TME VE DENGE FZYOLOJS R GR CEM SAMUT

İŞİTME VE DENGE FİZYOLOJİSİ ÖĞR. GÖR. CEM SAMUT

Dış Kulak: Kulak kepçesi , kulak yolu ve (kulak zarından) oluşmuştur. Kulak kepçesi , ses dalgalarını toplar ve sesin geldiği yönü belirler. Kulak yolu ses dalgalarını, kulak zarına iletildiği yerdir. Kulak zarı da dış kulak ile orta kulak arasında bulunan gergin bir zardır. Ses dalgaları ile titreşir ve orta kulağa geçer.

Orta Kulak: İçinde çekiç , örs , üzengi kemikleri bulunur. Bu kemikler kulak zarındaki titreşmeleri daha güçlü olarak oval pencereye iletir ve ses dalgalarının iç kulağa girmesi sağlanır. Oval penceredeki ses titreşimleri dalız içindeki sıvı ile salyangozdaki sıvıya geçer.

Östaki borusu kulaktan yutağa açılan bir kanaldır. Dış ortamdaki basınç değişikliklerinde orta kulağın da buna uyum göstermesini sağlar. Bu kanal orta kulağın hava almasını sağladığı gibi bu bölgedeki salgıların genize akması için de bir yol oluşturur. Çocuklarda daha düz olan bu kanal erişkinlerde bir dirsek oluşturur. Bu nedenle burundan ve genizden orta kulağa bakteri geçişi çocuklarda daha kolay olur ve çocuklar daha kolay orta kulak iltihabı geçirirler.

İç Kulak: Dengeyi ayarlayan torbalar ile işitmeyi alan labirentlerden (salyangoz -kohlea) oluşmuştur. Torbalar: kesecik (utrikulus) ve tulumcuk (sakkulus) tan oluşur. Keseciğe tulumcuk, tulumcuğa yarım daire kanalları bağlanmıştır. Yarım daire kanalların tulumcuğa bağlandığı yere ampul denir.

Kohlea : Salyangoz Kanalların içinde perilenf sıvısı vardır. Kohlea bir eksen etrafında 2. 5 defa kıvrılmıştır. 3 çeşit kanaldan oluşur.

a. Vestibüler kanal Kohleanın üst kısmında yer alır. Oval pencereden gelen titreşimleri taşır. b. Timpanik kanal Kohleanın alt kısmında yer alır. Vestibüler kanaldan gelen titreşimleri, yuvarlak pencereye taşır. Yuvarlak pencerenin titreşimi ile temel zardaki titrek tüyleri uyarır. c. Kohlear kanal Vestibüler ile timpatik kanal arasında yer alır. Titreşimleri, titrek tüyler ile sinirlere aktarılmasını sağlayan, işitme organı olan kortinin bulunduğu yerdir. İçinde endolenf sıvısı vardır.

İŞİTME OLAYI Ses dalgaları, kulak kepçesi ile toplanır ve kulak yoluyla kulak zarına getirilir. Kulak zarındaki titreşimler, çekiç, örs ve üzengi kemikleri ile yükseltilerek oval pencereye getirilir. Oval penceredeki titreşimler, perilenf sıvısına geçer ve vestibüler kanaldaki sıvı ile kohlear kanaldaki kortiye getirilir. Perilenf sıvısındaki titreşimler kortideki tüyler ile sinirlere aktarılır ve beyin kabuğuna getirilir. İşitme burada gerçekleşir.

Ses Dalgaları —►Kulak kepçesi —► Kulak yolu —► Kulak zarı —► Çekiç, örs, üzengi —►Oval pencere —► Dalız —►Salyangoz (sıvı) —► Korti organı —►İşitme Duyu Hücreleri —►İşitme Duyu Sinirleri Hücreleri —► Beyinin İşitme Duyu Merkezi —► İşitme Olayı

Havadaki ses dalgaları kulak kepçesi tarafından toplanarak kulak yoluna iletilir ve kulak yolu ile kulak zarına getirilerek kulak zarı titreştirilir. Kulak zarı titreşince buraya bağlı olan çekiç–örs–üzengi kemikleri de titreşir ve bu kemikler ses titreşimlerinin şiddetini arttırarak bu titreşimleri oval pencereye verirler. Oval penceredeki ses titreşimleri burada bulunan dalız ile (içindeki sıvıyı titreştirmesi sayesinde) alınarak salyangoza iletilir.

Salyangoza gelen ses titreşimleri salyangozda bulunan sıvıyı titreştirir.

Korti organındaki duyu hücrelerini uyarır.

Korti organında bulunan işitme duyu hücreleri tarafından alınarak işitme duyu sinirlerine aktarılır.

Sinirler yardımıyla beynin işitme duyu merkezine taşınır. Gelen uyarılar beyin tarafından değerlendirilir ve işitme olayı gerçekleşir.

DENGE OLAYI Vücudun dengesinin sağlanmasında iç kulakta bulunan yapılar etkilidir. Bunlar kesecik, tulumcuk ve yarım daire kanallarıdır. Kesecik ve tulumcuk yerçekimine karşı yapılan hareketlerde oluşan konum değişikliklerini algılar. Yarım daire kanalları ise kişinin dönmesi ile oluşan konum değişikliklerini algılar.

A- Kesecik ve tulumcuğun algılaması: Kesecik ve tulumcuğun tabanında silli duyu hücreleri bulunur. Bu hücrelerin tüyleri jelatinimsi bir madde içine doğru uzanır. Bu jelatinimsi madde içinde otolit adında denge taşları bulunur Vücudun konum değiştirdiğinde bu taşlar hareket ederek duyu hücrelerine basınç uygular. Basınç değişikliği ile hücrelerde impuls oluşur ve İmpuls denge siniriyle beyne ulaşır. Bu şekilde vücudun konum değişikliği algılanır.

B-Yarım daire kanallarının algılaması: Yarım daire kanallarının tabanında ampula adı verilen şişkin bir bölüm bulunur. Burada bulunan tüylü duyu hücreleri endolenften daha yoğun olan jelatinimsi bir madde içine doğru uzantılar yapmıştır. Başınızı yada vücudunuzu döndürdüğünüzde yarım daire kanalları da vücutla birlikte hareket eder. Bu durum da ampula içinde bulunan jelatinimsi maddenin hareketine neden olur. Bu maddenin hareketi duyu hücrelerinde basınç değişimine yol açar ve denge sinirlerinde impuls oluşturur. Oluşan impulslar beyinciğe taşınır. Beyincik hareketin yönünü algılar ve bunu beyin kabuğuna iletir. Böylece vücuttaki denge (pozisyon) değişiklikleri algılanır.

Eğer etrafınızda dönerseniz yarım daire kanalları içindeki sıvı da hareket eder. Aniden durduğunuzda ise hala kendinizi dönüyormuş gibi hissedersiniz. Çünkü siz durduğunuz halde kanallar içindeki sıvı hareket halindedir ve denge sinirlerinde impuls oluşmaktadır.

Yarım daire kanalları-kesecik-tulumcuk-ampula-denge siniri Ampula-tüylü duyu hücreleri-sinir lifleri

Endolenf sıvısı-jelatinimsi madde

A-İnsan denge halinde iken endolenf sıvısı bir yöne hareket etmediği için tüyler herhangi bir yöne hareket etmez. Bu yüzden sinirsel bir uyartı oluşmaz ve insan denge halini korur. B-İnsan kafasını soldan sağa doğru çevirdiğinde veya döndüğünde endolenf sıvısı dönmenin tersi yönünde hareket eder. Tüylerin hareketi ile oluşan uyarılar be-yinciğe gönderilerek burada değerlendirilir ve denge durumu sağlanır. C-İnsan kafasını sağdan sola doğru çevirdiğinde veya döndüğünde endolenf sıvısı dönmenin tersi yönünde hareket eder. Tüylerin hareketi ile oluşan uyartılar be-yinciğe gönderilerek burada değerlendirilir ve denge durumu sağlanır.