Door SSRIgenduceerde seksuele bijwerkingen farmacologische therapien PICO Sabine

Door SSRI-geïnduceerde seksuele bijwerkingen: farmacologische therapieën PICO Sabine Roza 25 januari 2011

Aanleiding en PICO Man, medio veertig, met in 2007 depressieve episode goed reagerend op 375 mg venlafaxine kreeg in het UMCU mirtazapine-additie (45 mg) i. v. m. seksuele bijwerkingen (libidoverlies). Evidentie? P: Depressieve patiënten met respons/remissie op SSRI’s, maar tevens seksuele bijwerkingen I: Toevoeging mirtazapine, bupropion, buspiron C: Placebo O: Minder seksuele bijwerkingen

Artikelen § Systematic review 2005 § Taylor MJ, Rudkin L, Hawton K (2005). Strategies for managing antidepressantinduced sexual dysfunction: systematic review of randomised controlled trials. J Aff Disorders 88: 241 -54 § Case series 2008 § Ravindran LN, Eisfeld BS, Kennedy SH (2008). Combining mirtazapine and duloxetine in treatment-resistant depression improves outcome and sexual dysfunction. J Clin Psychopharmacol 28(1): 107 -8 § Open-label trial 2008 § Ozmenler NK et al (2008). Mirtazapine augmentation in depressed patients with sexual dysfunction due to selective serotonin reuptake inhibitors. Hum Psychopharmacol Clin Exp 23(4): 321 -6.

Systematic review 15 trials, 904 patiënten, allen placebo-gecontroleerd, diverse addities § Bupropion vs. placebo 1. WMD libido 0. 88 (95% CI 0. 21 – 1. 55) 2. n. s. difference in 50% improvement RR 1. 07 (95% CI 0. 94 - 1. 23) 3. (preliminary) improvement in sexual arousal with bupropion

Systematic review (2) Buspirone vs. placebo § § 1. n. s. difference (‘trend’) in numbers failing to achieve remission of sexual dysfunction at 4 weeks RR 0. 60 (95% CI 0. 35 - 1. 01) 2. n. s. difference in sexual function WMD 3. 1 (95% CI -38. 33 - 44. 53) Mirtazapine vs. Placebo 1. n. s. improvement in sexual dysfunction WMD 0. 10 (95% CI 0. 29 0. 49)

Systematic review (3) Conclusies: * enig bewijs dat mannen met erectiele dysfunctie voordeel hebben van additie sildenafil (Viagra); n=211 * enig bewijs dat tadalafil (soortgelijk aan Viagra) enig voordeel biedt * beperkt bewijs voordeel bupropion en buspiron boven placebo (inconsistente resultaten van trials) * geen significant voordeel (of nadeel) van additie van olanzapine, mirtazapine, yohimbine, granisetron, amantadine, G. biloba of efedrine * meestal kleine trials, niet gereproduceerd * meer RCT’s zijn nodig

Case series § 12 patiënten met baseline HRSD 12 of meer kregen 8 weken duloxetine (Cymbalta) § Bij 5 onvoldoende respons (geen 50% reductie): toevoeging mirtazapine gedurende 8 weken § Geen statistisch significante verbetering op vragenlijst seksueel functioneren, maar 2 verbeterden en 3 bleven stabiel § Wel significante vermindering in gemiddelde HRSD-score (p=0. 018)

Open-label trial § N=49 (25 mannen), 8 weken open-label § Met SSRI reeds in remissie (HRSD<7), dosis onveranderd § 15 mg mirtazapine ged. 1 week, daarna 30 mg § 16 drop-outs, w. v. 4 i. v. m. bijwerkingen (gewichtstoename of sedatie) § HRSD-score op week 8 significant lager dan baseline (van 5. 73 naar 4. 53, p = 0. 04) § PRSex. DQ-score van 9. 91 naar 5. 82 (p<0. 001) § GRISS-score van 46. 69 naar 34. 82 (p<0. 001) § Verbetering bij 2 ptn na 2 wkn, 3 na 4 wkn, 14 na 6 wkn, 16 na 8 wkn

Conclusies § Vooralsnog onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor vermindering seksuele bijwerkingen d. m. v. toevoeging mirtazapine, bupropion of buspiron aan SSRI § Het enige middel waarvoor tot op heden bewijs is voor het verminderen van door SSRI-veroorzaakte erectiele dysfuncties bij mannen is Viagra § Mirtazapine, bupropion en buspiron geven overigens als monotherapie wel significant minder seksuele bijwerkingen in vergelijking met SSRI’s