düşünün Adım 2. Bu alıştırmada neyi başarmak istiyorsunuz? Değerlendirmek Seçenekleri değerlendirmek Prova yapmak Rahatlatmak Öğretmek Keşfetmek PDR 2009, Adana 82

Adım 3. bir senaryonun çatısını oluşturup yazın. . Anahtar sadece başlatıcı sözcükler sunmaktır, içerik değil. . PDR 2009, Adana 83

Sorularınız? ? PDR 2009, Adana 84

Sonuç • Hayal etme, değişim için harika bir araç olabilir • Hayal kurma ve fizyolojik tepkiler arasındaki ilişki açıktır. • Yapılandırılmış hayal kanseri ya da HIV’ı tedavi edemez ama bu sorunları yaşayanların yaşan kalitelerini artırmada işe yarayabilir. • , PDR 2009, Adana 85

• Yapılandırılmış ya da yönlendirilmiş hayal öğretebilir, keşfe yol açabilir, prova olanağı sağlayabilir, rahatlatabilir ve uçuş simulatörleri gibi işlev görebilir PDR 2009, Adana 86

Bu basit, güvenli kişinin hayal etmesiyle sınırlı görünen bir tekniktir. Umarız bunu danışanlarınızla denediğinizde neler yaşadığınızı bizle paylaşırsınız. . PDR 2009, Adana 87

Yorum, soru ve önerileriniz için d. owen@moreheadstate. edu korkut@hacettepe. edu. tr PDR 2009, Adana 88