Preoperacioni stadijum razvoja inteligencije prema Pijaeovoj teoriji u

Preoperacioni stadijum razvoja inteligencije prema Pijažeovoj teoriji (u prosjeku od 2 do 6 godina)

Inteligencija se od od senzomotorne, kakva je bila na prethodnom stadijumu, preobražava u misao u pravom smislu riječi, čiji su oslonci unutrašnji govor i sistem znakova. Početak preoperacionalnog mišljenja vezuje se za pojavu simboličke funkcije

Simbolička (semiotička) funkcija je sposobnost da se nešto (predmet, događaj, osoba) što nije prisutno reprezentuje pomoću oznake. - Objekat koji se označava denotat ili referent, a ono čime se označava označitelj ili oznaka Postoje tri vrste oznaka: signali, simboli i arbitrarni znaci: - Signali – sama oznaka čini sastavni dio označenog (npr. dim je signal vatre) - Simboli se zasnivaju na ličnom iskustvu i podsjećaju na stvar koju simbolizuju (plava boja na geografskoj karti je simbol vode) - Arbitrarni znaci su proizvoljni i kolektivni, ne posjeduju nikakvu sličnost sa onim što označavaju (primjer riječi, matematički znaci)

Osnovne manifestacije simboličke funkcije: - odložena imitacija - “kao da” aktivnosti - motorički simboli - komunikativni gestovi - simbolička igra - crtež - mentalne slike - govor

Osnovne odlike preoperacinog mišljenja (dječja slika svijeta) - Klinički metod 1. Egocentrizam 2. Prekauzalitet 3. Prelogizam

Egocentrizam (lat. ego-ja + centrum-centar) Za razliku od egocentrizma na senzomotornom nivou koji označava nerazlikovanje sebe od spoljašnjeg svijeta, na preoperacionom nivou je prisutan egocentrizam na reprezentacionom nivou. Egocentrizam znači - nerazlikovanje subjektivnog i objektivnog - nerazlikovanje odnosno teškoće u prepoznavanju razlika između vlastite pozicije i pozicije drugoga - dominacija opažaja u mišljenju (intuicija koja predstavlja interiorizovane opažaje i pokrete je osnovno oruđe saznanja svijeta) ü test planine najbolje iliustruje egocentrizam u dječijem mišljenju

Manifestacije egocentrizma Realizam Animizam Artificijelizam

Manifestacije egocentrizma 1. Realizam (lat. res, rei - stvar, predmet) Shvatanje da subjektivni, unutrašnji doživljaji imaju karakteristike spoljašnje, predmetne realnosti. Realizam se ispoljava u dječjim shvatanjima prirode mišljenja, snova i imena stvari. - realizam misli - na mlađim uzrastima dijete smatra da se misli ustima, glasom, zatim malim ustima ili glasom koji se nalazi u glavi. - realizam sna - djeca smatraju da se snovi u toku sanjanja nalaze u sobi, zatim da snovi izlaze iz glave i da lebde i da ih i drigi ljudi mogu vidjeti - nominalni realizam (realizam imena) – imena stvari se posmatraju kao fizičke odlike predmeta. Imena postoje od samog postanka predmeta, to je ime nemoguće promijeniti

Manifestacije egocentrizma 2. Animizam (lat. anima-duša, duh) Animizam je pridavanje neživim stvarima odlika živih bića. U početku, dijete smatra da su živi svi oni predmeti koji vrše neku aktivnost korisnu za čovjeka (sijalica, peć, mjesec). Zatim da su živa pokretna tijela, i na kraju, tijela koja se naizgled kreću sama od sebe-vjetar, nebeska tijela. Primjeri: Peć je živa jer grije; Sijalica je živa dok svijetli; Mjesec nas prati u šetnji i vraća se natrag kada se i mi vraćamo.

Manifestacije egocentrizma 3. Artificijelizam (lat. ars, artis – umjetnost, vještina; artificialis - vještački) Shvatanje da su prirodne pojave i objekte napravili ljudi. Primjeri: Nebeski svod su sazidali i obojili ljudi, sunce je zapaljen kamen bačen na nebo, kiša pada iz slavina koje su napravljene na nebu. Istraživanja su pokazala da su animizam i artificijelizam manje izraženi kod djece iz seoskih sredina.

Prelogizam se odnosi na način dolaženja do saznanja koji je svostven djeci na preoperacionom stadijumu razvoja (mišljenje karakteriše posebna logika zaključivanja u odnosu na zaključivanje kod odraslih) Odlike koje čine prelogizam su: 1. 2. 3. 4. Transduktivnost Sinkretizam i jukstapozicija Neosetljivost na protivrečnosti Odsustvo relacionog mišljenja

Prelogizam 1. Transduktivno zaključivanje Dijete ne ide ni od posebnog ka opštem (indukcija) ni od opšteg ka posebnom (dedukcija) već zaključuje od posebnog ka posebnom. Transduktivno zaključivanje: A i B se javljaju zajedno A se javlja, B mora da se javi Kada se tata brije voda je topla Voda je topla, tata se brije

Prelogizam 2. Sinkretizam i jukstapozicija Sinkretizam je tendencija da se nepovezani, protivrječni elementi grupišu u jednu zbrkanu cjelinu, odnosno tendencija da se sve povezuje sa svačim. Npr. grupiše zajedno ženu, kolače, šibice, zidni sat; oblak nastao od dima. Jukstapozicija je tendencija da dijete uspostavlja asocijativne veze umjesto uzročne, a da ne specifikuje odnos koji postoji među njima. Npr. Čovjek je pao sa bicikla zato što je. . . slomio ruku

Prelogizam 3. Neosjetljivost na protivrječnosti Najčešći uzroci protivrječnosti kod djece su zaborav, istovremeno postojanje zrelijih i primitivnijih shvatanja, neodređenost pojmova, vezanost za podatke koje daje opažanje.

Prelogizam 4. Odsustvo relacionog mišljenja Relacioni sudovi definišu neku odliku objekta u odnosu na drugi objekat. Miša je brat Vladin. Relacioni pojmovi: lijevo, gore, sjeverno itd. Djeca relacione atribute (sudove) shvataju kao apsolutne i imaju teškoća u izvođenju relacionih zaključaka. Npr. teško izvode zaključak: Nikola je veći od Luke, Nikola je manji od Ace. Koji je najveći, koji srednji, a koji najmanji?

Prekauzalitet Specifično dječije razumijevanje odnosa između uzroka i posljedice neke pojave i izraz su saznajnih teškoća djeteta da uzročnu vezu među pojavama shvati kao objektivnu, nužnu i stalnu. Oblici prekauzalnih objašnjenja 1. Finalizam (lat. finale - kraj) - dijete neku pojavu objašnjava njenim krajnjim rezultatom. Npr. Reka teče da bi se ulila u more. 2. Fenomenizam (grč. fenomenon - pojava). Uzimanje nekih spoljašnjih, pojavnih, nebitnih karakteristika predmeta za uzrok neke pojave. Npr. Kamen tone jer je okrugao

Prekauzalitet 3. Participacija - vjerovanje da su dvije pojave koje su iste po vrsti i materijalno iste. Npr. sjenka je dio noći. 4. Animističko prekauzalno objašnjenje - vjerovanje da prirodne pojave imaju subjektivne pokretače, motivaciju. Npr. sunce grije da bi dalo toplotu ljudima; noć pada da bismo mi mogli da spavamo. 5. Magijski kauzalitet - uvjerenje da psihičke ili natprirodne magijske pojave mogu biti uzrok prirodne pojave. Npr. Sunce se kreće zato što ja trčim, neko se razboleo jer je dijete to želelo, grmljavina je ljutnja Boga Jovičić – U situacijama kada deca posmatraju određenu fizičku pojavu i mogu njome manipulisati, ne javljaju se prekauzalna objašnjenja.

Osnovni oblici preoperacionog mišljenja - Simbolička igra (igra mašte, igra kobajagi) - Verbalno mišljenje - Intuitivno mišljenje- mišljenje o konkretnoj, opažljivoj stvarnosti, zasnovano na neposrednom opažanju, a ne logičkom zaključivanju 1. Primitivna intuicija 2. Artikulisana intuicija

Stadijum konkretnih operacija prema Pijažeovoj teoriji intelektualnog razvoja (u prosjeku od 6 -7 do 11 -12 godina)

Nastanak konkretnih operacija Označava početak logičkog, pojmovnog, objektivnog mišljenja Konkretne operacije nastaju iz intuicija na uzrastu od oko sedam godina. Intuicije (interiorizovani opažaji) se probražavaju u operacije čim obrazuju cjelovite sisteme koji su kompozabilni i reverzibilni. Decentracija nužan preduslov

Svojstva konkretnih operacija 1. interiorizovane radnje ili akcije 2. reverzibilne po svom karakteru 3. organizovane u cjelovite sisteme

Svojstva konkretnih operacija 1. Interiorizovane radnje ili akcije - radnje koje se odvijaju na unutrašnjem, mentalnom planu - radnja ostaje unutrašnja, uprkos mogućih spoljašnjih remećenja (npr. dijete izvodi ispravan logički zaključak o identitetu količine uprkos spoljašnjih preinačenja oblika dvije kuglice)

Svojstva konkretnih operacija 2. Reverzibilnost - Reverzibilnost konkretnih operacija znači da se one mogu odvijati u dva smjera, tj. da mogu biti invertovane, obrnute. Npr. logičko ili matematičko spajanje (sabiranje) može da se preokrene u razdvajanje (oduzimanje). 2+2=4, dijete može da predstavi i kao 4 -2=2.

Svojstva konkretnih operacija 3. Organizovanje sistema - Nijedna operacija ne postoji izdvojena, već se uvijek obrazuje u okviru cjelovite klasifikacije kojoj pripada. Primjeri: - porodična relacija (brat, stric itd. ) može se shvatiti samo ako se uzme u obzir skup sličnih relacija, koje, sve zajedno, čine sistem srodstva - brojevi se ne pojavljuju nezavisno jedan od drugog (3, 15, 21. . . ) već se jedino mogu razumjeti kao elementi uređenog niza - pojam drveta obrazuje se u okviru klasifikacije biljaka

Vrste konkretnih operacija 1. Logičke operacije (klasifikacije, serijacije, matrice klasa, matrice relacija) 2. Aritmetičke operacije: sabiranje, oduzimanje, množenje, dijeljenje važne su kod formiranja pojma broja 3. Operacije koje se odnose na vrijeme, prostor, brzinu i slučaj (tzv. infralogičke operacije) - operacija mjerenja

Testovi za prelazak na nivo konkretnih operacija Pojmovi konzervacije – testovi konzervacije Konzervacija je razumijevanje da se kvantitativna svojstva predmeta (broj, količina, težina, zapremina itd. ) ne mijenjaju uprkos promjenama u njegovom spoljašnjem izgledu. Prema Pijažeu pojmovi konzervacije predstavljaju podvrgavanje percepcije razumu, odnosno shvatanje razlike između onoga kako pojave izgledaju i onoga što stvarno jesu. Pojmovi konzervacije su mnogo proučavani, jer po Pijažeu predstavljaju najbolji pokazatelj postojanja konkretnih operacija.

Testovi konzervacije Na početku se djetetu pokažu 2 predmeta koja su ista po nekoj kvantitativnoj osobini (količini, težini itd. ) i po izgledu. Djetetu se postavlja pitanje da li su predmeti po toj osobini jednaki. Kada dijete potvrdi, pred njegovim očima izgled jednog predmeta se izmjeni. Djetetu se ponovo postavlja pitanje da li su predmeti jednaki po toj kvantitativnoj osobini (količini, ili težini itd. )

Prikaz zadataka za ispitivanje pojmova konzervacije

Testovi konzervacije (nastavak) Iako se radnja transformacije odvija pred očima djeteta, dijete na preoperacionom stadijumu smatra da predmeti više nisu jednaki po kvantitativnoj osobini, jer njegovim rezonovanjem dominira percepcija i jer se usredsređuje na samo jednu dimenziju predmeta (tipični odgovori: ovde ima više plastelina jer je deblje, ovde ima manje vode jer je niže) - nekonzervanti Dijete na stadijumu konkretnih operacija posjeduje pojam konzervacije, odnosno shvata da kvantitativna svojstva predmeta ostaju ista uprkos promjenama u njihovom spoljašnjem izgledu - konzervanti

Testovi konzervacije - nastavak Na stadijumu konkretnih operacija djeca stiču pojmove konzervacije, a u obrazloženju odgovora o jednakosti uprkos spoljašnje transformacije, djeca se pozivaju na jedan od tri opšta argumenta: - prost identitet ili istovjetnost - kompenzaciju - rezverzibilnost

Testovi konzervacije- pomjeranja između sticanja pojmova konzervacije Konzervacija količine materije se stiče u prosjeku oko 7. -8. godine Konzervacija težine oko 9. -10. godine Konzervacija zapremine oko 11. -12. godine

Testovi serijacije Serijacija je grupisanje objekata prema uređenim razlikama između njih. Ispituje se tako što se detetu da niz štapića različite dužine i traži se da ih uredi po dužini (poreda po dužini, napravi „stepenice“) ili da u napravljen niz umetne nove štapiće. Djeca na preoperacionom stadijumu ne uspjevaju riješiti zadatak, dok na stadijumu konkretnih operacija, na uzrastu oko 6 -7 godine dijete stiče operaciju serijacije

Testovi klasifikacije Klasifikacija predstavlja svrstavanje elemenata u skupove prema nekoj osobini. svi članovi jedne klase imaju jedno ili više zajedničkih svojstava (intenzija klase) - mogućno je nabrojati sve članove klase (ekstenzija klase) - - figuralne kolekcije i nefiguralne kolekcije

Ograničenja mišljenja na stadijumu konkretnih operacija Nemogućnost razmišljanja u domenu mogućeg -dijete ne može da zaključuje pošavši od nemogućih hipoteza (Pr. Dijete može da izračuna koliko je 5 x 3, ali ne može da odgovori na pitanje Ako imaš 5 pasa i svaki od njih ima tri glave, koliko je to glava, dijete bi na stadijumu konkretnih operacija odgovorilo “To ne može da bude”) Nerazumijevanje jezičkih apsurdnosti (Pr. U sudarima vozova najviše stradaju poslednji vagoni - zato je odlučeno da se sa svih vozova ukloni poslednji vagon) Nerazumijevanje poslovica Konkretne operacije su zavisne od sadržaja (formiraju se postepeno, od jednog domena ka drugom)