Mini test Na primeru ove dve Donatelove skulpture

Mini test: Na primeru ove dve Donatelove skulpture, objasnite karakteristike rane renesanse u skulpturi? Donatelo: David, 1430, Prorok Abakuk 1427 -36

Na primerima Donatelovih dela, možemo videti osnovne karakteristike skulpture rane renesanse u Italiji: • Skulptura ponovo, kao u antici (/1), postaje slobodna (/1), ( « stojeća » , « puna plastika » , mišljena da bude viđena sa svih strana (/b)) nezavisna od arhitekture (/1) (Prorok Abakuk, David); • Ponovo se pojavljuje klasični akt (/1), prikaz nagog tela (David) u svojoj lepoti (David, Sveti Đorđe), bez ideje o grehu (/1); • Telo, kao u antičkoj skulpturi, je realistično prikazano (/1): ponovo ima volumen (/1), realističnu anatomiju i položaj (/1) (klasični kontraposto (/2), prikaz opuštenog ljudskog tela kada je težina oslonjena na jednu nogu (/1)) , tkanina pada u realističnim naborima (/1). • Ponovo se javlja realističan portret (/1), nalik na rimske portrete ( « plemenita ružnoća » proroka Abakuka, « Tikvoglavog » (/b)); Možemo zaključiti da skulptura rane renesanse po formalnim karakteristikama podseća na antičku (/1), ali za razliku od antičke, (/1) teme su hrišćanske (/1).

Šta je Renesansa? • Renesansa je francuska reč koja znači ponovno rođenje, preporod (re-naissance, fr. ; re-nascita, it. ). • Misli se na obnovu grčko-rimske antike, ponovno otkriće dela ovog perioda, njihova obnova. . . • To ponovno rođenje se međutim dešava u jednom drugačijem, hrišćanskom kontekstu. Ne radi se o tome da se dela grčko–rimske antike kopiraju, već je pre stav « gledati svojim očima » taj koji se preuzima, i formalne i zamenjuje srednjevekovno pokoravanje tradiciji. • Na prošlom času smo govorili o skulpturi rane renesanse, na ovom ćemo videti koje su karakteristike renesanse u arhitekturi. . .

Arhitektura Renesanse u Italiji: Bruneleski, Alberti, Bramante Bruneleski (Filippo Brunelleschi, 1377 -1446): proporcije, perspektiva, kupola Katedrale u Firenci, Bazilika San Lorenco, Kapela Pazzi i sveta Marija od Anđela Alberti (Leon Battista Alberti, 1404 -1472): Traktati, fasade ranijih građevina (San Francisko u Riminiju 1450 i San Andre u Mantovi, 1470), crkve centralne osnove (Da Sangallo, Santa Maria delle Carceri, Prato, 1485) Donato Bramante: « Il Tempietto » (mali hram), Sveti Petar u Montoriju, Rim (1502), projet za katedralu Svetog Petra u Rimu (1506)

Italija, rimska arhitektura, gotički stil i Renesansa • Italija nije nikad sasvim usvojila gotički stil gradnje. Brojni ostaci građevina iz perioda Rimskog carstva na tlu Italije svedoče o veličini klasičnog stila i utiču na umetnike. • Renesansa u arhitekturi je povratak na rimsku arhitekturu, već zasnovanu i na grčkim elementima, njeno obnavljanje. To obnavljanje će se obaviti i kroz neposredno posmatranje ostataka rimske arhitekture, kao i kroz ponovno čitanje Vitruvijusovog traktata « De Architectura » (Vitruvijus, rimski inženjer i arhitekta, I vek p. n. e. )

Šta se na ovoj fasadi ponovo rađa? Koje elemente grčke /rimske arhitekture možemo primetiti ovde? Alberti, Façade de Sant Andrea de Mantou, 1470

Nazivi delova grčkog hrama • Hram je izgrađen na platformi koja se zove stereobat. Stereobat se sastoji od nekoliko stepenika, od kojih se poslednji zove stilobat. • Stub se sastoji od baze (u dorskom stilu je nema), tela stuba i kapitela (koji se u dorskom stilu sastoji od ehinusa i abakusa, u jonskom ima volute, uvojke, a u korintskom je kotarica ukrašena lišćem). Stubovi u nizu zovu se kolonada. • Stubovi nose arhitrav (glavnu gredu) i friz (u dorskom stilu niz triglifa i metopa, ravna traka u jonskom stilu) iznad kog se nalazi trouglasti zabat ili timpanon.

L'arc de Galère, Tessalonique, entre 299 et 305

L’Arc de Titus, Rome, 81 après J. C.

Rimska arhitektura kombinuje elemente arhitekture Bliskog Istoka (luk, svod, kupola) i elemente grčkog hrama (polustubovi, kružni “arhitrav”), koje koristi kao ukras betonskih fasada. Architecture romaine: Le Colisée, Rome, Ier siècle après J. C. Luk, svod, polukružni luk, poluobličasti svod

Elementi grčkog hrama (polustubovi, kružni “arhitrav”) su ovde ukras fasade.

Kostruktivni vs. Dekorativni stubovi

Ponovimo prethodnu vežbu: Šta se na ovoj fasadi ponovo rađa? Na koji način se koriste ti elementi? Alberti, Façade de Sant Andrea de Mantou, 1470

Filipo Bruneleski (1377 -1446), arhitekta • Smatra se da renesansa u arhitekturi počinje sa arhitektom Filipom Bruneleskijem (Filippo Brunelleschi, 1377– 1446). • Danas ćemo govoriti o njegovim najznačajnijim delima, koja su kupola katedrale u Firenci, bazilika San Lorenco, kapela Paci i crkva Svete Marije sa Anđelima (sve u Firenci), i na njima ćemo videti osnovne karakteristike arhitekture Renesanse.

Prvi primer posle-srednjevekovne arhitekture: Kupola na katedrali u Firenci, Bruneleski, 1419 Kupola nije renasansna po svom stilu (projektovana vek ranije), nego po svom « duhu» : Bruneleski je u njenu konstrukciju uneo tehničke inovacije, različite od tradicionalnih, « predačkih» rešenja gotičkih katedrala, a videli smo i novi, participativni model finansiranja… Konstrukcija kupole: tehničke inovacije radije nego poštovanje tradicionalnih rešenja

Prvi primer renesansne arhitekture će biti Bruneleskijeva Bazilika San Lorenzo, izgrađena u Firenci, 1420. Bruneleski, Bazilika San Lorenzo, Firenca, 1420

Gotička arhitektura: Katedrala, Leon, Španija, 1205 -1301

Renesansa vs Gotika Renesansa: Bruneleski, Bazilika San Lorenco, Firenca, 1420 Gotike: Bogorodična crkva u Šartru, XII-XIII vek

Bruneleski odbacuje insistiranje na visini gotičkog stila, i vraća se na jednostavnost i uravnotežene proporcije klasičnog stila, polukružnom luku i poluobličastom svodu. Renesansa: Bruneleski, Bazilika San Lorenzo, Firenca, 1420 Gotika: Katedrala u Šartru, XII-XIII vek

Bruneleski je primetio da su antičke rimske građevine, za razliku od gotičke arhitekture, zasnovane na prostim matematičkim pravilima: na generalizovanoj upotrebi polukružnog luka i poluobličastog svoda, i poštovanju jednostavnih proporcija klasičnih stilova. Bruneleski, Bazilika San Lorenzo, Firenca, 1420

Basilika Svetog Lorenza liči na paleohrišćanske crkve, ili toskansku romaniku jer su za Bruneleskija ove građevine primer antičke sakralne arhitekture. Bruneleski, Bazilika San Lorenzo, Firenca, 1420 Paleohrišćanska bazilika Svetog Pavla van zidina, Rim, IV vek

Toskanska romanika: unutrašnjost katedrale u Pizi, Toskana, Italija (XI-XII vek, plafon XVII) Renesansa: Bruneleski, Bazilika San Lorenzo, Firenca, 1420

San Lorenzo liči na paleohrišćanske ili toskansko romaničke crkve, ali je utisak koji odaje drugačiji: to je zbog proporcija (odnosa između veličina) bitnih elementa ovih građevina. La Basilique San Lorenzo, Florence, 1420, par Brunelleschi

Osnova San Lorenzo nije nova (bazilika, sa transeptom koji na zapadu preseca glavni brod, formirajući latinski krst) ali jeste značaj koji se pridaje simetriji i proporcijama. U planu vidimo da je Bruneleski koncipirao San Lorenzo kao sklop apstraktnih elemenata, od kojih su veći umnošci jedne manje standardne jedinice (kvadratni elementi: veći je kao četiri manja). Širina glavnog broda je dva puta veća od širine bočnih, dužina glavnog broda je kao četiri širine itd. . .

Proporcije izražene celim brojevima i Božanska harmonija • Terminologija: Proporcija je odnos dve mere. Na primer, pravougaonik čije su stranice 2 m i 1 m nema iste mere ali ima iste proporcije (2: 1) kao pravougaonik čije su stranice 4 m i 2 m. • Bruneleski: proporcije, « odnosi veličina između svih bitnih dimenzija jedne građevine koji se mogu izraziti celim brojevima, su tajna dobre arhitekture. » • Ovo shvatanje će desetak godine kasnije biti jasno izloženo u traktatu o arhitekturi koji je napisao jedan drugi arhitekta, Alberti, koji još i dodaje da aritmetičke proporcije koje određuju harmonijske odnose u muzici, treba da postoje i u arhitekturi, jar su one u osnovi čitavog univerzuma, što dokazuje njihovo božansko poreklo (Pitagora, Platon, neoplatonizam).

Kapela Pazzi, započeta oko 1430 Najoriginalniji Bruneleskijev projekat, nedovršen za njegova života.

Kapela Pazzi, započeta oko 1430 Ulazni portik – polukružni luk povezuje dve kolonade, uokviruje ulaz i vodi pogled ka kupoli…

U tremu arhitrav nosi dva poluobličasta svoda, koji i sami podupiru kupolu na pandantifima iznad centralnog ulaza.

U unutrašnjosti nailazimo na isti motiv kupole na pandantifima koju podupiru dva poluobličasta svoda, samo je prečnik ove kupole dva puta veći od prečnika kupole nad ulazom. Kupola je osvetljena svetlošću koja ulazi kroz okrugle prozore u kupoli (jedan centralni i 12 pri dnu, (“Hrist i 12 apostola”!) kroz koje se vidi nebo. . . ) Kapela Pazzi: unutrašnjost

U planu opet vidimo korišćenje standardnih elemenata i njihovih umnožaka.

Kapele Pazzi: Presek, osnova, trem, unutrašnjost

Osnova crkve Svete Marije sa anđelima: prvi primer renesansne crkve sa centralnim planom i kupolom • Prva renesansna crkva sa centralnom osnovom nadvišenom kupolom (po ugledu na ranohrišćanske građevine sa kružnom ili poligonalnom osnovom), Sveta Marija sa anđelima je primer onoga što će postati ideal renesansnih sakralnih građevina (po kasnijem Albertijevom traktatu): krug (i figure koje iz kruga proističu: kvadrat, šestougao, osmougao. . . ) je najprirodnija i najsavršenija forma, i time slika Božanske promisli.

Bruneleski: Plan crkve Svete Marije sa anđelima, Firenca (1434 -1437, nedovršena) Alberti: krug (i figure koje iz kruga proističu: kvadrat, šestougao, osmougao. . . ) je najprirodnija i najsavršenija forma, i time slika Božanske promisli.

Izdvojite najbitnije: Renesansa, humanizam, neoplatonizam i Božanska promisao • Humanizam, Neoplatonizam: povratak na grčke i latinske tekstove, ponovno otkriće Platona u jednom hriščćanskom društvu, vera u moć ljudskog uma da dešifruje Kosmos, gde se čita Božanska promisao. • Proporcije: odnos dve mere. « Odnosi veličina između svih bitnih dimenzija jedne građevine koji se mogu izraziti celim brojevima, su tajna dobre arhitekture. » (Brunelleschi). • Alberti (traktat o arhitekturi): « aritmetičke proporcije koje određuju harmonijske odnose u muzici, treba da postoje i u arhitekturi, jar su one u osnovi čitavog univerzuma, što dokazuje njihovo božansko poreklo » , « krug (i figure koje iz kruga proističu: kvadrat, šestougao, osmougao. . . ) je najprirodnija i najsavršenija forma, i time slika Božanske promisli. »

Arhitektura rane renesanse u Italiji: Bruneleski • Renesansna arhitektura odbacuje vertikalnost gotike i vraća se jednostavnosti i uravnoteženim proporcijama klasičnog stila (upotreba polukružnog luka, poluobličastog svoda, i proporcija izraženim celim brojevima). • Renesansa u arhitekturi počinje sa Filipom Bruneleskijem (1377– 1446). Prvi primer poslesrednjevekovne arhitekture je njegova kupola firentinske katedrale, a prva građevina koju u potpunosti sam koncipira je bazilika Svetog Lorenca u Firenci (1420). Drugi primeri Bruneleskijevih dela: kapela Paci i crkva Sveta Marija od Anđela (1434 -1437, takođe u Firenci, nedovršena) prvi primer renesansne crkve centralne osnove sa kupolom.

Prvi primer renesansne arhitekture je njegova Bazilika San Lorenzo, izgrađena u Firence, 1420.

Bruneleski, Kapela Paci, započeta oko 1430

Chapelle Pazzi: Coupe, plan, intérieur

Bruneleski: Plan crkve Svete Marije sa anđelima, Firenca (1434 -1437, nedovršena) Alberti: krug (i figure koje iz kruga proističu: kvadrat, šestougao, osmougao. . . ) je najprirodnija i najsavršenija forma, i time slika Božanske promisli.

Zadatak: u sveskama, izdvojite najbitnije (skulptura i arhitektura Renesanse). Predložite vašu osnovu crkve, koja bi odgovarala idealima Renesanse. Obrazložite.

Arhitektura Renesanse u Italiji: Bruneleski, Alberti, Bramante Uvod Bruneleski (Filippo Brunelleschi, 1377 -1446): proporcije, perspektiva, kupola Katedrale u Firenci, Bazilika San Lorenco, Kapela Pazzi i sveta Marija od Anđela Alberti (Leon Battista Alberti, 1404 -1472): Traktati, fasade ranijih građevina (San Francisko u Riminiju 1450 i San Andre u Mantovi, 1470), crkve centralne osnove (Da Sangallo, Santa Maria delle Carceri, Prato, 1485) Donato Bramante: « Il Tempietto » (mali hram), Sveti Petar u Montoriju, Rim (1502), projet za katedralu Svetog Petra u Rimu (1506)

Leone Battista Alberti (1404 -1472) • Alberti stiče ime kao poznavalac antike i teoretičar: napisao je brojne traktate o slikarstvu, skulpturi i arhitekturi renesanse. Počinje karijeru arhitekte tek posle Bruneleskijeve smrti. • Alberti je taj koji je Bruneleskijevu ideju, da je « odnosi veličina između svih bitnih dimenzija jedne građevine koji se mogu izraziti celim brojevima, su tajna dobre arhitekture. » (Brunelleschi), jasno izložio u svom traktatu o arhitekturi, u kome još dodaje i da « aritmetičke proporcije koje određuju harmonijske odnose u muzici, treba da postoje i u arhitekturi, jar su one u osnovi čitavog univerzuma, što dokazuje njihovo božansko poreklo » , « krug (i figure koje iz kruga proističu: kvadrat, šestougao, osmougao. . . ) je najprirodnija i najsavršenija forma, i time slika Božanske promisli. » (Pitagora, Platon, neoplatonizam) (Alberti, traktat o arhitekturi).

Međutim, Alberti neće imati priliku da sam ostvari svoje ideje. Projekti koje dobija su zahtevi za dorade postojećih, ranije izgrađenih zdanja, kao ovde za gotičku baziliku Svetog Franje u Riminiju. Alberti će napraviti renesansnu « školjku » , koristeći klasične elemente kao reljefnu dekoraciju fasade. Renesansne fasade za ranije sagrađene bazilike: San Francisko u Riminiju, 1450

Alberti, San Andre u Mantovi, 1470 Ovde Alberti treba da izgradi novu crkvu, ali na temeljima starije bazilike, tako da je prinuđen da sa čuva bazilikalnu osnovu. U planu vidimo jasno definisane odnose veličina.

Na fasadi koristi klasične elemente kao dekoraciju: kombinuje formu trijumfalnog luka fasade (rimska arhitektura), sa elementima grčkog hrama: zabatom, arhitravom i kolasalnim stupcima. Alberti, Fasada San Andree u Mantovi, 1470

Da bi fasada imala usklađene proporcije, Alberti insistira da njena visina i širina budu jednake, iako je visina glavnog broda bazilike viša, i viri iznad « zabata » ! To se sva sreća ne vidi sa nivoa ulice… Alberti, Sen Andre u Mantovi, 1470

U unutrašnjosti nalazimo iste elemente kao na fasadi: kolosalne stupce, arhitrav, poluobličasti svod poput onog iznad ulaza, polukružne lukove između glavnog broda i bočnih kapela. Nad ukrsnicom je kupola. . .

Alberti nije bio u prilici da sam izgradi crkvu prema svojim idejama. Centralni plan će zaživeti u planovima naredne generacije arhitekata, naprimer ovde u Sangalovoj Santa Maria delle Carceri (osnov u obliku grčkog krsta) Guillaneo Da Sangallo, Santa Maria delle Carceri, 1485, Prato: plan centré (croix grecque)

Bramante: San Pietro in Montorio, Rim, « Il Tempietto » , mali hram, 1502 • Albertijeve ideje će zaživeti u narednoj generaciji arhitekata. • Kapela Svetog Petra u Rimu (1502), poznata i kao « Il Tempietto » . Mali hram, i podignuta na mestu na kome je svetac razapet, na najbolji način ilustruje renesansni stil na njegovom vrhuncu. . .

Bramante: San Pietro in Montorio, Rim, « Il Tempietto » , 1502

Kao i prvobitni Bramanteov projekat za obnovu Katedrale Svetog Petra u Rimu (1506), koja je trebalo da zameni staru ranohrišćansku baziliku Svetog Petra.

Današnja crkva svetog Petra u Rimu je plod rada nekoliko generacija talentovanih umetnika. Osim po sačuvanom planu možemo da vidimo Bramanteovu zamisao i na ovom zlatniku koji prikazuje projekat: « Postaviću Panteon na Konstantinovu baziliku» , tvrdio je Bramante.

Izdvojite najbitnije: Arhitektura Renesanse u Italiji • Renesansa u arhitekturi je povratak na antičke uzore (elementi grčkih stilova, rimska arhitektura). Renesansa tako koristi polukružni luk, poluobličasti svod i elemente grčkog hrama kao ukras. • Izučavajući antičke građevine, Bruneleski smatra da su jednostavnost i proporcije koje se mogu izraziti celim brojevima između bitnih dimenzija neke građevine tajna dobre arhitekture. Alberti pravi analogiju sa harmonijskim odnosima u muzici, i pominje da se harmonijski odnosi nalaze u celom kosmosu, što je dokaz njihovog božanskog porekla « krug (i figure koje iz kruga proističu: kvadrat, šestougao, osmougao. . . ) je najprirodnija i najsavršenija forma, i time slika Božanske promisli. » (Pitagora, Platon, neoplatonizam) (Alberti, traktat o arhitekturi). • Zbog toga je ideal renesansne sakralne građevine crkva sa centralnom osnovom. Prvi primer: Bruneleskijeva Sveta Marija sa Anđelima, (Firenca 1434 -1437), najpoznatiji: Bramanteov « Tempieto » i projekat za novu crkvu Svetog Petra u Rimu (1506).

Zadatak: u sveskama, izdvojite najbitnije (skulptura i arhitektura Renesanse). Predložite vašu osnovu crkve, koja bi odgovarala idealima Renesanse. Obrazložite.