TME YETERSZL TME YETERSZL TANISINDA TZK DESTEK ETM

İŞİTME YETERSİZLİĞİ, İŞİTME YETERSİZLİĞİ TANISINDA TZK, DESTEK EĞİTİM

İşitme Yetersizliği Nedir? • İşitme kaybı, sesleri duymanın ve anlamanın kısmen veya tamamen bozulmasıdır. • İşitme kaybının nedeni genetik, çevresel, yapısal veya patolojik (bir hastalık sonucu) olabilir. • İşitme kaybı çok hafif dereceden çok ileri dereceye kadar farklılık gösterebilir.

İşitme Yetersizliği Nedenleri • İşitme yetersizliği çeşitli nedenlerden kaynaklanabilmektedir. Bu nedenler kalıtımsal, doğum öncesi, doğum sonrası ve konuşma sonrası nedenler olarak sınıflandırılmaktadır.

Prenatal (Doğum Öncesi) Dönem Bu dönem, annenin hamileliği sırasında geçirilen işitme kaybı risk faktörlerini kapsar. • Bu dönemdeki risk faktörleri: • Genetik yatkınlık • Annenin, hamileliği sırasında ototoksik ilaç kullanması • Annenin, hamileliği sırasında kızamık ve kabakulak gibi ateşli hastalıklar geçirmesi • Annenin, hamileliği sırasında X-Ray ışınlarına maruz kalması • Annenin, sistemik bir hastalığının olması • Annenin, hamileliği sırasında kaza, düşme vb. travma geçirmesi

Perinatal (Doğum Anı) Dönem • Bu dönem, doğum sırasında meydana gelen işitme kaybı risk faktörlerini kapsar. Bu • dönemdeki risk faktörleri: • Düşük doğum kilosu (1500 gr’dan az) • Kan uyuşmazlığı • Doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması • Doğum sırasında kafa travması geçirmesi (forceps, vakum kullanılması vb. ) • Kan değişimi olması

Postnatal (Doğum Sonrası) Dönem Bu dönem, doğumdan sonra çocuğa ilişkin işitme kaybı risk faktörlerini kapsar. Bu dönemdeki risk faktörleri: • Çocuğun geçirdiği hastalıklar (kabakulak, menenjit vb. ) • Çocuğun havale geçirmesi • Çocuğun ototoksik ilaç kullanması • Çocuğun kafa travması geçirmesi • Çocuğun kulak enfeksiyonu geçirmesi • Çocuğun genetik bozukluğunun olması • Çocuğun baş yüz anomalisinin olması (kulak kepçesindeki fiziksel bozukluklar) • Çocuğun yüksek şiddette gürültüye maruz kalması • Nedeni belli olmayan işitme kayıpları

İşitme Kaybı Dereceleri Sınıflama İşitme Kaybı Derecesi İşitmeye Etkisi Normal İşitme 0 -15 d. B İşitmeye etkisi yoktur. Çok Hafif Derecede 16 -25 d. B Gürültülü ortamlarda kısık sesleri anlamada zorluk çeker. Hafif Derecede 26 -40 d. B Sadece hafif konuşmayı anlamada sorun olabilir. Sessiz ortamlarda bile kısık sesleri anlamada zorluk çeker Orta Derecede 41 -55 d. B Normal konuşma sesini anlamada sorun olabilir. Karşılıklı konuşmalarda sadece yakın mesafeden anlayabilir Orta Ağır Derecede 56 -70 d. B Yüksek sesle anlaşılır biçimde konuşanları anlayabilir. Ağır Derecede 71 -90 d. B Yüksek sesle konuşulduğunda bile duyamaz ve bazı kelimeleri ayırt edemez. Çok Ağır Derecede 91 d. B ve yukarısı Karşılıklı konuşmaları duyamaz , konuşma anlaşılır değildir.

İşime Kaybının Derecesi İhtiyaçlar 16 -25 d. B Çok Hafif Derecede Sınıfta tercihli oturma ve hafif kazançlı işitme cihazından yararlanabilir. 26 - 40 d. B Hafif Derecede Hafif kazançlı işitme cihazı, dudak okuma eğitimi. Konuşma terapisi. Tercihli oturma. 41 - 55 d. B Orta Derecede İşitme cihazından, işitsel ve konuşma dil eğitiminden yararlanabilir. Sınıfta tercihli oturtulmakta fayda vardır. 56 - 70 d. B Orta İleri Derecede İşitme cihazı, işitsel eğitim, konuşma dil eğitimi ve tercihli oturmadan faydalanmalıdır 71 -90 d. B İleri Derecede İşitme cihazı, işitsel eğitim, total iletişim yöntemleri yardımcı işitme cihazları (FM, vibrotaktil cihazlar vb. ), tercihli oturma düzenine ihtiyaç vardır. 91 - ↑ d. B Çok İleri Derecede İşitme cihazı ve yukarıda bahsedilen tüm ihtiyaçlar geçerli olmaktadır. Yoğun özel eğitim şarttır. Koklear implantasyon için aday olabilirler.

İşitme Cihazları İşitme kaybını ortadan kaldırmayı veya olumsuz etkisini azaltmayı amaçlayan çeşitli medikal/cerrahi yaklaşımlar mevcuttur. Bu yaklaşımların sonuç vermediği durumlarda, işitme kaybının olumsuz etkilerini gidermeye yönelik ve kişinin belirli oranlarda işitebilmesini sağlamak amacı ile kullanılan araçlara “işitme cihazı” denir.

İşitme Cihazının Önemi • İşitme cihazından en iyi şekilde fayda sağlanabilmesi için öncelikle çocuğun odyolojik kontrollerden geçmesi ve kaybın derecesine uygun cihaz kullanması gerektiği unutulmamalıdır. • Cihaz kullanmaya başladıktan sonra dikkat edilmesi gereken en önemli konu, cihazın kullanım ve bakımına yönelik bilgileri edinmek ve düzenli olarak uygulamak olmalıdır

İşitme Cihazının Önemi • Tanıdan hemen sonra işitme kaybının tipine ve derecesine uygun işitme cihazının uygulanmasıyla çocuk, çevresindeki farklı sesleri algılayacak ve çocuğun iletişim becerileri olumlu yönde gelişecektir. • İşitme kayıplı çocuğun en erken dönemde işitme kaybına uygun işitme cihazını kullanması, eğitimdeki başarıyı yüksek oranda arttırmaktadır.

Erken Tanının Önemi Çocuğa işitme yetersizliği tanısı konulduktan sonra özel eğitim programı uygulanmaya başlanmalıdır. Çocuk beyni hayatın ilk altı yılında dil öğrenmeye programlıdır. Özellikle hayatın ilk 3 yılı dil ediniminde çok önemlidir. Bu süreden sonra, dil konuşma becerilerinin kazanımı daha zorlaşır. Bu nedenle tanı ne kadar erken konup, eğitime ne kadar erken başlanırsa, dil konuşma gereksinimi o derece normale yakın olabilecek , çocuğun sosyal, duygusal, bilişssel ve akademik gelişimi olumlu yönde etkilenecektir.

İşitme yetersizliğine sahip olan bireyler yetersizlikleri nedeniyle bazı davranışlar sergilemektedirler. Söz konusu davranışlar işitme yetersizliğinin fark edilmesinde ve teşhisinde de sıklıkla kullanılmaktadır. İşitme yetersizliği olan bireylerin sergiledikleri bazı davranışları şu şekilde sıralamak mümkündür;

1. Konuşurken bazı sesleri değiştirerek veya bazı cümleleri düşük kurarak konuşma eğilimindedirler. 2. Konuşurken bazı sesleri atlama ve sözcükleri yanlış söyleme eğilimindedirler. 3. İsteklerini anlatabilmek için oldukça fazla jest ve mimik kullanırlar. 4. Dışarıdan algıladıkları seslerin hangi yönden geldiğini ayırt etmede güçlük çekerler. 5. Koşma, oturma ve yürüme gibi temel devinimsel hareketleri sergileme konusunda denge problemleri yaşarlar. 6. Konuşmaları bazen bağırarak bazen de fısıltı halinde gerçekleştirirler. Konuşmalarında genellikle tek düzelik gözlenir. Konuşmaları düzgün olmadığ gibi akıcı da değildir. 7. Çevreden gelen seslere karşı duyarsızdırlar. 8. Sınıf ortamında meydana gelen ses değişimlerinin genellikle farkında olmazlar. 9. Konuşurken bazı sözcükleri sürekli olarak tekrarlamak isterler. 10. Bir sesi işitmek için başını sesin geldiği yöne çevirme veya konuşan kişiye doğru eğilme davranışı sergilerler. Bazen konuşmayı anlayabilmek için ses kaynağına (televizyon gibi) yakın yerlere otururlar. 11. Kendilerine verilen talimatları yanlış anlama eğilimindedirler. 12. Kulak çınlaması veya kulak ağrısı şikâyetleri bulunur (Turan, 2005: 47 -74).

Öğretmen Gözlemleri Sınıf ortamında işitme yetersizliği olan öğrencilerin tespit edilebilmesi için öğretmenin gözlemleri önemli yer tutmaktadır. Sınıf ortamında bir öğrencinin işitme kaybının olma ihtimalinin izlenimi veren öğrenci davranışları şunlardır:

Konuşmada belirli seslerin düşürülmesi veya değiştirilmesi Belirli sözcüklerde yanlış söyleyiş Benzer sesli sözcüklerin karıştırılması Devamlı olarak fısıltı ya da bağırarak konuşma Konuşmada tekdüzelik Gereğinden fazla jest ve mimikleri kullanma Aniden oluşan ses değişimlerinin farkında olmayış Seslerin hangi yönden geldiğini kestirememe Söylenenleri yanlış anlama ve konuşulanların yinelenmesini isteme Konuşanın sürekli olarak yüzüne bakarak dinleme ihtiyacı Duyabilmek için konuşana doğru eğilme Bir eliyle kulağını destekleyerek dinleme

İletişim Yöntemleri Sözel İletişim Yöntemi İşaret Dili ile İletişim Yöntemi Tüm ve Eş Zamanlı İletişim Yöntemi İki dil Yöntemi

1 -Sözel İletişim Yöntemi • Bu Yöntemin dayandığı temel ilke, işitme yetersizliği olan bireyin işitenlerin dünyasında yaşamını sürdürebilmesi için, en yaygın iletişim biçimi olan sözel dili öğrenmesi gerektiğidir. • İşaret dilinin öğrenilmesinin konuşma öğrenimine kıyasla daha kolay olması sözel dil gelişimini engelleyebileceği için sözel iletişim yönteminde işarete yer verilmez.

2 -İşaret Dili ile İletişim Yöntemi • Duygu ve düşünceler, nesneler, belli bir dilin harfleri veya konuşma sesleri, beden hareketlerinden oluşturulan ve görsel olarak algılanan işaretlere benzetilmeye çalışılarak iletişim sağlanır.

3 -Tüm ve Eş zamanlı İletişim Yöntemi • İşitme yetersizliğiolan bireylerin kendi aralarında ve diğer insanlarla en etkili iletişimi kurabilmelerinde işitsel, sözel ve işaret yöntemi gibi toplumda geçerli tüm iletişim biçimlerinin birleşiminden yararlanılmasını amaçlayan bir yöntemdir.

4 -İki-Dil Yöntemi • Genel olarak erken yaşlarda, iki dilin eş zamanlı olarak öğrenilmesine dayanır. İşitme yetersizliği olan bireyin eğitimi açısından bakıldığında işaret dilinin ilk dil, sözel dilin ikinci dil olarak öğrenilmesi şeklinde tanımlanabilir.

İşitme Kayıplı Çocukların Okul/sınıf içi İletişim Becerilerinin Geliştirilmesinde Öğretmenlere Yönelik Öneriler • Öğretmenin, işitme kayıplı öğrencinin işitme kaybı ve dil gelişimi hakkında bilgi sahibi olması, öğrenci ile ilgili beklenti ve amaçların belirlenmesinde önemli bir katkı sağlayacaktır • İşitme kayıplı öğrenci ile karşılıklı konuşmalarda abartılı mimik ve jest kullanımına gerek yoktur. • Karşılıklı konuşmalar normal konuşma düzeninde, doğal ve açık ifadeler kullanılarak yapılmalıdır.

İşitme Yetersizliği Olan Çocukların Okul/sınıf içi İletişim Becerilerinin Geliştirilmesinde Öğretmenlere Yönelik Öneriler • Birebir konuşmalarda ses tonu fazla yükseltilmemelidir. • Sınıf içinde konuşan kişi, yüzünü öğrenciye doğru çevirmelidir. Sınıf içinde gezerek ya da tahtaya dönerek anlatılan konuların takip edilmesi zorlaşacaktır. • Birebir konuşmalarda göz seviyesine inmek, konuşmaların takibini kolaylaştıracaktır. • Soru sorulduğunda işitme kayıplı öğrencinin dinlemesi ve düşünmesi için ihtiyaç duyduğu zaman öğrenciye tanınmalıdır

İşitme Yetersizliği Olan Öğrencinin Psikolojik İhtiyaçları İşitme Yetersizliği Olan öğrencinin psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması için öğretmenlerine ve okul çalışanlarına önemli sorumluluklar düşmektedir. Bu ihtiyaçlara cevap vermek için işitme kayıplı öğrencinin; • Grup çalışmalarına katılması için fırsatlar yaratılmalıdır. • Gruba/sınıfa ait olma duygusu hissettirilmelidir.

• Sınıf içi ve dışı etkinliklerde dinleme, konuşma, soru sorma, okuma ve yazma becerilerini geliştirmesine yönelik cesaretlendirilmesi sağlanmalıdır. • Sınıf içinde ve dışında yapabileceği sorumluluklar ve ödevler verilerek öz güveni desteklenmelidir. • Grup içi çalışmalarında ona diğer öğrencilerden farklı davranılmamalıdır. • Başarıları ödüllendirilmeli ve ilgi duyduğu alanlar belirlenip desteklenmelidir.

Eğitsel Tanılama İşlemleri • Eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinde, çocuğun tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri ile eğitim ihtiyaçları belirlenir. • Tıbbi tanılaması yapılan öğrencinin değerlendirmesi ilgili Rehberlik ve Araştırma Merkezinde bulunan Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu kararı ile yapılır. Öğrenci için alınacak Tam Zamanlı Kaynaştırma kararı alınır.

Kaynaştırma Yolu ile eğitim • Özel eğitime ihtiyacı olan bireyler, kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerini akranları ile birlikte aynı sınıfta tam zamanlı olarak sürdürebilirler • Öğrenciler, kayıtlı bulundukları okulda uygulanan eğitim programını takip ederler. Öğrencilerin takip ettikleri programlar temel alınarak BEP hazırlanır. • Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim yapılan okullarda özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için uygun ortam düzenlemeleri yapılır ve destek eğitim odası açılır. • Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulaması yapılan okullarda özel eğitim ihtiyacı olan bireyler gelişim özellikleri de dikkate alınarak sınıflara eşit sayıda ve her bir şubede 2 öğrenciyi geçmeyecek şekilde yerleştirilir.

Özel Eğitim Okulları a) İlköğretim Kademesi İşitme yetersizliği olan bireyler için gündüzlü ya da yatılı özel eğitim ilkokulları ile özel eğitim ortaokulları açılır. Bu okullarda eğitim hizmetlerinin yürütülmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır • Öğrenciler, ilköğretim programını takip ederler. Öğrencilerin takip ettikleri programlar temel alınarak BEP hazırlanır. • İşitme engelli öğrencilere eğitim verilen ilkokul ve ortaokullarda yabancı dil dersi zorunlu dersler arasında yer almaz. • Sınıf mevcutları en fazla 10 öğrenciden oluşur.

Özel Eğitim Okulları a) Ortaöğretim Kademesi İlköğretim programlarını tamamlayan işitme yetersizliği olan bireyler için gündüzlü veya yatılı özel eğitim meslek liseleri açılır. Bu okullarda eğitim hizmetlerinin yürütülmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır: • Bakanlıkça hazırlanan meslek programları uygulanır. Öğrencilerin takip ettikleri programlar temel alınarak BEP hazırlanır. • Sınıf mevcutları en fazla 15 öğrenciden oluşur. Özel eğitim meslek liselerinde atölye ve laboratuvarlarda okutulan uygulamalı meslek derslerinde gruplar en fazla 10 öğrenciden oluşur. • İşitme engelli öğrenciler yabancı dil dersinden muaf tutulurlar.

İlköğretim programlarını tamamlayan; genel veya mesleki ve teknik ortaöğretim programlarına devam edemeyecek durumdaki işitme yetersizliği olan öğrenciler için iş ve mesleğe yönelik bilgi ve beceriler kazandırmak amacıyla gündüzlü özel eğitim meslek okulları açılır. Bu okullarda eğitim hizmetlerinin yürütülmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır: • Okullarda akademik bilgi ve becerileri içeren özel eğitim programı ile meslek alanları ve dallarına yönelik mesleki eğitim programı uygulanır. • Görme veya işitme yetersizliği olan öğrenciler için ayrı okullar açılır. • Sınıf mevcutları en fazla 10 öğrenciden oluşur. Atölye ve laboratuvarlarda okutulan uygulamalı meslek derslerinde grup sayılarının oluşturulmasında sınıf mevcutları esas alınır.

Destek Eğitim Raporları • Tıbbi değerlendirme raporu bulunan bireylere RAM’lar tarafından yapılan eğitsel değerlendirmeler sonucunda destek eğitime ihtiyacı olduğu belirlenen özel gereksinimli bireylerin, rehabilitasyon merkezlerinden ücretsiz destek eğitimi alabilmeleri için düzenlenir. • Rehabilitasyon merkezlerinde maksimum haftada 2 saat bireysel, 1 saat grup eğitimi verilmektedir. • Destek eğitim raporlarının eğitim planları en fazla 1 yıl olarak düzenlenir.

Destek Eğitim Raporu Eğitim Planında Yer Alan Modüller İşitme Eğitimi Dil eğitimi Sosyal İletişim Becerileri Okuma-yazma Anlama Becerileri Matematik Becerileri