RODKI PRZYMUSU DEFINICJA rodki przymusu to czynnoci organw

ŚRODKI PRZYMUSU

DEFINICJA � Środki przymusu to czynności organów procesowych zmierzające do wymuszenia spełnienia obowiązków procesowych lub zapewnienia prawidłowego toku procesu (tzw. „bodźce prawne”). Stanowią one prawnie dopuszczalne ograniczenie praw obywatelskich, które są podyktowane potrzebami wymiaru sprawiedliwości i tylko w takim zakresie powinny ograniczać swobodę działania uczestników procesu.

ŚRODKI PRZYMUSU (PODZIAŁ KODEKSOWY) 1) 2) 3) 4) 5) 6) Zatrzymanie Środki zapobiegawcze Poszukiwanie oskarżonego i list gończy List żelazny Kary porządkowe Zabezpieczenie majątkowe

ŚRODKI PRZYMUSU (PODZIAŁ DOKTRYNALNY) Zatrzymanie Środki wymuszające spełnienie obowiązków Środki zapobiegawcze Tymczasowe aresztowanie środek izolacyjny) Poręczenie majątkowe Dozór (zwykły) policji niemajątkowe społeczne indywidualne Policja sesyjna Zabezpieczenie majątkowe Środki nieizolacyjne Dozór warunkowy policji Nakazy i zakazy zachowania Zakaz opuszczania kraju List żelazny

ZATRZYMANIE � Zatrzymanie to krótkotrwałe pozbawienie wolności celem zastosowania środka zapobiegawczego sensu stricte lub przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej lub oskarżonego do organu procesowego.

RODZAJE ZATRZYMANIA Zatrzymanie procesowe Zatrzymanie porządkowe (prewencyjne) stosowane na podstawie ustawy o policji wobec osób stwarzających w sposób oczywisty i bezpośredni zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego a także dla mienia Zatrzymanie penitencjarne prawna możliwość zatrzymania osób pozbawionych wolności które na podstawie zezwolenia opuściły areszt śledczy lub zakład karny i wyznaczonym terminie do niego nie powróciły Zatrzymanie administracyjne stosowane na podstawie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wobec osób które swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub zakładzie pracy, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu lub zdrowiu innych osób zatrzymanie to stosowane do wytrzeźwienia nie może przekroczyć 24 h

UJĘCIE � ujęcia może dokonać każdy, a więc nie tylko pokrzywdzony � ujęcie osoby na gorącym uczynku (in flagranti crimine comprehensi) = czyli w momencie popełnienia przestępstwa lub po jego popełnieniu, gdy sprawca pozostaje na miejscu przestępstwa � ujęcie osoby w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa (quasi in flagranti crimine comprehensi). Pościg musi być rozpoczęty od razu po popełnieniu przestępstwa i musi być nieprzerwany, czyli musi zachodzić jedność miejsca i czasu. � Obawa ukrycia się osoby lub brak możności ustalenia jej tożsamości. Obawa ukrycia się może zachodzić w związku z surową karą grożącą za dane przestępstwo. Brak możliwości ustalenia tożsamości ma miejsce wtedy, gdy osoba nie dysponuje dokumentami stwierdzającymi jej tożsamość albo są to dokumenty fałszywe i osoba nie jest znana zatrzymującemu � Czas zatrzymania osoby ujętej →Jeżeli którakolwiek z przesłanek ujęcia odpada, należy niezwłocznie zwolnić sprawcę. Czas zatrzymania osoby ujętej nie jest określony bezwzględnie. Ustawodawca posłużył się sformułowaniem "niezwłocznie", a więc bez zbędnej zwłoki. Oznacza to, że trwanie zatrzymania uzależnione jest od tego, ile czasu zajmie Policji przybycie na miejsce ujęcia. Czasu ujęcia nie wlicza się do czasu zatrzymania. � Zmiana ujęcia w zatrzymanie właściwe →Ujęcie obywatelskie może, po przybyciu Policji, przerodzić się w zatrzymanie właściwe, jeżeli zachodzą przesłanki z art. 244 § 1 lub też Policja może, uznając, że nie ma podstaw do zatrzymania, dokonać natychmiastowego zwolnienia takiej osoby.

ZATRZYMANIE WŁAŚCIWE � Zatrzymanie może nastąpić już wobec osoby podejrzanej, a więc a minori ad maius tym bardziej wobec podejrzanego czy oskarżonego � Prawo zatrzymania osoby podejrzanej przysługuje nie tylko Policji (art. 244), ale także organom Straży Granicznej oraz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (art. 312 pkt 1), a ponadto kodeks przewiduje możliwość powierzenia uprawnień Policji innym organom przez szczególne przepisy rangi ustawowej (art. 312 pkt 2) � Podstawy zatrzymania muszą istnieć obiektywnie, a nie jedynie w odczuciu organu dokonującego lub zarządzającego zatrzymanie. Nie istnieją one zatem nie tylko wtedy, gdy organ ścigania z pełną świadomością dokona lub zarządzi zatrzymanie mimo braku ku temu podstaw, ale i wówczas, gdy mylnie przyjmuje ich istnienie, a nieprawidłowość tę ustalono w wyniku dalszych, późniejszych czynności (wyr. SA w Szczecinie z 26. 3. 2009 r. , II AKA 1/09, OSA 2010, Nr 9, poz. 1). � Kodeks postępowania karnego wyróżnia następujące przesłanki zatrzymania (art. 244 k. p. k. § 1 k. p. k. ): 1)jeżeli zaistnieje uzasadnione przypuszczenie, że osoba podejrzana popełniła przestępstwo, 2)jeżeli zachodzi obawa ucieczki, ukrycia się osoby podejrzanej, zatarcia przez nią śladów lub nie można ustalić jej tożsamości, 3)w stosunku do sprawcy, którego sprawa podlega rozpoznaniu w trybie przyśpieszonym. W piśmiennictwie przyjmuje się, że "uzasadnione przypuszczenie" powinno być oparte na sprawdzonym materiale dowodowym uprawdopodabniającym popełnienie przestępstwa przez daną osobę

ZARZĄDZENIE ZATRZYMANIA I PRZYMUSOWEGO DOPROWADZENIA NA PODSTAWIE DECYZJI PROKURATORA Tego rodzaju zatrzymanie (w formie postanowienia) wykonuje Policja oraz inne organy uprawnione do zatrzymania (art. 15 § 1), a co do żołnierza w czynnej służbie wojskowej właściwe organy wojskowe (art. 247 § 3). ) tylko prokurator w postępowaniu przygotowawczym w celu doprowadzenia osoby podejrzanej, jeżeli: • zachodzi uzasadniona obawa, że nie stawi się ona na wezwanie w celu przeprowadzenia z jego udziałem czynności, o których mowa w art. 313 § 1 lub art. 314, albo badań lub czynności, o których mowa w art. 74 § 2 lub 3 • w inny bezprawny sposób będzie utrudniała przeprowadzenie tej czynności , • albo jeżeli zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego. � Na postanowienie prokuratora o zatrzymaniu w tym trybie zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu, ponieważ przepis art. 246 k. p. k. stosuje się odpowiednio. � W związku z zatrzymaniem można też zarządzić przeszukanie � Zarządzenia w tym przedmiocie wykonuje Policja lub inne organy, o których mowa w art. 312 k. p. k. , w zakresie swych właściwości, jeżeli ustawa uprawnia je do zatrzymywania osoby

UPRAWNIENIA OSOBY ZATRZYMANEJ � Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego, oraz wysłuchać go � Prawo do niezwłocznego nawiązania w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także bezpośredniej z nim rozmowy, w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny � Prawo do wniesienia zażalenia na zatrzymanie do sądu rejonowego miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania i wzięcia udziału w posiedzeniu rozpoznającym zażalenie – obowiązek niezwłocznego rozpoznania � Prawo do żądania niezwłocznego zawiadomienia o zatrzymaniu osoby najbliższej dla zatrzymanego lub innej osoby przez niego wskazanej, a także pracodawcy, uczelni, szkoły

CZAS ZATRZYMANIA � zatrzymany powinien być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu, zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawieniem zarzutów. � Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić gdy ustanie przyczyna zatrzymania a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, należy go zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora � Termin 48 godzin biegnie od chwili zatrzymania właściwego – faktycznego pozbawienia wolności, od tego momentu zostanie ono wliczone w okres tymczasowego aresztowania oraz zaliczone na poczet kary jest to termin bezwzględnie nieprzekraczany � Termin 24 godzinny � Biegnie od przekazania do dyspozycji sądu zatrzymanego wraz z wnioskiem prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania Ponowne zatrzymanie osoby na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedopuszczalne � � Koniec 48 godzinnego okresu zatrzymania następuje gdy: � Ustanie przyczyna zatrzymania � Zatrzymany zostanie przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania � Zatrzymany zostanie zwolniony, ponieważ prokurator nie wystąpił z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania � Sąd lub prokurator wydał polecenie zwolnienia

Z dniem 22 grudnia 2013 r. art. 245 § 1 k. p. k. w brzmieniu: „Zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także bezpośrednią z nimi rozmowę; w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny” utracił moc prawną przez to, że nie wskazuje przesłanki, której zaistnienie uprawnia zatrzymującego do obecności przy rozmowie zatrzymanego z adwokatem, został uznany za niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 grudnia 2012 r. , sygn. akt K 37/11

SĄDOWA KONTROLA ZATRZYMANIA � Zgodnie z art. 246 k. p. k. Zatrzymany ma prawo złożenia zażalenia do sądu na postanowienie o zatrzymaniu � W zażaleniu można wnosić o zbadanie czynności zatrzymania pod względem: 1)zasadności, czyli oceny okoliczności faktycznych i zasady proporcjonalności, 2)legalności, czyli zgodności z prawem; 3)prawidłowości, czyli sposobu wykonania zatrzymania � Zwrot "zażalenie przekazuje się niezwłocznie sądowi", zawarty w § 2, pozwala stwierdzić, że zażalenie kieruje się do sądu za pośrednictwem organu, który dokonał zatrzymania. Sądem właściwym miejscowo jest sąd rejonowy właściwy dla miejsca zatrzymania, a gdy prowadzone jest już postępowanie, to właściwy jest sąd rejonowy miejsca prowadzenia tego postępowania � Zarówno przekazanie zażalenia zatrzymanego sądowi rejonowemu, jak i rozpoznanie tego zażalenia przez sąd, któremu zażalenie przekazano, musi nastąpić niezwłocznie, a więc tak szybko jak to jest możliwe, z technicznego punktu widzenia, w okolicznościach konkretnej sprawy � Sąd rozpoznaje zażalenie w składzie jednoosobowym na posiedzeniu (art. 30 i 95 k. p. k. ). Zatrzymany, jeżeli się stawi, ma prawo wziąć udział w posiedzeniu

ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE � Środki zapobiegawcze to środki przymusu stosowane wobec oskarżonego celem zabezpieczenia prawidłowego toku procesu, wolno je stosować tylko w stosunku do oskarżonego (podejrzanego), ich celem jest zabezpieczenie się przed faktami prawdopodobnymi do których jeszcze nie doszło. Istotą środków zapobiegawczych jest ograniczenie niektórych wolności i praw osobistych oskarżonego w związku z toczącym się przeciwko niemu postępowaniem karnym w czasie jego trwania.

FUNKCJE ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH � funkcja zasadnicza – funkcja prewencyjna � środki zapobiegawcze można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania � zabezpieczenie to polega na tym że zabezpiecza się oskarżonego dla procesu w czasie i w granicach w jakich udział ten jest konieczny, uniemożliwiając mu ucieczką bądź ujmując go już w czasie ucieczki i ukrywania się � zapobieżenie podejmowania przez oskarżonego bezprawnych działań mających na celu usunięcie (ukrycie, zniszczenie) zniekształcenie (przez zmianę właściwości lub treści), bądź tworzenie fikcyjnych (fałszywych) dowodów � nie obala się więc domniemania niewinności ale wskazuje się że obalenie to jest wysoce prawdopodobne � funkcja akcesoryjna – funkcja ochronna � funkcja ochronna polega na zapobieganiu popełnieniu nowego przestępstwa przez oskarżonego � tymczasowe aresztowanie względnie predeliktualne -gdy oskarżonemu zarzuca się popełnienie przestępstwa i stosuje się ten środek gdyż zachodzi obawa że popełni kolejne przestępstwo - dopuszczalne na podstawie art. 258§ 3 k. p. k � tymczasowe aresztowanie bezwzględnie predeliktualne - oskarżonemu nie zarzuca się popełnienia jakiegokolwiek przestępstwa, a stosuje się tymczasowe aresztowanie gdyż zachodzi obawa, że w razie dalszego pozostawania na wolności popełni przestępstwo � funkcja represyjna – budzi w doktrynie duże kontrowersje w przeszłości była ona znana k. p. k. gdzie możliwe było stosowanie środków zapobiegawczych z powodu znacznego społecznego niebezpieczeństwa czynu, obecne brzmienie art. 249§ 1 jednoznacznie przeciwstawia się stosowaniu środków zapobiegawczych wyłącznie w celach represyjnych

CELE STOSOWANIA ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH � Głównym celem zawartym w art. 249 k. p. k. jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania przez zapewnienie obecności oskarżonego (podejrzanego) w toku procesu oraz zabezpieczenie procesu przed matactwem ze strony tego podmiotu � Służą one zapobieganiu uchylaniu się oskarżonego od procesu i jego matactwom � Kodeks zezwala także wyjątkowo, aby można było je stosować w celu zapobieżenia popełnienia nowego, ciężkiego przestępstwa

WARUNKI FORMALNOPRAWNE STOSOWANIA ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH: � legitymacja organu procesowego – środki zapobiegawcze mogą być stosowane tylko i wyłącznie przez sąd a w postępowaniu przygotowawczym przez prokuratora (poza tymczasowym aresztowaniem – wyłączna kompetencja sądu) � uprzednie wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania (chyba że środek jest stosowany w fazie toczącego się postępowania karnego) – aż do czasu rozpoczęcia odbywania kary (tymczasowe aresztowanie – w razie orzeczenia kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania) � uprzednie wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub postawienie zarzutów w związku z rozpoczęciem przesłuchania w charakterze podejrzanego – uprzednie wszczęcie postępowania in personam � przesłuchanie podejrzanego przed podjęciem decyzji o zastosowaniu środka zapobiegawczego (poza sytuacją gdy oskarżony się ukrywa) � decyzja o zastosowaniu środka zapobiegawczego – forma postanowienia � Mogą być stosowane aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary

KIEDY MOŻEMY ZASTOSOWAĆ ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE ? � Zastosowanie środków zapobiegawczych uzależnione jest od zaistnienia podstawy ogólnej, wyrażonej w art. 249 § 1 k. p. k. i przynajmniej jednej z podstaw szczególnych (podstawy te zostały przytoczone w art. 258 k. p. k. ), które muszą wystąpić łącznie

OGÓLNE REGUŁY STOSOWANIA ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH � decydując o zastosowaniu określonego środka zapobiegawczego, uwzględnia się rodzaj i charakter obaw wskazanych w art. 258 § 1– 3, przyjętych za podstawę stosowania danego środka oraz nasilenie ich zagrożenia dla prawidłowego przebiegu postępowania w określonym jego stadium. ” � ogólna podstawa to zespół okoliczności który musi istnieć w każdej sprawie aby dopuszczalne było zastosowanie środków zapobiegawczych wskazujący na wysokie prawdopodobieństwo winy oskarżonego art. 249 kpk � prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa musza tworzyć istniejące w chwili podejmowania decyzji dowody czyli środki dopuszczalne w procesie karnym jako podstawa orzeczenia o winie lub karze - tzw. dowody ścisłe � prawdopodobieństwo musi być duże - aby dla każdego przeciętnego człowieka możliwość wydania wyroku skazującego była znacznie większa niż uniewinnienia lub umorzenia postępowania � szczególne podstawy to okoliczności określone w ustawie z których przynajmniej jedna musi zachodzić, niezależnie od ogólnej podstawy warunkującej zastosowanie środka zapobiegawczego

WŚRÓD PODSTAW SZCZEGÓLNYCH NALEŻY WYMIENIĆ: 1) uzasadnioną obawę ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu (tzw. obawa ucieczki). � Obawa taka musi być konkretna i realna � Może się ona wyrażać np. w ucieczce oskarżonego przed pościgiem prowadzonym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jego ukrywaniu się po popełnieniu przestępstwa, w próbach przekroczenia granicy � Czasami wystarczy fakt, że oskarżony taką ucieczkę planuje lub przygotowuje, np. zaopatrzył się lub próbuje zaopatrzyć w fałszywe dokumenty, nabył bilet lotniczy, zwolnił się z pracy

WŚRÓD PODSTAW SZCZEGÓLNYCH NALEŻY WYMIENIĆ: 2) uzasadnioną obawę, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne (tzw. obawa matactwa). � Ustawa nie konkretyzuje, o jakie bezprawne utrudnianie chodzi. Sformułowanie to nie jest jasne, ani ścisłe � Można przypuszczać, że będzie to inne (niż nakłanianie do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień) bezprawne zachowanie oskarżonego � Przykład: niszczenie lub ukrywanie dokumentów i dowodów rzeczowych istotnych dla sprawy, usuwanie bądź fałszowanie dokumentacji księgowej, zacieranie możliwych jeszcze śladów czynu, uchylanie się od wymiaru sprawiedliwości przez uporczywe niestawiennictwo na wezwanie organów procesowych itd. � Nie stanowi bezprawnego utrudniania postępowania karnego działanie oskarżonego (podejrzanego) mieszczące się w ramach jego prawa do obrony i zagwarantowanych uprawnień procesowych, np. odmowa składania wyjaśnień, ich zmiana, nieprzyznanie się do zarzucanego czynu, odmowa wskazania miejsca ukrycia dowodu � Nieprzyznanie się do winy obawy takiej nie uzasadnia � Obawę taką muszą stanowić fakty oparte na konkretnych dowodach. Musi to być obawa konkretna a nie abstrakcyjna

WŚRÓD PODSTAW SZCZEGÓLNYCH NALEŻY WYMIENIĆ: 3) zarzucenie oskarżonemu popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi, co najmniej 8 lat, albo którego sąd I instancji skazał na karę pozbawienia wolności wyższą niż 3 lata, obawy utrudniania prawidłowego toku postępowania, o których mowa w art. 258 § 1, uzasadniające stosowanie środka zapobiegawczego, mogą wynikać także z surowości grożącej oskarżonemu kary. � obawa uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą � Stosowanie tymczasowego aresztowania na tej podstawie nie może następować „automatycznie” z uwagi na sam fakt określonej kwalifikacji prawnej zarzucanego czynu i wynikające z niej zagrożenie karą � Stosowanie tymczasowego aresztowania na podstawie tej przesłanki będzie możliwe wówczas, gdy zarzut popełnienia przestępstwa, którego górna granica wynosi, co najmniej 8 lat zostanie trafnie postawiony i jednocześnie z okoliczności sprawy wynika, że oskarżonemu rzeczywiście zostanie wymierzona tak surowa kara pozbawienia wolności

DYREKTYWY ADAPTACJI DO SYTUACJI PROCESOWEJ ORAZ MINIMALIZACJI ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH � dyrektywa adaptacji do sytuacji procesowej jest wspólna dla wszystkich środków zapobiegawczych art. 253 środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić jeżeli ustaną przyczyny wskutek których został on zastosowany lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę, organ procesowy stosujący środek zapobiegawczy kontroluje więc: � � � czy zachodzi potrzeba stosowania tego środka czy jest on adekwatny do sytuacji procesowej – nie zmieniły się warunki do jego zastosowania jeżeli tak się stało należy środek zmienić lub uchylić dyrektywa minimalizacji środków zapobiegawczych stosownie do niej nie należy stosować środka ostrzejszego jeżeli wystarczy środek łagodniejszy, w myśl tej zasady art. 257§ 1 – tymczasowego aresztowania nie stosuje się jeżeli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy, zastosowany przez sąd środek zapobiegawczy może być w postępowaniu przygotowawczym uchylony lub zmieniony na łagodniejszy również przez prokuratora 253§ 2, ważne jest to że środki zapobiegawcze mogą być stosowane aż do rozpoczęcia wykonania kary, tymczasowe aresztowanie po wydaniu wyroku stosuje się tylko w razie orzeczenia kary pozbawienia wolności.

KOMPETENCJE DO STOSOWANIA ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH Zastrzeżone na zasadzie wyłączności sądowi i prokuratorowi, reguły kompetencyjne, które są zgodne z warunkami europejskiej konwencji praw człowieka i międzynarodowym paktem praw obywatelskich i politycznych � � Sąd ma pełną kompetencję we wszystkich stadiach procesu, łącznie z postępowaniem kasacyjnym i o wznowienie postępowania � Prokurator może stosować środki zapobiegawcze jedynie w postępowaniu przygotowawczym z wyłączeniem tymczasowego aresztowania oraz dozoru warunkowego policji których stosowanie należy tylko do właściwości sądu, ma to znaczenie dla zapewnienia legalności stosowaniu tych środków przez organ niezawisły i operatywny. Przed zastosowaniem środka zapobiegawczego prokurator lub sąd stosujący środek zobowiązany jest przesłuchać oskarżonego chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub jego nieobecności w kraju, należy dopuścić do udziału w przesłuchaniu ustanowionego obrońcę jeśli się stawi, zawiadomienie obrońcy o terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe chyba, ze oskarżony o to wnosi a nie utrudni to przeprowadzenia przesłuchania, o uprawnieniu tym należy pouczyć oskarżonego lub je przypomnieć. O terminie przesłuchania sąd zawsze musi powiadomić prokuratora

POSTANOWIENIE O ZASTOSOWANIU ŚRODKA ZAPOBIEGAWCZEGO � musi spełniać wymogi przewidziane dla każdego postanowienia, a ponadto zawierać elementy wskazane w art. 251 k. p. k. � Należy wymienić osobę, zarzucany jej czyn, jego kwalifikację prawną oraz podstawę szczególną i ogólną

� Osoba podejrzana powinna być wymieniona z imienia i nazwiska, a w przypadku posługiwania się przez nią kilkoma nazwiskami powinny być podane wszystkie nazwiska przez nią używane. Ponadto należy wskazać imiona jej rodziców, datę i miejsce urodzenia, można również zamieścić adres jej zamieszkania. W sytuacji nieustalenia tożsamości można podać jej rysopis. Precyzyjne określenie osoby tymczasowo aresztowanej jest konieczne ze względu na uniknięcie potencjalnej pomyłki przy jego stosowaniu. � Wskazanie zarzuconego czynu powinno nastąpić poprzez dokonanie jego opisu w sposób wyczerpujący znamiona przestępstwa, a także poprzez wskazanie czasu, miejsca oraz okoliczności popełnienia przestępstwa. � Wskazanie kwalifikacji prawnej następuje na podstawie przepisu ustawy karnej, pod który czyn oskarżonego powinien być zakwalifikowany. Wskazanie podstawy prawnej powinno obejmować zarówno podstawę ogólną jak i szczególną stosowania tymczasowego aresztowania.

DODATKOWE ELEMENTY POSTANOWIENIA O ZASTOSOWANIU TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA � W każdym postanowieniu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania należy określić czas jego trwania, a ponadto oznaczyć termin, do którego aresztowanie ma trwać. � Określenie czasu trwania tymczasowego aresztowania następuje przez wskazanie liczby dni, tygodni lub miesięcy, � oznaczenie terminu następuje poprzez wskazanie konkretnej daty np. sąd zastosował wobec podejrzanego tymczasowe aresztowanie na okres 2 miesięcy, który upłynie dnia 30 czerwca 2012 r. � Termin oznaczony w miesiącach lub latach upływa z dniem miesiąca, który odpowiada początkowi terminu. � Termin ten należy oznaczyć przez podanie daty kalendarzowej, a nie poprzez nastąpienie zaszłości faktycznej czy procesowej (również w postępowaniu jurysdykcyjnym). � Nie będzie prawidłowe określenie terminu, do którego ma trwać tymczasowe aresztowanie poprzez wskazanie, że ma ono trwać do „wprowadzenia kary do wykonania”

UZASADNIENIE POSTANOWIENIA � Jest to środek kontrolny takiej decyzji � Uzasadnienie postanowienia sporządza się na piśmie wraz z samym postanowieniem (art. 98 § 1 k. p. k. ). � Uzasadnienie postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego powinno zawierać przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa, wykazanie okoliczności wskazujących na istnienie zagrożeń dla prawidłowego toku postępowania lub możliwości popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa w razie niezastosowania środka zapobiegawczego lub określonej podstawy jego zastosowania i potrzeby zastosowania danego środka � W przypadku zastosowania tymczasowego aresztowania należy również wskazać dlaczego nie uznano za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego

Zażalenie w przedmiocie środka zapobiegawczego � Stosuje się do niego przepisy o zażaleniu, mają więc do niego prawo: � Oskarżony � Obrońca � Prokurator � Pokrzywdzony – jeżeli zachodzi po jego stronie gravamen (odwołujący się może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom, środek ten może zostać wniesiony tylko na niekorzyść oskarżonego)

Wyjątki od ogólnych reguł � � � Na postanowienie sądu w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje zażalenie do sądu odwoławczego (sądu wyższej instancji) chyba, że sąd odwoławczy zastosował tymczasowe aresztowanie – zażalenie przysługuje do innego równorzędnego sądu odwoławczego, także w postępowaniu kasacyjnym przed Sądem Najwyższym Na postanowienie prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego zażalenie przysługuje do sądu rejonowego w którego okręgu prowadzi się postępowanie Zażalenie na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego sąd rozpoznaje niezwłocznie, z tym że zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania nie później niż przed upływem 7 dni od przekazania sądowi zażalenia wraz z niezbędnymi aktami Niezależnie od zażalenia oskarżony może składać wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego w każdym czasie, w przedmiocie wniosku rozstrzyga najpóźniej w ciągu 3 dni prokurator a po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu – sąd przed którym sprawa się toczy, zażalenie przysługuje do sądu na postanowienie prokuratora rozpoznaje je sąd rejonowy w okręgu którego prowadzi się postępowanie Na postanowienie w przedmiocie wniosku o uchylenie lub zmianę tymczasowego aresztowania zażalenie przysługuje oskarżonemu tylko wtedy, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania Nadzór nad wykonaniem zatrzymania i środków zapobiegawczych - sprawuje sąd a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator.

ŚRODKI NIEIZOLACYJNE � środki te polegają na pozostawieniu oskarżonego na wolności, w zamian za to nakładają na niego rygory ograniczające tylko wolności celem zapewnienia warunków prawidłowego toku postępowania. Każdy ze środków ma samodzielny charakter nie mogą być stosowane łącznie z tymczasowym aresztowaniem, dopuszczalne jest natomiast ich kumulatywne stosowanie.

PORĘCZENIE � jest to umowa między organem procesowym a oskarżonym lub inną osobą, że w zamian za daną temu organowi gwarancję stosownego zachowania się oskarżony pozostanie na wolności.

PORĘCZENIE MAJĄTKOWE � polega na tym że oskarżony lub inna osoba fizyczna może złożyć gwarancję w postaci pieniędzy w walucie krajowej lub obcej, papierów wartościowych krajowych lub zagranicznych zastawu na rzeczach lub hipoteki, jest to więc zabezpieczenie którego przedmiotem są prawa majątkowe, które ma gwarantować że oskarżony pozostając na wolności będzie stawiał się na każde wezwanie organu procesowego i nie będzie podejmował bezprawnych działań utrudniających to postępowanie.

PORĘCZENIE MAJĄTKOWE MUSI POZOSTAWAĆ W ODPOWIEDNIEJ PROPORCJI DO: 1) 2) 3) Sytuacji materialnej oskarżonego i składającego poręczenie majątkowe Wysokości wyrządzonej szkody Charakteru popełnionego czynu

ŚCIĄGNIĘCIE LUB PRZEPADEK PORĘCZENIA MAJĄTKOWEGO Obligatoryjne Ucieczka oskarżonego Ukrywanie się oskarżonego Fakultatywne Utrudnianie prowadzenia postępowania w inny sposób

ŚCIĄGNIĘCIE LUB PRZEPADEK PORĘCZENIA MAJĄTKOWEGO � Orzekając w przedmiocie przepadku lub ściągnięcia wartości majątkowych stanowiących przedmiot poręczenia, sąd może orzec częściowy przepadek lub ściągnięcie tych wartości, stosując wówczas wobec oskarżonego ponadto inny jeszcze środek zapobiegawczy, z uwzględnieniem wymogów art. 258 § 4, z wyjątkiem tymczasowego aresztowania.

ZMIANA PORĘCZENIA MAJĄTKOWEGO SKUTECZNOŚĆ � Przyjęcie nowego poręczenia majątkowego, � Zastosowanie innego środka zapobiegawczego � Odstąpienie od stosowania tego środka

PORĘCZENIE NIEMAJĄTKOWE Poręczenie społeczne może zostać przyjęte : � Od pracodawcy u którego oskarżony jest zatrudniony � Od kierownictwa szkoły lub uczelni, których oskarżony jest uczniem lub studentem � Od zespołu w którym oskarżony pracuje lub uczy się � Od organizacji społecznej której oskarżony jest członkiem � Od zespołu żołnierskiego za pośrednictwem dowódcy – jeżeli oskarżony jest żołnierzem � Na wniosek tych organizacji i zespołów

PROCEDURA 1) Decyzja odpowiedniej jednostki o wystąpieniu do prokuratora lub sądu z wnioskiem o przyjęcie poręczenia + zwrócenie się poręczającego do konkretnej osoby o podjęcie obowiązków poręczającego (przyszłego opiekuna) 2) W razie przyjęcia tych obowiązków przez opiekuna – składa on odpowiednie oświadczenie 3) Przekazanie przyjętych dokumentów (wniosek, wyciąg z protokołu zawierający decyzję lub uchwałę o podjęciu się poręczenia, wskazanie opiekuna i jego oświadczenia) prokuratorowi lub sądowi 4) Postanowienie o przyjęciu poręczenia przez prokuratora lub sąd

OBOWIĄZKI PORĘCZYCIELA � Stałe czuwanie nad tym, aby oskarżony nie utrudniał postępowania, stawił się na każde wezwanie i nie utrudniał w sposób bezprawny postępowania � Niezwłoczne powiadomienie sądu lub prokuratora o wiadomych mu poczynaniach oskarżonego, zmierzających do uchylenia się od obowiązku stawienia się na wezwanie lub do utrudniania w innym bezprawny sposób postępowania

PORĘCZENIE INDYWIDUALNE (OSOBY GODNEJ ZAUFANIA) KPK nie precyzuje tego pojęcia. Przyjmuje się je od osoby której cechy moralno – etyczne, osobowościowe, pozycja społeczna, zawodowa, osobisty autorytet, a zarazem stosunek oskarżonego do tej osoby dający gwarancję, że zapewni ona zarówno stawienie się oskarżonego na wezwanie organów procesowych jak tez to ze oskarżony nie będzie w bezprawny sposób utrudniał postępowania

DOZÓR POLICJI � polega na sformułowaniu w postanowieniu sądu lub prokuratora określonych wymagań do których oskarżony ma obowiązek się dostosować, mogą one polegać na: � Zakazie opuszczania określonego miejsca pobytu � Obowiązku zgłaszania się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu � Obowiązku zawiadomienia tego organu o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu � Inne ograniczenia jego swobody niezbędne o wykonywania dozoru

DOZÓR WARUNKOWY POLICJI Środek ten jest stosowany wyłącznie przez sąd, gdyż jedynie sąd jest uprawniony od odstąpienia od tymczasowego aresztowania. Można go zastosować w następujących okolicznościach: 1) 2) 3) Zachodzą przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania Oskarżonemu przedstawiono zarzut popełnienia przestępstwa związanego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec członka rodziny Oskarżony opuści lokal zajmowany wspólnie z pokrzywdzonym członkiem rodziny w wyznaczonym terminie i zgodzi się na określone mu miejsce pobytu

NAKAZY I ZAKAZY POSTĘPOWANIA � Rola tego środka polega głównie na ochronie przed nowym przestępstwem � Zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu gdy zarzucane im przestępstwo oraz zachowanie oskarżonego wskazują że pozostawienie im swobody działania mogłoby przyczynić się do nowego ciężkiego przestępstwa � Nakaz powstrzymania się od określonej działalności powstrzymania się określonego rodzaju pojazdów od prowadzenia

ZAKAZ OPUSZCZANIA KRAJU Warunkiem jego orzeczenia wobec obywatela polskiego lub cudzoziemca jest uzasadniona obawa ucieczki za granicę RP Rodzaje: � Zakaz prosty � Zakaz złożony –połączony z zatrzymaniem paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekraczania granicy - zakazem wydania takiego dokumentu, � możliwe jest także tymczasowe zatrzymanie dokumentu do czasu wydania postanowienia w kwestii zastosowania tego środka zapobiegawczego na okres nieprzekraczający 7 dni

POSZUKIWANIE OSKARŻONEGO Kiedy - jeżeli miejsce pobytu oskarżonego lub osoby podejrzanej nie jest znane Cel - zapewnienie udziału oskarżonego w czynnościach procesowych - poprzez ustalenie aktualnego miejsca pobytu

LIST GOŃCZY � Wydawany wyłącznie w stosunku do oskarżonego wobec którego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, nawet w przypadku braku wcześniejszego przesłuchania jeżeli oskarżony ukrywa się, � Kompetencje do wydania postanowienia w przedmiocie poszukiwania oskarżonego listem gończym posiada prokurator i sąd, � W liście gończym podaje się m. in. dane o osobie, które mogą ułatwić jej poszukiwanie, a przede wszystkim personalia, rysopis, znaki szczególne, miejsce zamieszkania i pracy, z dołączeniem w miarę możliwości fotografii poszukiwanego, � W liście gończym można wyznaczyć nagrodę za ujęcie lub przyczynienie się do ujęcia poszukiwanego, a także udzielić zapewnienia o utrzymaniu tajemnicy co do osoby informującej � W razie ujęcia i zatrzymania osoby ściganej listem gończym należy niezwłocznie doprowadzić ją do sądu, który wydał postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, w celu rozstrzygnięcia przez sąd o utrzymaniu, zmianie lub uchyleniu tego środka, chyba że prokurator po przesłuchaniu zatrzymanego zmienił już środek zapobiegawczy lub uchylił tymczasowe aresztowanie. Przepis art. 344 zdanie drugie stosuje się odpowiednio

LIST ŻELAZNY � List żelazny z istoty swej nie jest środkiem przymusu. Jest to raczej wynik dwustronnej „umowy” stanowiącej gwarancję dla sądu okręgowego, że oskarżony przebywający za granicą odpowiadać będzie z wolnej stopy aż do prawomocnego ukończenia postępowania, jeżeli złoży oświadczenie, że stawi się do sądu lub prokuratora w oznaczonym terminie i przestrzegać będzie warunków wymienionych w art. 282 k. p. k. � Może być uzależniony majątkowego od złożenia poręczenia

POROZUMIENIE SKŁADA SIĘ Z 2 CZĘŚCI: 1) Pisemnego oświadczenia stawienia się do sądu 2) Oświadczenia procesowego sądu okręgowego w formie listu żelaznego – zapewnienia odpowiadania z wolnej stopy, jeśli oskarżony: • Będzie stawiał się w wyznaczonym terminie na wezwanie sądu (w postępowaniu przygotowawczym także prokuratora) Nie będzie bez zgody sądy wydalał się z obranego miejsca pobytu w kraju Nie będzie nakłaniał świadków do składania fałszywych zeznań lub w inny bezprawny sposób utrudniał postępowania • • oskarżonego o gotowości do

ŚRODKI WYMUSZAJĄCE SPEŁNIENIE OBOWIĄZKÓW � Należą do wyłącznej kompetencji sądu, a w postępowaniu przygotowawczym prokuratora (z wyjątkiem aresztowania i nakładania na obrońcę lub pełnomocnika kary pieniężnej) � Środki te dotyczą wszystkich osób na których spoczywa określony obowiązek procesowy, poza stronami procesowymi

ŚRODKI WYMUSZAJĄCE SPEŁNIENIE OBOWIĄZKÓW - RODZAJE Kary porządkowe Przymusowe doprowadzenie do organu procesowego Obciążenie dodatkowymi kosztami postępowania

KARY PORZĄDKOWE - RODZAJE � Kara pieniężna w wysokości do 10. 000, 00 zł (dolny próg nie został określony) � Aresztowanie na okres do 30 dni – stosowane jedynie, gdy kara pieniężna okazała się nieskuteczna

WYMIERZENIE KARY PORZĄDKOWEJ � Nieusprawiedliwione niestawiennictwo świadka, biegłego, tłumacza lub specjalisty na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia wydalenie się z miejsca czynności przed jej zakończeniem, karą za ten czyn może być kara pieniężna � Nieusprawiedliwione niestawiennictwo pełnomocnika lub obrońcy albo bez zezwolenia wydalenie się z miejsca czynności, kara pieniężna � Bezpodstawne uchylanie się osoby od złożenia zeznania, wykonania czynności biegłego, tłumacza, specjalisty, złożenie przyrzeczenia, wydania przedmiotu, dopełnienia obowiązków poręczyciela, albo spełnienia innego ciążącego na niej obowiązku, kara pieniężna � Uporczywe uchylanie się od złożenia zeznania, wykonania czynności biegłego, tłumacza, specjalisty oraz wydania przedmiotu, można wówczas wymierzyć nawet 2 kary porządkowe, karę pieniężną i aresztowanie

CECHY KAR PORZĄDKOWYCH 1) Nie są to kary we właściwym penalnym znaczeniu: osoba, na którą ją nałożone nie popełniła wykroczenia, a tym bardziej przestępstwa 2) Maja one na celu tylko wymuszenie obowiązku, z chwilą jego spełnienia tracą właściwie znaczenie – karę pieniężna należy bowiem uchylić, jeżeli ukarany usprawiedliwi swoje niestawiennictwo lub samowolne oddalenie (termin 7 dni) albo wykona obowiązek procesowy, aresztowanie należy uchylić, jeżeli osoba aresztowana spełni obowiązek albo gdy ukończono postępowanie przygotowawcze lub postępowanie sądowe w danej instancji 3) Są to środki jednorazowe

PRZYMUSOWE DOPROWADZENIE DO ORGANU PROCESOWEGO � Jest to środek zarządzany obok kary porządkowej. Można go zarządzić, w przypadku gdy świadek bez usprawiedliwienia nie zgłosił się na wezwanie. Wyjątkowo może dotyczyć biegłego, tłumacza i specjalisty

OBCIĄŻENIE DODATKOWYMI KOSZTAMI POSTĘPOWANIA � Obciąża osobę, która skutkiem swojego niestawiennictwa lub niespełnienia obowiązku spowodowała powstanie takich dodatkowych kosztów. Obciążenie może wystąpić solidarnie wobec kilku osób

POLICJA SESYJNA Środki przymusu wymuszające zachowanie porządku w czasie rozprawy. Uprawnienia te są dzielone między przewodniczącego a skład orzekający. � 1) 2) 3) Przewodniczący: Wydaje zarządzenia niezbędne do utrzymania spokoju i porządku na Sali sądowej Może upominać osoby jeśli naruszają powagę, spokój lub porządek czynności procesowych Może wydalić osobę z Sali rozpraw, jeśli upomnienie było skuteczne

� Skład 1) 2) 3) orzekający: W razie naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi lub innemu organowi – kara porządkowa Może wydalić osobę z Sali, gdy mimo uprzedzenia jej o skutkach nieobecności nadal zachowuje się niewłaściwie Może wydalić z Sali publiczność w razie jej niewłaściwego zachowania

ZABEZPIECZENIE MAJĄTKOWE � Cel – zapewnienie realizacji przyszłego orzeczenia sądu w zakresie kar majątkowych lub cywilnoprawnego obowiązku naprawienia szkody, ciążącego na oskarżonym

RODZAJE ZABEZPIECZEŃ 1) Zabezpieczenie z urzędu wykonania kary grzywny, przepadku, nawiązki lub świadczenia pieniężnego albo obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na mieniu oskarżonego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia w zakresie wskazanej kary i środków karnych będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione – stosuje się wówczas przepisy KPC 2) Zabezpieczenie z urzędu roszczeń o naprawienie szkody na mieniu oskarżonego w razie popełnienia przestępstwa przeciwko mieniu lub wyrządzenia przestępstwem szkody na mieniu, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia uwzględniającego takie roszczenie będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione – stosuje się wówczas przepisy KPC 3) Zabezpieczenie z urzędu na mieniu oskarżonego zabezpieczenia wykonania orzeczenia o kosztach sądowych, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia w tym zakresie będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione

TYMCZASOWE ZAJECIE MIENIA RUCHOMEGO OSOBY PODEJRZANEJ Gdy zachodzi obawa usunięcia tego mienia � Dokonuje go policja � Stosuje się przepisy o zatrzymaniu rzeczy i przeszukaniu � Upadek tymczasowego zabezpieczenia – gdy w ciągu 7 dni od jego dokonania nie zostanie wydane postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym �