S A S Seksuele Agressie Set Prof Dr

S. A. S. Seksuele Agressie Set Prof. Dr. Werner Jacobs Lic. Gitte Leijnen Centrum voor Gerechtelijke Geneeskunde Forensisch DNA Laboratorium Universitair Ziekenhuis Antwerpen

ü Juridische en criminologische aspecten van seksuele delicten ü Praktische aspecten van de S. A. S. ü Genetische identificatie bij seksuele delicten ü Statistische gegevens van de genetische analyse van 163 gevallen

1. Juridische aspecten § Seksuele delicten in de strafwetgeving – Openbare zedenschennis (art. 385 Sw) – Aanranding van de eerbaarheid (art. 372, 373 Sw) – Verkrachting (art. 375 Sw) “is elke daad van seksuele penetratie van welke aard en met welk middel ook, gepleegd op een persoon die daar niet in toestemt”

1. Juridische aspecten § Onderzoek aan het lichaam (art. 90 Sv) – Procureur des Konings § Heterdaad, meerderjarig, toestemming – Onderzoeksrechter § Buiten heterdaad, minderjarig

1. Juridische aspecten De afname van de S. A. S. is feitelijk een sporenonderzoek, geen medisch onderzoek - ministeriële richtlijn 15/12/1998 - Ten behoeve van de aangestelde (wets)geneesheer - NICC (wordt gratis ter beschikking gesteld) § De arts die de S. A. S. afneemt, treedt op als ‘deskundige’ in de juridische betekenis ervan § Er is een juridische en deontologische onverenigbaarheid tussen ‘deskundige’ en ‘behandelend geneesheer’

2. Criminologische aspecten § Het is weinig zinvol een set S. A. S. af te nemen bij een persoon die niet eerst aangifte is gaan doen bij de politiediensten; de rationale achter de S. A. S. is immers : ‘chain of custody’ § De S. A. S. wordt geopend (ontzegeld) in aanwezigheid van politie en na de afname verzegeld in aanwezigheid van politie – elke set heeft uniek identificatienummer § De S. A. S. wordt nadien neergelegd ter correctionele griffie (dienst overtuigingsstukken) en/of overgemaakt aan een door de Koning erkend laboratorium voor DNA analyses in strafzaken

Criminologische aspecten van seksuele delinquenten 2. § Seksuele delicten zijn ‘predatory crimes’; voor de seksuele delinquent zijn de misdaden fantasieën die geuit worden (Roy Hazelwood) § De drijfveren voor seksuele delicten zijn ‘power’ and ‘anger’ § Typologie van verkrachters: • • • Power reassurance Power agression Anger retaliation Anger excitation Gang rapist Opportunity rapist

2. Criminologische aspecten - Statistische gegevens § Rapportage politie = ± 20% § Johannesburg: 1 verkrachting/26 sec § Valse aangifte verkrachting: 6% - 40 %

2. Criminologische aspecten slachtofferleeftijd

2. Criminologische aspectentype dader Type of assailant Frequency (%) of victims examined WITHIN 72 h (n = 161) Frequency (%) of victims examined AFTER 72 h (n = 257) Stranger 51 8 Husband 6 1 Father 5 31 Stepfather 1 11 Another family member 5 16 Person with authority over the victim 2 9

2. Criminologische aspecten – ‘date rape’ § Farmacologie: – midazolam – date rape drugs • Flunitrazepam (Rohypnol) • GHB (liquid XTC) • Ketamine

3. De S. A. S. praktisch § Vordering/aanstelling § Verzegelde set, samengesteld door het NICC - Administratieve/algemene inlichtingen (o. a. datum meest recente ingestemde seksuele betrekkingen, medicatie- en druggebruik) - Afzonderen kledij (stap 1 -10) - Sporenopname en referentiemateriaal (stap 11 - 21) § Medisch onderzoek § Gynaecologisch/anaal onderzoek (stap 22 – 23) § Afzonderen urinestaal voor toxicologische screening (stap 24)

3. De S. A. S. - praktisch § Samen met (vrouwelijke) getuige? ? § Wegwerpoverall – handschoenen (4 stuks) – haarnetje – mondmasker : preventie van (DNA) contaminatie § Reservekledij! Set bevat enkel papieren onderbroek, maandverband en papieren zakdoekjes § Verwijsbrief voor huisarts § Noodanticonceptie: steeds laten voorschrijven door ANDERE arts § Honorarium: conform ‘Tarief in Strafzaken’ : 187, 31 euro

3. De S. A. S. - praktisch § In de praktijk is het zinvol over te gaan tot bemonstering tot 72 uur na de feiten. § De resultaten van de genetische analyse van de set S. A. S. worden niet overgemaakt aan het slachtoffer of de arts die de set afneemt; het laboratorium rapporteert enkel aan de opdrachtgevende magistraat (geheim van het gerechtelijk onderzoek) § Schriftelijke rapportage gebeurt beste in de “betrokkene verklaart het volgende …” vorm

4. Statistische gegevens S. A. S. (UZA) § Gemiddeld 120 sets per jaar afgenomen in gerechtelijk arrondissement Antwerpen § 163 dossiers geanalyseerd sinds 2002 § 112 DNA-analyses (69%) § 51 oriëntatietesten (31%) § Aanstelling labo voor analyse § § 32% aanstelling < 48 u 14. 5% < 1 week 23. 5% < 1 maand 30% > 1 maand

5. Genetische identificatie § Wet van 22 maart 1999 betreffende de identificatieprocedure via DNA-onderzoek in strafzaken (B. S. 30. 03. 2002) § 9 erkende laboratoria

5. Genetische identificatie a. b. c. d. e. f. g. h. i. Inhoud SAS-kit Polilight PL 400 Prostaat Specifiek Antigen (PSA) Differentiële lysis Real time PCR Short Tandem Repeats (STRs) Gelelectroforese Fragmentanalyse

§ Samenwerkingsovereenkomst Parket Antwerpen en UZA: wachtdienst 7 d/7 d - 24 u/24 u § Kleding: apart verpakken en bewaren op KT § Verzegelde S. A. S. -kit : optimale T° (koelkast)

a. Inhoud S. A. S. -kit § Referentiestalen: – Bloed (ref. DNA) – Urine (toxico) – Hoofdharen (ref. haren & vezels) § Sporenstalen: – – Vaginale wisser, spoeling, uitstrijkje Anale wisser, spoeling, uitstrijkje Nagelstokers Huidwissers (bloed – sperma – ‘andere’) – Orale wissers – Pubiskam – Beetsporen (metrisch + DNA)

b. Polilight PL 400 § Metaalhalidelamp 400 W: UVlicht § 450 nm: sperma (blauwe λ) § 415 nm: bloed § Gekleurde kunststofbrillen § Indicatief → resultaat bevestigen met PSA (vals-positieven? ) § Ouderdom spermavlek géén invloed op fluorescentieintensiteit

c. PSA : Prostaat Specifiek Antigeen § Quick PAC II One Step PSA test: humaan Prostaat Specifiek Antigeen in sperma § Oriëntatietest: kostprijs↓ + arbeid ↓ § Chromatografische immunoassay Sensitiviteit : 4 ng/ml

d. Differentiële Lysis § DNA-isolatiemethode voor vlekken en/of afnames die mogelijk spermatozoa en andere cellen bevatten § Spermatozoa SCHEIDEN van andere cellen = vaginale , bloed- of speekselcellen

d. Differentiële lysis : principe DNA PROTEINASE K DETERGENT DNA-STAAL PROTEINASE K DETERGENT DTT DNA + DNA

e. Real Time PCR = q. PCR § DOEL = kwantificatie DNA → ‘optimale’ [DNA] voor PCR § Double-Dye oligonucleotide probes (Taq. Man)

Taq polymerase Complementaire d. NTPs → A-T en C-G

§ Meerdere PCR cycli herhalen: 28 maar 32 voor ‘low copy number’ DNA § Exponentiële vermenigvuldiging van gewenste DNA-fragmenten STRs

g. Short Tandem Repeats (STRs) § Kleine, identieke herhalende stukjes DNA vb. AATGAATGAATG § Aantal herhalende stukjes verschilt van persoon tot persoon Uniek profiel

§ Persoon 1: profiel v. WA = Heterozygoot (= verschillend) profiel: 6 - 7 § Persoon 2: profiel v. WA = Homozygoot (= identiek) profiel: 8 - 8

§ 15 STRs + Amelogenine (geslachtsmerker) § Kans 2 personen gelijk DNA-profiel = 1/1015 Core STRs with chromosomal position

h. Gelelectroforese § DNA op grootte scheiden § Negatief DNA naar positieve pool door spanningsveld § Kleinste fragmenten = onderste bandjes Grotere fragmenten = bovenste bandjes - A B C D 199 bp + 179 bp

i. Fragmentanalyse § Scheiding, detectie en analyse van fluorescent gelabelde DNA-fragmenten § 16 capillair electroforese

heterozygoot homozygoot

4 pieken 2 4 3 1 Dader dader Slachtoffer slachtoffer

6. Statistische gegevens S. A. S VAGINAAL ANAAL spoeling uitstrijkje wisser n 115 109 117 35 36 49 PSA-test + 47 36 42 9 3 14 Zuiver XY profiel 14 10 13 1 0 3 Mengprofiel met XY 16 12 17 7 2 5 30% 25% 22% 5% 16% % XY Geen systematische afname van anale prelevementen. Waarom? Uitstrijkjes vooral microscopisch onderzoek

6. Statistische gegevens S. A. S. § Orale wissers § Totaal: 102 slechts 2 + PSA § XY (meng)profiel: 3 § Huidwissers § Totaal 40 3 + PSA § XY (meng)profiel: 8 Huid- en orale wissers: • niet systematisch afgenomen door arts • interpretatie PSA-test door analist verschilt; systematische DNA analyse is wel zinvol.

6. Statistische gegevens S. A. S. § Nagelstokers § 46 XXprofielen § 25 XY(meng)profielen 35% § Kledij en slip KLEDIJ SLIP PSA+ PSA- n 42 79 68 57 % 35% 65% 54% 46% mengprofiel XY 28 XY 44 XY % mengprofiel 23% 35%

6. Statistische gegevens S. A. S. (UZA) - conclusies § 6 cases met > 1 mannelijk DNA profiel § Slip/Kledij = goede media § Nagels: 1/3 (meng)XYprofiel § Discrepantie afname anale/orale wissers versus vaginale wissers!