Podstawy procesu karnego rodki przymusu rodki przymusu czynnoci

Podstawy procesu karnego Środki przymusu

Środki przymusu- czynności organów postępowania mające na celu zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania lub wymuszenie spełnienia obowiązków procesowych za pomocą przymusu lub groźby jego zastosowania

Katalog środków przymusu Według k. p. k. - podział ustawowy � Zatrzymanie � Środki zapobiegawcze � Poszukiwanie oskarżonego i list gończy � List żelazny � Kary porządkowe � Zabezpieczenie majątkowe

Katalog środków przymusu Podział doktrynalny (prof. Waltoś) � Zatrzymanie � Środki zapobiegawcze � Środki wymuszające spełnienie obowiązków procesowych � Środki wymuszające zachowanie porządku w czasie rozprawy � Zabezpieczenie majątkowe

Zatrzymanie- krótkotrwałe pozbawienie wolności osoby podejrzanej lub podejrzanego przez uprawniony organ postępowania, w celu zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania lub przeprowadzenia postępowania przyspieszonego.

Zatrzymanie procesowe: � Ujęcie obywatelskie � Zatrzymanie właściwe � Zatrzymanie prokuratorskie

Zatrzymanie pozaprocesowe (nie służy realizacji celów procesu): � Zatrzymanie penitencjarne (art. 15 ust. 1 pkt. 2 a ustawy o Policji) – jeżeli osoba pozbawiona wolności, która za zezwoleniem organu opuściła areszt śledczy lub zakład karny i w wyznaczonym terminie do niego nie powróciła � Zatrzymanie porządkowe (art. 15 ust. 1 pkt. 3 ustawy o Policji) - zatrzymanie osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia; � zatrzymanie administracyjne (art. 40 ust. 1 i 3 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi) – dot. osób w stanie nietrzeźwości, które swoim zachowaniem daje powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażających życiu lub zdrowiu innych osób; mogą zostać doprowadzone np. do izby wytrzeźwień aż do wytrzeźwienia, nie dłużej jednak niż 24 godziny,

Zatrzymanie procesowe Ø Ujęcie obywatelskie jest możliwe, gdy fakt popełnienia przestępstwa lub jego usiłowania jest oczywisty. Ø Art. 243 k. p. k. Ø Ujęcie polega na schwytaniu sprawcy na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa.

Zatrzymanie procesowe Prawo ujęcia przysługuje pod warunkiem, że zachodzi przesłanka: � istnienia obawy ukrycia się tej osoby, � braku możliwości ustalenia jej tożsamości. � Osobę ujętą należy niezwłocznie przekazać Policji. Niezwłocznie, czyli tak szybko jak to jest możliwe w odniesieniu do okoliczności konkretnej sprawy.

Zatrzymanie procesowe � Ujęcie stanowi formę pozbawienia wolności innej osoby. � Nie jest to zachowanie bezprawne, ponieważ ten kto ujmuje sprawcę działa w ramach ustawowego uprawnienia. � Uprawnionym do ujęcia jest każda osoba fizyczna, bez względu na obywatelstwo, wiek, stosunek do sprawcy. � Przetrzymywanie osoby zatrzymanej dłużej, niż jest to niezbędne do przekazania policji, może stanowić przestępstwo pozbawienia wolności, o którym mowa w art. 189 k. k.

Zatrzymanie procesowe � Zatrzymanie � Jego właściwe- art. 244 k. p. k. , celem jest zabezpieczenie prawidłowego toku procesu albo przeprowadzenie postępowania w trybie przyspieszonym; lub zastosowanie środka zapobiegawczego; lub przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej lub oskarżonego do organu procesowego.

Zatrzymanie procesowe Zatrzymanie policyjne jest dopuszczalne w razie wystąpienia następujących przesłanek: � Uzasadnionego przypuszczenia, że zatrzymany popełnił przestępstwo; � Obawy ucieczki lub ukrycia się osoby podejrzanej albo zatarcia śladów przestępstwa, bądź też braku możliwości ustalenia jej tożsamości; � Istnienia przesłanek do przeprowadzenia przeciwko osobie podejrzanej postępowania w trybie przyspieszonym.

Zatrzymanie procesowe 244 § 1 i 1 a k. p. k. - zatrzymanie fakultatywne („policja ma prawo zatrzymać”). � Art. 244 § 1 b k. p. k. - zatrzymanie obligatoryjne � Osoby wspólnie zamieszkujące- takie, które mieszkają z nim w jednym mieszkaniu, niezależnie od liczby pomieszczeń oraz od tego, czy stanowią jedną rodzinę czy więcej rodzin.

Zatrzymanie procesowe Natychmiast po zatrzymaniu organ, który tego dokonał obowiązany jest do poinformowania zatrzymanego o: Ø przyczynach zatrzymania i przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego, Ø prawie do skorzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli zatrzymany nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim,

Zatrzymanie procesowe Ø Ø prawie do złożenia oświadczenia i odmowy złożenia oświadczenia, prawie do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania, prawie do niezwłocznego nawiązania w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także do bezpośredniej z nimi rozmowy, prawie do zażalenia na zatrzymanie.

Zatrzymanie procesowe Ø Pouczenie o obowiązku natychmiastowego zwolnienia, gdy ustaną przyczyny zatrzymania, a także, jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania, osoba podejrzana nie zostanie przekazana do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, a także, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania jej do dyspozycji sądu nie doręczono jej postanowienia o zastosowaniu wobec niej tymczasowego aresztowania albo na polecenie sądu lub prokuratora (art. 248 k. p. k. )

Zatrzymanie procesowe � Art. 244 § 2 k. p. k. → obowiązkiem organu, który dokonał zatrzymania jest wysłuchanie zatrzymanej osoby podejrzanej. Ma ono na celu umożliwienie zatrzymanemu wskazania okoliczności, które mogą przemawiać za jego zwolnieniem. � Art. 244 § 3 k. p. k. → protokół

Zatrzymanie procesowe � Zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także bezpośrednią z nimi rozmowę. �W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny.

Zatrzymanie procesowe � Na żądanie zatrzymanego Policja lub inny organ dokonujący zatrzymania obowiązany jest bezzwłocznie zawiadomić o zatrzymaniu osobę najbliższą dla zatrzymanego, przy czym może to być osoba wskazana przez zatrzymanego. � Może także żądać, aby o zatrzymaniu zawiadomiono pracodawcę, szkołę lub uczelnię, natomiast zatrzymany żołnierz – jego dowódcę, a w wypadku, gdy zatrzymanym jest przedsiębiorca lub niebędący pracownikiem członek organu zarządzającego przedsiębiorcy – zarządzającego przedsiębiorstwem.

Zatrzymanie procesowe � Na zatrzymanie przysługuje zażalenie do sądu rejonowego miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, w którym może domagać się zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania.

Zatrzymanie procesowe � Art. � Jest 247 k. p. k. - zatrzymanie prokuratorskie to środek celowy polegający na przymusowym doprowadzeniu osoby podejrzanej lub podejrzanego do wykonania ściśle określonych czynności procesowych.

Środki zapobiegawcze to środki przymusu stosowane wobec oskarżonego dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa. � Należy pamiętać, że środki zapobiegawcze stosuje się wyłącznie względem podejrzanego lub oskarżonego!

Środki zapobiegawcze IZOLACYJNE � tymczasowe aresztowanie NIEIZOLACYJNE poręczenie � dozór policji � dozór warunkowy policji � nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym � zawieszenie w wykonywaniu czynności służbowych lub wykonywaniu zawodu lub ubiegania się o zamówienia publiczne � zakaz opuszczania kraju �

Środki zapobiegawcze � Stosowanie środków zapobiegawczych musi być uzasadnione koniecznością procesową oraz stosowane wyłącznie wtedy, gdy wystąpią ich ustawowe przesłanki. � Niedopuszczalne jest stosowanie tzw. aresztu wydobywczego, gdyż nie jest on stosowany dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, a jedynie dla wymuszenia złożenia przez podejrzanego określonych wyjaśnień oraz dla osiągnięcia partykularnych celów, niezgodnych z ustawą. � Środki zapobiegawcze stosuje się nie dla wygody organów postępowania, zatem nie dla sprawniejszego przeprowadzenia czynności procesowych.

Środki zapobiegawcze � Środki zapobiegawcze są czynnościami celowymi. Mogą być dokonane wyłącznie dla realizacji celów określonych w ustawie. Niedopuszczalne jest stosowanie środków zapobiegawczych dla realizacji innych celów.

Środki zapobiegawcze � Stosownie do art. 249§ 1 k. p. k. , środki zapobiegawcze mogą być stosowane wyłącznie dla realizacji dwóch celów. 1. 2. zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego (cel zasadniczy), zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego (podejrzanego) nowego, ciężkiego przestępstwa (cel akcesoryjny).

Środki zapobiegawcze spełniają dwie funkcje: Ø Zasadniczą (funkcje procesowe)- środki zapobiegawcze zabezpieczają (chronią) postępowanie karne przed bezprawnym jego utrudnianiem (funkcja zabezpieczająca), a zarazem uniemożliwiają bezprawny wpływ na prawidłowy tok postępowania (funkcja prewencyjna). Ø Akcesoryjną (funkcje pozaprocesowe) - funkcja ochronna, mająca na celu zapobiegnięcie popełnieniu przez oskarżonego nowego ciężkiego przestępstwa.

Środki zapobiegawcze Organy uprawnione do stosowania środków zapobiegawczych: � Sąd � Prokurator Ale UWAGA: Organem uprawnionym do stosowania tymczasowego aresztowania jest wyłącznie sąd → art. 250 § 1 k. p. k.

Środki zapobiegawcze Ø Ø Sąd jest funkcjonalnie właściwy do stosowania każdego środka zapobiegawczego na każdym etapie postępowania karnego, aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary. Prokurator jest właściwy do stosowania środków zapobiegawczych innych niż tymczasowe aresztowanie jedynie w postępowaniu przygotowawczym. W postępowaniu przygotowawczym tymczasowe aresztowanie stosuje sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy; stosuje je na wniosek prokuratora. Po wniesieniu aktu oskarżenia, tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa się toczy (art. 250§ 2 k. p. k. ).

Środki zapobiegawcze Przesłanki stosowania środków zapobiegawczych: � przesłanka ogólna→ duże prawdopodobieństwo popełnienia czynu (art. 249 k. p. k. ) � przesłanka (obawa) szczególna- art. 258 k. p. k. Aby móc zastosować środek zapobiegawczy musi zostać spełniona przesłanka ogólna+ jedna z przesłanek szczególnych.

Środki zapobiegawcze � art. 257 § 1 k. p. k. → tymczasowe aresztowanie powinno być stosowane w ostateczności, jako ultima ratio, gdy za pomocą innych środków zapobiegawczych nie będzie możliwie zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania. � tzw. dyrektywa minimalizacji

Środki zapobiegawcze � Art. 252 k. p. k. - zażalenie na zastosowanie środka zapobiegawczego � Art. 253 § 1 i 2 k. p. k. - dyrektywa adaptacji środka zapobiegawczego do sytuacji procesowej oskarżonego � Art. 254 k. p. k. - wniosek oskarżonego o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego

Środki zapobiegawcze Tymczasowe aresztowanie to prowizoryczne pozbawienie wolności oskarżonego, celem zabezpieczenia warunków prawidłowego toku postępowania.

Środki zapobiegawcze � art. 259 k. p. k. - zakazy stosowania tymczasowego aresztowania � ultima � art. ratio tymczasowego aresztowania 260 § 1 k. p. k. - możliwość wykonywania tymczasowego aresztowania w odpowiednim zakładzie leczniczym ze względu na stan zdrowia oskarżonego

Środki zapobiegawcze Obowiązki sądu w przypadku zastosowania tymczasowego aresztowania - art. 261 i 262 KPK: obligatoryjnie sąd musi bezzwłocznie zawiadomić: . � osobę najbliższą dla oskarżonego lub osobę przez niego wskazaną, pracodawcę, szkołę lub uczelnię, w stosunku do żołnierza - jego dowódcę, a w przypadku, gdy oskarżonym jest przedsiębiorca lub niebędący pracownikiem członek organu zarządzającego przedsiębiorcy, na jego wniosek zarządzającego przedsiębiorstwem, � sąd opiekuńczy, jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia opieki nad dziećmi aresztowanego, organ opieki społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba roztoczenia opieki nad osobą niedołężną lub chorą, którą aresztowany się opiekował; Sąd obowiązany jest przedsięwziąć czynności niezbędne do ochrony mienia i mieszkania aresztowanego. O poczynionych wystąpieniach i wydanych zarządzeniach należy powiadomić tymczasowo aresztowanego.

Środki zapobiegawcze � czas stosowania tymczasowego aresztowania- art. 263 k. p. k. � podstawowy termin- nie dłuższy niż 3 miesiące � każde postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania musi wskazywać czas jego trwania i jego termin końcowy (dokładna data) � art. 265 k. p. k. - okres tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania!

Środki zapobiegawcze Poręczenie: � poręczenie majątkowe � poręczenie społeczne � poręczenie osoby godnej zaufania Poręczenie majątkowe polega na zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania przez zapewnienie udziału oskarżonego w procesie za pomocą wartości majątkowych złożonych przez oskarżonego lub inną osobę oraz groźby ich przepadku w razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego albo utrudniania postępowania w inny sposób. art. 266 k. p. k.

Środki zapobiegawcze Poręczenie społeczne polega na zapewnieniu przez jeden z podmiotów, wskazanych w art. 271§ 1 KPK, że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania. Poręczenie osoby godnej zaufania, zwane poręczeniem indywidualnym, osobistym lub honorowym polega na zagwarantowaniu swoim autorytetem, że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania (art. 272 KPK).

Środki zapobiegawcze Dozór: � zwykły- polega na ograniczeniu wolności osobistej oskarżonego, jego wolności komunikowania się i wolności poruszania się, w sposób określony w postanowieniu wydanym organ, np. obowiązek zgłaszania się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu � warunkowy- polega na opuszczeniu w wyznaczonym terminie przez oskarżonego lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym oraz określenia miejsca swojego pobytu, dzięki czemu można odstąpić od tymczasowego aresztowania; stosuje się zamiast tymczasowego aresztowania

Środki zapobiegawcze Nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 275 a k. p. k. ) � stosowany jest w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie z nim zamieszkującej. � spełnia funkcję ochronną, gdyż jego celem nie jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania.

Środki zapobiegawcze � zawieszenie w wykonywaniu czynności służbowych lub wykonywaniu zawodu lub ubiegania się o zamówienia publiczne � zakaz opuszczania kraju (może być połączony z zatrzymaniem paszportu lub innego dokumentu, lub zakazem wydania takiego dokumentu

Poszukiwanie oskarżonego i list gończy � art. 278 k. p. k. - jeżeli miejsce pobytu oskarżonego lub osoby podejrzanej nie jest znane, zarządza się jego poszukiwanie; � Wydanie postanowienia o poszukiwaniu oskarżonego listem gończym wymaga łącznego spełnienia dwóch przesłanek: 1. tymczasowego aresztowania osoby ściganej lub skazanie jej prawomocnym wyrokiem, 2. ukrywania się oskarżonego lub skazanego (art. 279§ 1 KPK).

List żelazny stanowi swoistą umowę zawartą pomiędzy właściwym miejscowo sądem okręgowym a oskarżonym przebywającym za granicą, że stawi się on do sądu lub do prokuratora w oznaczonym terminie, w zamian za co będzie odpowiadać z wolnej stopy. art. 281 k. p. k.

Kary porządkowe występują w postaci: � kary pieniężnej w wysokości do 3. 000 zł, � zatrzymania i przymusowego doprowadzenia świadka, � aresztowania na czas nieprzekraczający 30 dni, � wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności dyscyplinarnej żołnierza w czynnej służbie, � obciążenia kosztami postępowania spowodowanymi niewykonaniem obowiązków wymienionych w art. 285§ 1 i 1 a KPK lub art. 287§ 1 KPK.

Środki wymuszające zachowanie porządku w czasie rozprawy Przewodniczący może wydalić na pewien czas oskarżonego z sali rozpraw, jeżeli wcześniejsze upomnienie było nieskuteczne (art. 375 § 1 k. p. k. )

Środki wymuszające zachowanie porządku w czasie rozprawy �w razie naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie – ukarać winnego karą porządkową grzywny w wysokości do 10. 000 zł. lub karą pozbawienia wolności do 14 dni (art. 49 ust. 1 USPU), � wydalić z sali rozpraw osobę biorąca udział w sprawie, gdy mimo uprzedzenia o skutkach prawnych jej nieobecności przy czynnościach sądowych nadal zachowuje się niewłaściwie (art. 48 ust. 2 USPU), � wydalić z sali publiczność z powodu jej niewłaściwego zachowania (art. 48 ust. 3 USOU).

Zabezpieczenie majątkowe stanowi środek przymusu mający na celu zabezpieczenie wykonania przyszłego orzeczenia sądu w zakresie kary grzywny, świadczenia pieniężnego, przepadku, środków kompensacyjnych, kosztów sądowych.